"ما ايراني هستيم...."

احمد سمايی

در كشوری كه رییس‌جمهورش هولوكاست را انكار می‌‌كند و شعار "مرگ بر اسراییل" ورد زبان شركت‌كنندگان نماز جمعه است یك یهودی چگونه می‌تواند به راحتی زندگی كند؟ این سوال را خبرنگار روزنامه اتریشی دی پرسه كه این روزها در ایران به سر می‌برد از آرش آبایی پرسیده كه سخنگوی جامعه‌ی یهودیان تهران است. آبایی در پاسخ می‌گوید:" همه یهودیان ایران به این مسئله فكر می‌كنند كه آیا باید كشورشان را ترك كنند. شمار زیادی از هم‌كیشان ما تا كنون این كار را كرده‌اند."

آرش آبایی

آبایی چندین كتاب در باره تاریخ یهودیت نوشته و صاحب امتیاز ماهانه "بینا" ست. بینا تنها نشریه‌ای است كه به زبان فارسی در مورد مسائل مختلف یهودیان انتشار می‌یابد.

شمار یهودیان ایران در حال حاضر به 20 هزار نفر می‌رسد. این رقم گرچه در قیاس با جمعیت 70 میلیونی ایران بسیار ناچیز جلوه‌ می‌كند، اما كماكان نشان‌دهنده این واقعیت است كه در كل خاورمیانه، بعد از اسراییل، ایران دارای بیشترین شمار شهروندان یهودی است.

تعداد یهودیان ایران تا انقلاب سال 1357، 4 برابر میزان كنونی بود و به هشتاد هزار نفر می‌رسید. در حال حاضر برای 20 كنیسه تهران تنها یك خاخام وجود دارد.

خروج یهودیان از ایران در سال‌های پس از انقلاب در سه موج انجام شده است. اولین موج این مهاجرت اندكی پس از انقلاب به راه افتاد كه مقصد اكثر آنها اروپا و آمریكا و اسراییل بود. دومین موج به سال‌های 1359 تا 1368 برمی‌گردد كه ایران درگیر جنگ با عراق بود. سومین موج مهاجرت یهودیان ایران سال 1378 و به دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی آغاز شد. در آن سال 13 نفر از یهودیان شیراز به اتهام جاسوسی برای اسراییل دستگیر و محاكمه شدند، رویدادی كه چشم‌انداز ادامه زندگی در كشور را برای شمار دیگری از یهودیان مبهم و تیره كرد.

حضور یهودیان در ایران تاریخی دراز و دیرینه دارد. اولین بار، سال 586 قبل از میلاد مسیح، زمانی كه معبد یهودیان در اورشلیم به دست بابلی‌ها ویران شد، آنها به ایران گریختند. لذا یهودیت قبل از اسلام به ایران وارد شده است. آرش آبایی، سخنگوی یهودیان تهران در این باره به لطیفه رایجی اشاره می‌كند كه بر اساس آن، هم‌كیشان او در ایران به "مسلمانان یهودی" معروف شده‌اند.

پس از انقلاب اسلامی، آیت الله خمینی این نظر را مطرح كرد كه باید میان آیین یهود با صهیونیسم تفاوت قائل شد. آرش آبایی در این باره به خبرنگار روزنامه اتریشی دی‌ پرسه می‌گوید: آیت‌الله خمینی یهودیت را یك مذهب توحیدی توصیف كرد. این جمله آیت‌الله یك كلام طلایی بود و موجب شد كه ما در 27 سال گذشته در بسیاری از مواقع خطیر، مصون و در امان بمانیم."

با این همه، به نوشته توماس زایفرت، جامعه یهودیان ایران كماكان زیر فشار بوده و هست. سال 2002 كه نویسنده مجاری، ایمره كرتس (Imre Kertesz ) به خاطر رمان معروفش با نام " رمان بی‌سرنوشت‌ها" برنده جایزه ادبی نوبل شد، آرش آبایی در مجله بینا مقاله‌ای نوشت كه به تجربه شخصی كرتس از هولوكاست و یهودی‌كشی در جریان جنگ جهانی دوم می‌پرداخت. پس از انتشار این مقاله، از طرف جمهوری اسلامی محترمانه به آبایی تذكر داده شد كه دور مسئله هولوكاست را خط بكشد و در باره آن چیزی ننویسد. این تدكر در دورانی به آبایی داده شد كه هنوز محمد خاتمی رییس‌جمهور بود و نه احمدی‌نژاد، كه هولوكاست را صراحتاً انكار می‌كند.

در باره انگیزه‌های احمدی‌نژاد در نفی هولوكاست، آرش آبایی در مصاحبه خود با خبرنگار دی پرسه دلایل چندگانه‌ای را عنوان می‌كند. او می‌گوید: " ما در ایران با مشكلات اقتصادی و اجتماعی متفاوتی مواجه‌ایم. صحبت‌های نفی‌آمیز و جنجالی در باره هولوكاست زمینه خوبی برای انحراف افكار عمومی از این مشكلات است. زمانی كه از صبح تا شب ذهن مردم با مسئله هولوكاست و جنجال بر سر آن مشغول نگه داشته شود، دیگر وفتی برای این مردم باقی نمی‌ماند كه به مسائل دیگر فكر كنند. یك دلیل دیگر كه روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می‌كند این است كه رهبری جمهوری اسلامی امیدوار است با تاكید بر وجود یك دشمن مشترك، شكاف میان شیعه و سنی را كاهش دهد."

توماس زایفرت در انتهای گزارش خود از ایران می‌نویسد: جمهوری اسلامی اخیراً از آرش آبایی، سخنگوی یهودیان تهران خواسته است كه كلاس زبان عبری خود را تعطیل كند. آبایی اما به این خواست اعتنایی نشان نداده است. او در این باره می‌گوید: ما ایرانی هستیم. هیچ چیز نمی‌تواند مانع ماندن ما در این مرز و بوم شود."