نقش بی‌‌سابقه اينترنت در انتخابات فرانسه

ترجمه‌ی احمد سمايی*

سياستمداران فرانسوی درس تلخ خود در زمينه بی‌اعتنايی به اينترنت را در انتخابات دو سال پيش آموختند. در حالی که بخش عمده احزاب و محافل سياسی کشور از طريق رسانه‌های کلاسيک مردم را به دادن رای آری به قانون اساسی اروپا دعوت می‌کردند، مخالفان برای تبليغ مواضع خود و متقاعد کردن مردم به دادن رای منفی، اينترنت را به خدمت گرفته بودند. در رقابت با وبلاگ‌هايی که در آنها بحث‌های داغ و پرشوری جريان داشت، سايت‌های احزاب که صرفاً به ارائه اطلاعاتی خشک و بی‌روح مشغول بودند شانس چندانی نداشتند. خطای ديگر سياستمداران اين بود که نياز شهروندان به رابطه فعال و دو جانبه را دست‌کم گرفتند. مخالفان اما اين نياز را درک کردند و اينترنت را در خدمت پاسخگويی به اين نياز قرار دادند و به اين گونه توانستند افکار عمومی را به سود خود هدايت و مديريت کنند.

درس تلخی که موجب چرخش شد

درس کابوس‌گونه همه‌پرسی ۲۹ می ۲۰۰۵ برای سياستمداران فرانسه چنان تلخ و تکان‌دهنده بود که نامزدان انتخاباتی رياست‌جمهوری اينک ماه‌هاست رسانه‌های الکترونيک را قوياً به سود کارزارهای تبليغی و تماس‌گيری با مردم به خدمت گرفته‌اند. آنها اينک به حضور خود در اينترنت همچون محملی برای تماس و ارتباط مداوم با مردم می‌نگرند. کسی که برای يک بار هم که شده سری به سايت‌های نيکولا سرکوزی، سگولن رويال و يا نامزد کم سروصدايی مانند فرانس بايرو زده باشد فوراً دريافته که برای مثال، سايت آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، در قياس با آنها به کتاب درسی سال‌های دهه پنجاه شبيه است که اشتباهاً در قفسه کتاب‌های طنز و کميک بُر خورده است.

سايت‌های نامزدان انتخابات رياست جمهوری فرانسه شکل و شمايلی رنگين، پويا و جذاب دارند. شمار متعددی ويدئو، لينک و بلاگ‌ اجزای آنها را تشکيل می‌دهند و بيننده را به تماشا و سير و سياحت در خود وسوسه می‌کنند. اين سايت‌ها بيش از هر چيز بر شخصيت و چهره نامزدان تاکيد دارند و کمتر به احزاب حامی آنها ارجاع می‌دهند. البته در قياس با سايت سياستمداران آمريکايی هنوز هم سايت‌های فرانسوی آماتور می‌نماياند. با اين همه، نمی‌توان با سخن يکی از نامزدان انتخابات رياست جمهوری مخالف بود که گفت: "حالا ديگر بدون وبلاگ پيروزی در يک انتخابات غيرممکن است."

سازمان‌ها و احزاب سياسی فرانسه نيز بيش از پيش متوجه اهميت اينترنت شده‌اند. حزب حاکم "مجمع برای جمهوری" نيمی از بودجه تبليغاتی خود را صرف حضور در اينترنت کرده است. اين در حالی است که حزب برادر آن در آلمان، يعنی حزب دمکرات مسيحی تنها يک درصد بودجه تبليغاتی خود را در اين راه هزينه می‌کند. شاخه‌های "مجمع برای جمهوری" در مناطق و شهرهای مختلف پلاکات‌ها و تراکت‌های مورد نياز خود را از اينترنت می‌گيرند و تکثير می کنند.

کاربران حساس و علاقه‌مند

پاداش اين رويکرد به اينترنت را در استقبال سپاسگزارانه شهروندان فرانسوی به تبليغات و مواضع نامزدان می‌توان مشاهده کرد، مسئله‌ای که با توجه به استفاده وسيع فرانسوی‌ها از اينترنت چندان هم نبايد مايه شگفتی باشد. قبل از آن که بسياری از‌ آلمانی‌ها بدانند که کامپيوتر در خانه چه سود و هوده‌ای دارد، فرانسوی‌ها بلیت کنسرت خود را در اينترنت می‌خريدند، شماره تلفن مورد نياز را در آن جا می‌يافتند و برای کسب اطلاع از ساعت حرکت قطار نيز، به جای دفترچه و تابلو و تلفن به سايت راه‌آهن رجوع می‌کردند.

