| رادیو زمانه > خارج از سیاست > ایران > بحران بنزین در خلأ عقلانیت | ||
بحران بنزین در خلأ عقلانیت
مهرداد توانافرد«37 مورد آتش سوزی جایگاه‌های بنزین». این آماری است كه رییس سندیكای جایگاهداران سراسر كشور در مصاحبه با ایلنا اعلام كرده است. او همچنین با انتقاد از عدم همكاری به موقع نیروی انتظامی، آتشنشانی و همچنین عدم هماهنگی وزارت نفت در زمان اعلام سهمیه‌بندی به جایگاهها، افزوده است: «سایر جایگاهها نیز از 40 تا 100 درصد مورد تخریب قرار گرفتهاند و در جایگاه‌های مورد هدف قرار گرفته حدود 140 هزار لیتر فرآورده قرار دارد كه بنده نسبت به مخاطرات احتمالی آتی هشدار می‌دهم.»
ناآرامی در چندین شهرستان كشور، ایجاد صف‌های طولانی جلوی جایگاه‌های بنزین، بروز ترافیك در تهران شهرهای بزرگ، غارت چند بانك و فروشگاه در تهران و كشته شدن دست‌كم سه نفر، فهرستی از پیامدهای تصمیمی است كه از ساعت 21 روز سه‌شنبه (به وقت تهران) از طرف دولت اعلام شد و هنوز چیزی از موعد سه ساعته اعلام تا اجرای این موضوع نگذشته بود كه پایتخت به آشوب كشیده شد. طرح سهمیه‌بندی بنزین در ماه‌های گذشته منتقدان زیادی داشت. اما در روز گذشته، حتی بسیاری از كسانی كه از ضرورت این طرح و فوریت آن دفاع می‌كردند، به نحوه اجرا، چگونگی اعلام و زمان اعلام اجرای طرح انتقاد داشتند.
چه كسی مسئول است؟ وزارت نفت هم در 24 ساعت اولیه اجرای طرح، سه اطلاعیه در این خصوص صادر كرد كه در هر یك نكته جدیدی درباره میزان سهمیه‌ها و دوره زمانی تخصیص و تمدید آنها مطرح شد، كه به این‌ها باید نتیجه جلسه غیرعلنی مجلس را نیز افزود: افزایش عمر سهمیه خودروهای شخصی از چهار به شش ماه. اما این وزارتخانه درخصوص تبعات امنیتی این طرح از خود سلب مسئولیت كرده و به صراحت مسئولیت آن را به گردن وزارت كشور و نیروی انتظامی دانسته است. نیروی انتظامی نیز از صبح روز چهارشنبه آب پاكی را روی همه منتقدان ریخت. فرمانده این نیرو تصریح كرد كه نیروی انتظامی تا زمان اعلام اجرای طرح، از این تصمیم و زمان آن مطلع نبود، و این در حالی است كه احمدی مقدم فرمانده این نیرو گفته است: «ما از دولت خواسته بودیم 24 ساعت قبل از اجرای سهمیه‌بندی، زمان آن را به ما اعلام كند ولی این اتفاق نیفتاد و ما آمادگی نداشتیم.»
نمایندگان مجلس هفتم هم با آن‌كه در بودجه سال 86 دولت را به سهمیه‌بندی بنزین ملزم كرده‌اند و حتی در هفته‌های گذشته نزدیك بود تاخیر یك ماهه دولت از اجرای این مصوبه را با یك طرح سه فوریتی پایان دهند تا دولت مجبور شود فورا بنزین را سهمیه‌بندی كند، در روز چهارشنبه طرحی را با سه فوریت ارائه كردند كه اگر مقاومت سرسختانه باهنر، نایب رییس مجلس نبود، به كل بساط سهمیه‌بندی را تا اطلاع ثانوی جمع می‌كرد. جالب‌تر از همه‌ی نمایندگان، اظهار نظر رییس كمیسیون انرژی مجلس هفتم بود كه روز گذشته صراحتا گفت: «این شیوه سهمیه‌بندی بنزین دوام نمی‌آورد و عمرش کوتاه است، یا باید سهمیه‌بندی بنزین به تعویق بی‌‌افتد یا باید بنزین آزاد در اختیار مردم قرار گیرد.» همین مقدار توصیف از این وضعیت به خوبی نشان می‌دهد كه عرصه فعالیت نهادهای مسئول در ایران شاهد نوعی گریز از مسئولیت است. دولتمردان و تصمیم‌گیران، همه به دنبال تصمیم‌گیری‌های بزرگ هستند، اما كسی حاضر به پذیرفتن مسئولیت این تصمیم‌ها و تبعات آنها نیست. در موضوع مشخص سهمیه‌بندی بنزین، اكنون همه مسئولان مستقیم طرح، نقش كارشناسان نهادهای امنیتی را در جلسات تصمیم‌گیری به خاطر می‌آورند كه با آسودگی خاطر به این نحوه اجرای طرح رضایت دادند. بی‌شك آنها اگر یك درصد احتمال می‌دادند كه چنین پیامد خشونت‌باری به دنبال این طرح باشد، تصمیم دیگری می‌گرفتند. اما اكنون با واكنش انفجارگونه جامعه به این طرح، مشخص شده است كه هیچ‌كس در دولت و نهادهای تصمیم‌گیر پیش‌بینی و انتظار دریافت چنین بازخوردی از جامعه را نداشت. اما ندانستن از دولت سلب مسئولیت نمی‌كند. واقعا مسئول این بحران كیست؟
تهران، مستعد انفجار محله حكیمیه تهران‌پارس واقع در شرق تهران، همسایه دانشگاه امام حسین وابسته به سپاه و همچنین در مجاورت اتوبان تازه تاسیس امام علی است. این محله از شامگاه روز سه‌شنبه كه خبر سهمیه‌بندی بنزین اعلام شد، صحنه شورش‌های خیابانی بود. شدیدترین آتش‌سوزی پمپ بنزین در این محله روی داد و همچنین چند مغازه، یك فروشگاه شهروند و یك بانك تنها در همین محله مورد تاراج مهاجمان قرار گرفت. تا ساعتی پس از بامداد روز چهارشنبه و تا وقتی كه نیروی انتظامی به گاز اشك‌آور و تیر هوایی متوسل شد نیز آرامش به این محله باز نگشت. وقوع مجموعه این اتفاقات در یك محله نسبتا جوان و كم قدمت كه ساكنان آن نه به طبقات محروم شهری تعلق دارند، نه در وضعیت حاشیه‌نشینی قرار دارند و نه مشكل خاص و حادی در چند ساله اخیر داشته‌اند، نشان می‌دهد كه پتانسیل اعتراضی جامعه شهری تهران تا چه حد در مسائلی نظیر بنزین كه حساسیتش را برمی‌انگیزد، بالاست و اگر بی‌تدبیری‌هایی از نوع دولت نهم، كه ساعت و نحوه اعلام آغاز سهمیه‌بندی بنزین یك نمونه از آن بود، تكرار شود، شهر كاملا مستعد بحران‌های بیشتر و گسترده‌تر است.
وقایع تهران در شب ششم تیر ماه یك نشانه خطرناك بود: تهران با میلیون‌ها شهروند ناراضی ساكن در آن، استعداد بحران‌هایی از جنس شورش‌های شهری را در خود نهفته دارد و كافی است چند مورد دیگر از تصمیم‌های آنی، نسنجیده و به دور از عقلانیت كه این روزها در ایران متداول است، تكرار شود تا یكی از آنها دوباره آتشی را در جای دیگری از شهر مشتعل سازد. مرتبط:  |
||
