«امریکا زندانیان گوانتانامو را به روسیه فرستاد تا در آن‌جا شکنجه شوند»

حسن زارع‌زاده اردشیر

به دنبال انتقال تعدادی از زندانیان متهم به اعمال تروریستی از زندان گوانتانامو به کشور اصلی‌شان یعنی روسیه، سازمان دیده‌بان حقوق بشر در اطلاعیه‌‌ای این اقدام آمریکا را مورد انتقاد قرار داد. متن اطلاعیه این سازمان در پی می‌آید:

زندانیان سابق گوانتانامو که در سال ۲۰۰۴ به روسیه فرستاده شده بودند به رغم تعهدات مسکو به دولت امریکا مبنی بر اتخاذ رفتار انسان دوستانه در قبال آنان، تحت شکنجه و آزار قرار گرفتند.

تجربه زندانیان روسیه روشنگر آن است که چرا امریکا اعتماد خود را به تعهدات رسمی دیپلماتیک در خصوص مراقبت درست و انسانی از زندانیان فرستاده شده از خلیج گوانتانامو(جایی که آنها در معرض خطر شکنجه قرار دارند) از دست داده است.

هفت زندانی روس همگی درست بعد از حمله امریکا به افغانستان دستگیر و نزدیک به دو سال در گوانتانامو به سر برده بودند. با وجود آن که زندانیان مزبور از رفتار نامناسب امریکایی‌ها هم راضی نبودند، اما همگی به دفعات متوالی از مقامات مسوول خواسته بودند تا آنها را به روسیه بازنگردانند، جایی که انتظار رفتاری به مراتب بدتر را در آنجا داشتند و حقیقتا سه نفر از زندانیان بعد از دستگیری‌شان در روسیه مورد شکنجه‌‌ها‌ی جدی قرار گرفتند. دو تن از آنها به طور ناعادلانه محاکمه شدند و همگی بدون استثنا از نظر حقوقی مورد آزار و اذیت قرار گرفتند.

گزارش ۴۳ صفحه‌‌ای "مهر گوانتانامو" (داستان هفت مرد روس که توسط مقامات دیپلماتیک روس تسلیم امریکا شدند) تلاش کرده تا تجربه این زندانیان را بعد از بازگشت به روسیه در سال ۲۰۰۴، از طریق مصاحبه با سه تن از آنها و نیز خانواده‌‌ها و وکلای‌شان بازسازی کند؛ هر چند دسترسی به آنها کار ساده‌‌ای نبود، برای اینکه سه نفر از آنها در زندان هستند و بقیه مخفی شده یا کشور را ترک کرده‌‌اند.

کارول باگرت، نویسنده این گزارش و دستیار رییس سازمان دیده‌بان حقوق بشر در این زمینه گفت : "تجربه روسیه نشان داد که چرا تعهدات دیپلماتیک به سادگی کارساز نیستند." وی گفت: "دولت‌‌های شکنجه‌گر خود را تنها به خاطر یک تعهد لفظی به امریکا یک‌دفعه متحول نمی‌کنند."

پیمان منع شکنجه مقرر می‌کند که هیچ کس نباید دوباره به سرزمینی فرستاده شود که در آنجا خطر جدی شکنجه‌ی او وجود دارد و از امنیت ملی خبری نیست. امریکا بخشی از این میثاق به شمار می‌رود و لذا خود با فرستادن زندانیان به کشورهایی که شکنجه در آنها رواج دارد، عملا قوانین بین المللی را نقض می‌کند. در حالی که یکی از اعلامیه‌‌های رسمی دولت امریکا روشن می‌کند که واشنگتن نسبت به احتمال شکنجه شدن زندانیان اعزامی به روسیه آگاه بوده است.

بسیاری از کشورها مانند بریتانیا، کانادا، استرالیا، هلند و سوئیس بر اساس تعهدات دیپلماتیک، تلاش می‌کنند تا مظنونان به اعمال تروریستی را از کشورشان اخراج و انها را به كشور اصليشان تسليم كنند.

سازمان دیده بان حقوق بشر اصرار کرد تا امریکا به همه زندانیان این فرصت را بدهد تا در یک دوره نمایشی، بطور آزمایشی و قبل از انتقال از گوانتانامو، شاهد چالش‌‌های بعد از انتقال خود باشد و بتواند میزان درستی و صداقت در تعهدات دیپلماتیک را محک بزند.

امریکا با آزادی و انتقال ۸۰ زندانی موافقت کرده است اما به هر حال به بازداشت آنها ادامه می‌دهد.

دولت امریکا می‌گوید که مقامات روسی قول داده بودند بازداشت شدگان متهم به اعمال تروریستی را به صورت قانونی و انسانی محاکمه کنند اما به تعهدات خود عمل نکردند؛ آن‌هم بعد از سه ماه توقیف هفت زندانی در بازداشتگاه روسیه؛ مدت زمانی که نه تنها این هفت زندانی مورد آزار قرار گرفتند بلکه پس از آن هرگز مجال نیافتند تا به زندگی عادی خود ادامه دهند.

شواهد موجود در مورد "رسول کودائو" ساکن یکی از مناطق جنوب روسیه که در یک شورش مسلحانه دستگیر شده بود، حکایت از آن دارد که وی به کرات در بازداشتگاه کتک خورده بود تا به زور وادار به اعتراف شود. این در حالی است که هنوز بعد از گذشت یک سال و نیم توقیف، مراحل پیگرد قانونی پرونده وی انجام نشده است.

"راویل گومارو" و "تیمور ایشموراتو" (از اهالی تاتارستان روسیه) هم که در ماه آوریل ۲۰۰۵، در ارتباط با انفجاری در لوله گاز محلی دستگیر شده بودند، آنقدر در بازداشتگاه مورد ضرب و شتم قرار گرفتند تا اینکه مجبور به اعتراف شدند. به طور مثال گومارو برای یک هفته از خوابیدن محروم بود و دستان او را از بالای سرش به یک قفس کوچکی بسته بودند.

این دو نفر پس از آن در دادگاه گفته‌‌های قبلی خود را تکذیب کردند و در ماه سپتامبر 2005 تبرئه شدند. اگرچه مقامات قضائی محلی رای قبلی را لغو کردند و یکی را در ماه می 2006 محکوم کردند.

در این زمینه بوگرت اظهار داشت : "آنچه برای زندانیان روس اتفاق افتاد، در سطح استانداردهای پلیس این کشور است." وی اضافه کرد : "اما نکته مهم این است که دولت امریکا با آگاهی از احتمال شکنجه و آزار زندانیان، آنها را به روسیه فرستاده است."

دو تن از زندانیان به سازمان دیده‌بان حقوق بشر گفتند که بازجویان امریکایی در گوانتانامو، آنها را تهدید کرده اند که در صورت عدم افشای اطلاعات لازم مبنی بر همکاری با جریانات تروریستی، آنها را به روسیه خواهند فرستاد.

---------------------------------
اصل مقاله: US Sent Guantanamo Detainees Home to Torture in Russia

گزارش ۴۳ صفحه‌‌ای با عنوان "مهر گوانتانامو": The “Stamp of Guantanamo”