فارسی، دومین زبان رسمی بصره

احمد سمایی

روزنامه آلمانی دی ولت در شماره 21 مه خود گزارش جامعی دارد به قلم خبرنگار خود در عراق از نحوه و میزان نفوذ ایران در بصره و رقابت ایران و بریتانیا در این دومین شهر بزرگ عراق. قاسم علی السعیدی رییس اتاق بازرگانی بصره از جمله کسانی است که خبرنگار دی ولت با او به گفتگو نشسته است. السعیدی می‌گوید اکثر اجناسی که در مغازه‌های بصره به فروش می‌رسند از ایران وارد شده‌اند‎، ولی به تدریج کالاهای وارد از کویت در حال برابری و رقابت با کالاهای ایرانی هستند. کالاهای وارد شده از جنوب، یعنی کویت از کیفیت بالایی برخوردارند و طبعاَ قیمتشان هم گرانتر است.

رییس اتاق بازرگان بصره در ادامه به اشتیاق بازرگانان این شهر برای تجارت با کشورهای غربی اشاره می‌کند و می‌افزاید: «انگلستان اینجا حضور نظامی دارد، ولی در زمینه اقتصادی فعال نیست. آمریکایی‌ها هم سرشان به تجارت و معامله نفت گرم است».

خبرنگار دی ولت در ادامه، ضمن یادآوری این که در سال‌های پس از سقوط صدام بر مرز میان بصره و ایران هیچ کنترلی نبوده، می‌نویسد: «به رغم جنگ خونین 8 ساله میان دو کشور بلافاصله پس از سقوط رژیم صدام حجم بزرگی از مبادلات و معاملات تجاری بین ایران و بصره به جریان افتاد و سواحل شط العرب به گذرگاه انتقال کالا میان ایران و عراق بدل شد».

بصره با 2 میلیون جمیعت‌اش به نوشته خبرنگار دی ولت اینک غنی‌ترین شهر عراق است و روزی یک میلیون بشکه نفت از سواحل آن صادر می‌شود. گرچه کرکوک در شمال عراق از منابع نفت بیشتری نسبت به بصره برخوردار است، ولی بروز ترور و انفجار، گاه و بیگاه استخراج و تولید نفت را در آنجا برای چند روز یا چند هفته مختل می‌‌کند. بصره البته شهر قاچاق و فساد نفتی هم هست. حجم قاچاق و اختلاس‌های نفتی در این شهر به گفته بازرسان شرکت ملی نفت عراق سالانه بر دو میلیارد دلار بالغ می‌شود. کنتورهای جدیدی که در بندر بصره در حال نصب شدن هستند قرار است که به این قاچاق‌ها و اختلاس‌های نفتی پایان دهند.

در ادامه گزارش دی ولت می‌خوانیم: «نیروهای انگلیسی در بصره برخلاف نیروهای آمریکایی در بغداد؛ بر زندگی روزمره و امور اداری مردم شهر دخالتی ندارند، مگر این که در این زمینه از آنها درخواست کمک شود. با این همه یک افسر بلندپایه به نام دیوید گل(David Gell)، سخنگوی نیروهای انگلیسی مستقر در بصره، به خبرنگار دی ولت توضیح می‌دهد که نیروهای بریتانیایی گاه و بی گاه آماج حملات نارنجک و بمب‌ هستند و از این رو از رفت و آمد در محل‌های سکونت اهالی بصره خودداری می‌کنند. از مارس سال 2003 که حمله به عراق شروع شد تا کنون 148 سرباز انگلیسی از پا درآمده‌اند. با این همه به گفته سخنگوی نیروهای انگلیسی، کاهش اخیر سربازان بریتانیایی از 7100 به 5500 نفر اقدام درست و مثبتی بوده و به کاهش تنش کمک در بصره کمک کرده است.

گزارشگر دی ولت در ادامه گشت و گذار خود در بصره به سراغ وعد الصباح رفته که یکی از خبرنگاران اهل این شهر است. الصباح می گوید ایران در همه جای بصره حی و حاضر است، بی آنکه از شهروندان عادی و یا نمایندگان رسمی این کشور اثری دیده شود. به گفته این روزنامه‌نگار بصره ای هزارها عراقی که از دست رژیم صدام به ایران پناهنده شدند، بعد از سقوط او دوباره به بصره بازگشته و حضوری محسوس در این شهر دارند، به گونه‌ای که اینک فارسی دومین زبان رسمی در بصره است. نهادهای اداری، سازمان های دانشجویی و تشکل‌های مدنی نیز به سبک و سیاق ایران تشکلیل و ساختار یافته‌اند.

دیوید گل، سخنگوی نیروهای انگلیسی مستقر در بصره در پاسخ به سوال خبرنگار دی ولت در مورد نفوذ و تحرکات نظامی ایران در این شهر می‌گوید: «هیچ نشانه‌ای در دست نیست که سلاح‌های به کار گرفته شده علیه نیروهای بریتانیایی، از ایران آمده باشند.»

گل حتی در مورد ادعای چندی پیش رییس پلیس بصره مبنی بر ایرانی‌بودن بمبی که یک تانک پیشرفته انگلیسی را منفجر کرد نیز ابراز شک و تردید می کند. به گفته گل این ادعا تاکنون تایید نشده است.

سخنگوی نیروهای انگلیسی البته به کنفرانس مطبوعاتی چندی پیش افسران آمریکایی در بغداد اشاره می‌کند که در جریان آن شماری از سلاح‌های ظاهراَ ساخت ایران به نمایش گذاشته شدند. به گفته افسران آمریکایی این سلاح ها از شورشیان عراقی به دست آمده اند. دیوید گل اما درمورد این که این سلاح‌ها از چه راهی به عراق وارد شده‌اند و آیا ایران مستقیما در ارسال آنها دست داشته نیز ابراز بی‌اطلاعی می‌کند.

گزارشگر روزنامه دی ولت در ادامه گزارش خود از بصره برای تبیین موقعیت و نفوذ کنونی ایران در عراق و منطقه همچنین اشاره ای دارد به تازه ترین ارزیابی مرکز تحقیقاتی مستقل چاتم هاوس در لندن، در مورد چالش ها و چشم اندازهای عراق. در بخشی از این ارزیابی امده است: «منازعه اخیر میان اسراییل و حزب الله لبنان از یک سو و میان اسراییل و فلسطینی ها در نوار غزه از سوی دیگر، مجموعاً اوضاع خاورمیانه و نزدیک را بی ثبات تر کرده است. وضعیت کنونی در خاورمیانه در نهایت به سود ایران تمام شده است. این کشور اینک نفوذ و میدان عمل گسترده در کشورهای همسایه خود پیدا کرده است».

خبرنگار ولت در ادامه گزارش خود جمله دیگری از گزارش کارشناسانه مرکز مطالعاتی چاتم هاوس را آورده که مضمون آن چنین است: «ایران اینک در منطقه به نحوی آشکار در موقعیتی قوی قرار گرفته است.»

خبرنگار دی ولت در انتهای گزارش خود از بصره به سفر تیم والیبال جوانان عراق به ایران در پایان هفته جاری اشاره کرده و می نویسد: «تهران جوانان والیبالیست عراقی را دعوت کرده و این امکان را به آنها داده است که در ایران اردو بزنند و به دور از قهر و خشونت و بمب به انجام تمرینات خود بپردازند.»