باز هم گروگان‌گیری، بازهم معامله

پیمان باختری

آزاد شدن گروگانهاٰ، عکس از AFP

با آزادی آخرین گروه از گروگان‌های کره‌ای، بحران گروگان‌گیری در افغانستان، برای دولت و مردم کره جنوبی پایان یافت. اما برای دولت افغانستان، این آغاز یک تراژدی دردناک است. اگر امنیت حضور امدادگران و کارمندان خارجی در افغانستان، این گونه در معرض خطر قرار گیرد، امنیت سرمایه‌گذاری، بازسازی و کمک به توسعه زیربناهای ادارات دولتی این کشور در خطر است. ضمن این که گروگان‌گیری ممکن است از این پس، به عنوان روشی با بازدهی بالا، در میان گروه‌های مخالف دولت افغانستان، رونق یابد.

تردیدی نیست که طالبان فقط تحت شرایطی که اکنون رسانه‌ها اعلام می‌کنند، به آزاد کردن گروگان‌های خود رضایت نداده و مبلغ قابل توجهی پول گرفته‌اند.

طالبان که پیشتر توانسته بودند با ربودن یک خبرنگار ایتالیایی، پنج تن از همدستان خود را از زندان‌های دولت کابل رها کنند، در ازای آزاد کردن ۲۳ شهروند کره جنوبی هم، تقاضای مشابهی را مطرح کرده بودند. اما دولت افغانستان که به خاطر معامله با طالبان بر سر آزادی خبرنگار ایتالیایی، در داخل و خارج کشور با انتقادهای زیادی مواجه شده بود، این بار تن به معامله با گروگان‌گیران نداد. اما حساب دولت کره جنوبی با دولت افغانستان فرق می‌کرد. سئول تحت فشار افکار عمومی کشورش هیأت بلندپایه‌ای را به جنوب افغانستان فرستاد تا به طور مستقیم با نمایندگان گروه طالبان مذاکره کنند. درحالی که پیش از آغاز مذاکرات، طالبان دو عضو مرد گروه ۲۳ نفره گروگان‌ها را کشتند. خواسته‌های ظاهری طالبان از نمایندگان دولت کره جنوبی، خروج نیروهای این کشور از افغانستان و جلوگیری از اعزام گروه‌های مبلغ مسیحی از کره جنوبی به افغانستان بود.

کره جنوبی، فقط حدود دویست سرباز در افغانستان دارد و می‌گوید قبل از اینکه شهروندانش در این کشور به گروگان گرفته شوند، در صدد خروج نیروهای خود از افغانستان بوده است.

جلوگیری از اعزام گروه‌های مبلغ مسیحی نیز خواسته بزرگی برای دولت سئول نبود؛ زیرا بلافاصله بعد از اعلام خبر گروگان‌گیری در افغانستان، دولت کره جنوبی سفر بدون مجوز شهروندان خود به افغانستان را ممنوع کرد که طبعاً با توجه به ترس از گروگان‌گیری اخیر، شامل گروه‌های مبلغ مسیحی هم می‌شد.

حاصل سه دوره مذاکره طالبان با نمایندگان دولت کره جنوبی در دفتر صلیب سرخ ولایت غزنی افغانستان، دست یافتن به توافقی بود که بر اساس آن، تمامی گروگا‌ن‌های باقی‌مانده کره جنوبی، در جریان دو روز در دسته‌های سه و چهار نفری آزاد شدند.

بعید به نظر می‌رسد که طالبان، گروگان‌های کره ای را، فقط در بدل چند تعهد خشک و خالی رها کرده باشند. اکنون گروگان‌گیری و گرفتن امتیاز در برابر آن، نه تنها برای طالبان به یک روش تبدیل شده، بلکه گروه‌های تهبکار را نیز به طمع انداخته است. هفته گذشته یک شهروند آلمانی از رستورانی در شهر کابل ربوده شد و ربایندگان، بلافاصله ویدئویی از تصویر و صدای او را در اختیار یک تلویزیون خصوصی در پایتخت افغانستان قرار دادند. این گروگان‌گیری ناکام که به گفته مقامات، با هدف به دست آوردن پول صورت گرفته بود، یک روز بیشتر ادامه نداشت و با دخالت پلیس، شهروند آلمانی آزاد شد. اما این بیم وجود دارد که گروه‌های تبهکار بیشتری، با پیروی از طالبان، به ربودن شهروندان خارجی، به طمع دست یافتن به پول‌های هنگفت بپردازند