فرانسوی‌ها که از قبل هم به علاقه به بحث و جدل شهره بوده‌اند اينک نيز فعال‌ترين کاربران اينترنت در اروپا هستند. هر شهروند فرانسوی در طول هفته به طور متوسط ۱۳ ساعت مشغول سير و سياحت در اينترنت است. نزديک به سه ميليون وبلاگ‌نويس فرانسوی نيز در زمره فعال‌ترين وبلاگ‌نويسان دنيا به شمار می‌آيند. دسترسی سريع به انشعاب اينترنت، سرعت بالا و هزينه‌های پايين آن و نيز، حجم بالای داده‌هايی که در اندک زمانی قابل دانلود است همه و همه بر ميزان استفاده راحت و سودمند از اينترنت و استقبال از آن افزوده‌اند.کسی هم که قادر به تامين هزينه خريد کامپيوتر و استفاده از سرعت‌های بالای اينترنت نباشد می‌تواند روی کمک دولت حساب کند.

سياستمداران فرانسوی در کارزار انتخاباتی جاری با مخاطبانی حساس و علاقه‌مند مواجه شده‌اند و تا حد ممکن کوشيده‌اند به اين حساسيت و علاقه پاسخ درخور بدهند. با اين همه، کمتر سياستمداری به اندازه خانم سگولن رويال اهميت و وزن اينترنت در رقابت های انتخاباتی را جدی گرفته است. مردم‌شناسی همچون "مارک آبل" رويکرد رويال در تماس مستقيم با کاربران اينترنت و مشارکت‌دادن آنها در تنظيم برنامه انتخاباتی خود از طريق وبلاگ‌ها و چت‌‌ها را نشانه‌ی درک درست و عميق نامزد سوسياليست‌ها از ضربان و ضرورت های يک جامعه مبتنی بر فرديت می‌داند. آبل از همين حالا استراتژی خاص خانم رويال در تماس با رای‌دهندگان را "مکتب روياليسم" نام نهاده است.

"برتراند لگندر"، مفسر لوموند و مسئول سابق سايت اينترنتی اين نشريه نيز بر آن است که کارزار انتخاباتی خانم رويال بدون اينترنت چيز ديگری می‌بود. به گفته وی، در حالی که رقبای خانم رويال شبکه اينترنت را کماکان ابزار ساده ارتباطات و وسيله برای اطلاع از پژواک فعاليت‌های تبليغی خود تلقی می‌کنند، سوسياليست‌ها مراکز عصبی وحساس اين شبکه را در اختيار گرفته و ابزارهای کلاسيک اينترنت،‌ مانند تماس مستقيم با رای‌دهندگان را در خدمت شکل‌دهی ِدمکراتيک ِ افکار عمومی قرار داده‌ و به اين ترتيب تاج و تخت رسانه‌های قدرتمند متعارف و روزنامه‌نگاران همه‌چيز‌دان را تا حدود زيادی به لرزه درآورده‌اند. روش سوسياليست‌ها در تنظيم و تدوين برنامه انتخاباتی خود، به گفته مفسر لوموند، به تدوين دمکراتيک دائره‌المعارف ويکيپديا می‌ماند و به ويژه استفاده آنها از مدل "هيپرتکست" در جستجوی اينترنتی نيز، تلاشی قابل اعتناست. لگندر می‌افزايد:" سوسياليست‌ها دريافته‌اند که انسان مدرن عضوی از شبکه‌هايی متنوع و متفاوت همچون خانواده، همکاران، انجمن‌های اوقات فراغت و غيره است و از اين رهگذر تماس‌ها و تاثير و تاثراتی چندگانه دارد."

تيغ دو لبه

البته مزيت‌های اينترنت همزمان می‌توانند مضرات آن هم باشند. آنجايی که هر کسی می‌تواند فورومی راه بياندازد امکان رواج عوام‌فريبی، طرح صحبت‌ها و شعارهای عوام‌پسند و به راه‌افتادن جر وبحث‌های بی‌حاصل نيز وجود دارد. آنجا که دخالت‌ها و مشارکت‌های فردی در بحث‌ها قدر ومنزلت بالايی می‌يابند، گروه‌های لابی نيز ميدان خوبی برای تبليغ و اشاعه منويات خود پيدا می‌کنند. و آنجا که امورات روزمره و پيش‌پا‌افتاده در بحث‌ها عمده می‌شوند، جايی برای گفتگو در باره سياست در معنای جدی آن باقی نمی‌ماند. رای‌دهنده فرانسوی معمولاً به مسائل اروپا و جهان علاقه خاصی نشان نمی‌دهد. و در کارزار اينترنتی جاری هم اين موضوعات جای چندانی را به خود اختصاص نداده اند.