آزاد شدن گروگانهاٰ، عکس از AFP

بازده زیاد، خطر کم
طالبان که در دو سال اخیر، با دست زدن به حملات انتحاری و بمب‌گذاری، ضربه‌های سنگینی به دولت افغانستان و نیروهای خارجی حامی آن وارد کرده‌اند، اخیراً از حجم این حملات پرهزینه خود کاسته و به روش دیگری از مبارزه روی آورده‌اند که خطر و هزینه آن، به مراتب از حملات انتحاری و بمب‌گذاری کمتر و بازده آن (طوری که دیده شده) بیشتر بوده است.

این تغییر تاکتیک و روی آوردن از مبارزه چریکی و حملات انتحاری به گروگان‌گیری و آدم‌ربایی، موقعیت طالبان را تا حد زیادی بهبود بخشیده است. آن‌ها از خشونت فعالیت‌های خود کاسته‌اند. اما در مقابل، با به گروگان گرفتن عمدتاً شهروندان خارجی، برای خود کسب امتیاز می‌کنند. از طریق دولت‌های متبوع گروگان‌ها، به دولت افغانستان فشار می‌آورند؛ همدستان خود را از زندان آزاد می‌کنند و حتی مبالغ هنگفتی پول می‌گیرند.

از سوی دیگر، هرچه از میزان حملات انتحاری مرگ‌بار، آتش زدن مدارس و حمله به معلمان، دانش‌آموزان و کارمندان دولتی کاسته شود، هراس مردم از طالبان نیز کمتر می‌شود. مسافرانی که به تازگی از راه سابقاً پرخطر هرات - قندهار - کابل سفر کرده اند، از امنیت موجود در این راه راضی به نظر می‌رسند و اعتبار این امنیت را، نه به نیروهای دولتی و خارجی، بلکه به طالبان می‌دهند که با تغییر تاکتیک مبارزاتی خود، زمینه را فراهم کرده اند که مردم، نفس راحت تری بکشند.

تردیدی نیست که طالبان، به خوبی می‌دانند که حملات مرگ‌بار انتحاری و بمب‌گذاری‌های خونین آن‌ها، باعث فاصله گرفتن مردم از ایشان شده بود. اما به گروگان گرفتن شهروندان خارجی و درخواست پول و امتیاز از دولت‌های متبوع آنان، ممکن است به اندازه حملات انتحاری، چهره سیاهی از طالبان در ذهن مردم عادی افغانستان ترسیم نکند. نفع دیگر این گروگان‌گیری‌ها برای طالبان، کسب اعتبار سیاسی است. اگر تا دیروز، بحث از بخشیدن طالبان خسته از جنگ بود، امروز صحبت از مذاکره با طالبان و نزدیک شدن به آنان است.

این بحث، به طور گسترده در نشست امنیتی مشترک پاکستان و افغانستان به نام جرگه امن مطرح شد و در پارلمان افغانستان نیز طرفدارانی دارد.

همایون حمید زاده سخنگوی رییس‌جمهور افغانستان می‌گوید درهای دولت این کشور به روی طالبانی که از جنگ خسته شده‌اند، باز است و ناتو نیز گفته است که اگر دولت افغانستان گفتگو با طالبان را، راهی برای دست پایان دادن به خشونتها می‌داند. ناتو از چنین کاری حمایت می کند.

حملات انتحاری و بمب‌گذاری‌های مرگبار، بیشتر زمانی مورد تأکید طالبان بود که آن‌ها هنوز مغزهای متفکر عملیات نظامی خود یعنی ملا دادالله و ملا اختر عثمانی را با خود داشتند. این دو فرمانده نامدار طالبان، سال گذشته در دو واقعه جداگانه کشته شدند. اکنون اگر تصور شود که اندیشه‌های سیاسی و معامله‌گر، جانشین باورهای براندازانه نظامی، در سطح رهبری طالبان شده است، بعید نیست که طالبان هم «آغوش باز» دولت افغانستان و ناتو را با پادرمیانی حامیانی که در پارلمان این کشور دارند، بپذیرند.