اينترنت البته گه‌گاهی هم به ضرر نامزدان انتخاباتی عمل می‌کند. برای مثال، از طريق اطلاعاتی که در اينترنت پخش شد رای‌دهندگان فرانسوی دريافتند که نامزد محافظه‌کاران، يعنی نيکولا سرکوزی که سال ۱۹۸۶ در وزارت کشور فرانسه مسئول امور ايمنی در برابر تشعشعات بوده،‌ ابر اتمی حاصل از انفجار نيروگاه اتمی چرنوبيل را فاقد خطر توصيف کرده است. انتشار يک فيلم ويديويی در اينترنت که در آن خانم رويال از مربيان امور تربيتی می‌خواهد که در هفته چند ساعت بيش‌تر کار کنند نيز، مطئناً باعث رويگردانی بخشی از معلمان از نامزد سوسياليست‌ها شده است.

هم رويال و هم سرکوزی بايد با اين واقعيت هم کنار بيايند که نامزد راست افراطی فرانسه، يعنی ژان ماری لوپن نيز به هواداران خود توصيه کرده که در سايت‌های و وبلاگ‌های آن دو به ضدتبليغ دست بزنند. اين نيز واقعيتی است که همان‌گونه که می‌توان برای ايده‌ها و نظرات خود سريعا هوادارانی دست و پا کرد، به همان سرعت هم می‌توان آنها را از دست داد، درس تلخی که "هوارد دين"،‌ نامزد انتخابات رياست‌جمهوری در دروه قبلی در برابر رقبای دمکرات خود تجربه کرد.

مقدمات سياست‌ورزی در گستره سايبر

با قطعيت می‌توان گفت که خانم رويال از طريق اينترنت توانسته است نظر آن دسته از رای‌دهندگانی را جلب کند که نمی‌خواهند به صف‌بندی سياسی و ايدئولوژيکی خاصی تعلق داشته باشند. چهره تروتازه و حرف‌های متفاوت وی،‌ به ويژه دردوره گزينش نامزد اصلی در درون حزب سوسياليست، کمک کردند که او در برابر رقبايش دست بالا را پيدا کند. اين مزيت در ابتدای کارزارهای انتخاباتی نيز در ايجاد محبوبيت برای وی سهم معينی ايفا کرد. البته او شايد با ا ين همه،پيروز اصلی دور اول انتخابات نشود،‌ چرا که رقبای او ،‌ مانند سرکوزی و بايرو هم در جبهه رقيب به يارگيری و ايجاد سمپاتی مشغولند و با شيوه‌های غيرارتدکس می‌کوشند خط و خطوط‌های سياسی متعارف را در هم بريزند.

هنوز هم شبکه اينترنت جهان واقعی نيست و هنوز هم تنها بخشی از اين جهان را بازتاب می‌دهد. اين نيز هست که تنها نيمی از فرانسوی‌ها در اين شبکه فعال‌ و حاضرند و نيمه ديگر معمولاً آف‌لاين است. بنا به يک نظرسنجی هنوز ۵۷ درصد مردم فرانسه از طريق تلويزيون اطلاعات سياسی خود را دريافت می‌کنند. اين رقم در مورد اينترنت تنها ۴ درصد است. در جمع وبلاگ‌نويسان نيز تنها ده درصد سياسی‌نويسند و مسائل مربوط به انتخابات را پيگرانه دنبال می‌کنند. بنا به ارزيابی خانم "مونيک داگناود"، جامعه‌شناس امور رسانه‌ای، شبکه اينترنت در فرانسه هنوز کارکردی درمانی دارد، از اين رو به طلسم و اسم رمز جامعه‌ای بدل شده که بيش از پيش فرديت را برمی‌کشد و بها می‌دهد.

با اين همه دست‌کم برای رويال و همکاران او کارزار انتخاباتی جاری در گستره اينترنت شايد تنها يک آغاز باشد، زيرا شبکه اينترنت جريان‌های متنوعی را در خود جذب و تقويت می‌کند و روزی شايد بتواند خواست مشارکت در روندهای سياسی را بيش از پيش تشديد کند. سياست‌ورزی در گستره سايبر هنوز به اوج خود نرسيده است، ولی مبارزات انتخاباتی فعلی در فرانسه شايد مرحله‌ای مقدماتی از آتيه اين نوع سياست‌ورزی باشد.

--------------------------------
*برگرفته از شماره ۱۴ آوريل روزنامه آلمانی زوددويچه سايتونگ

لینک‌های مرتبط:
سایت سگولن رویال
سایت نیکولا سرکوزی