قرار ملاقات: بغداد،‌ شنبه، دهم مارس

اسکات مک‌لئود

وبلاگِ تايم
۸ مارس ۲00۷

اسکات مک‌لئود

يکی دو روز ديگر تمام چشم‌ها به بغداد دوخته خواهد شد. ديدار ديپلمات‌های منطقه در بغداد مکانی برای از سرگيری بالقوه و اميدوارکننده‌ی گفت‌وگوها ميان آمريکا و ديپلمات‌های ايرانی خواهد بود – که ابتدا غير مستقيم است اما شايد بعداً مستقيم باشد.

ملاقاتِ روز شنبه‌ی بغداد گردهمايی نيمه‌-مرتب ديپلمات‌های کشورهای همسايه‌ی عراق است برای گفت‌وگو درباره‌ی آينده‌ی اين کشور. تمهيداتِ اين ديدار از مدت‌ها پيش فراهم شده بود و ناگهان هفته‌ی گذشته‌ وزارت خارجه‌ی آمريکا اعلام کرد که ديپلمات‌های آمريکايی نيز در اين جلسه شرکت خواهند کرد. اساساً آمریکا به عنوان يکی از پنج عضو دايئم شورای امنيت سازمان ملل در اين جلسه حضور خواهد داشت. اما واقعيت اين است که برنامه‌ی پيوستن اين پنج کشور به گردهمايی نیز خود يک رخداد غير منتظره در آخرين لحظه بود و يک نوع پوشش است برای اين‌که آمريکا را قادر کند برای اولين بار بعد از سال ۲00۴ رو در روی ديپلمات‌های ایرانی بنشيند. سخنگوی وزارت خارجه‌ی آمريکا روز چهارشنبه امکان يک جلسه‌ی دو جانبه ميان آمريکا و ديپلمات‌های ايرانی را در حاشيه‌ی کنفرانس بغداد رد نکرد.

اگر همه چيز طبق برنامه پيش برود، جلسه‌ی دیگری از همسايگان عراق بدون حضور پنج کشور عضو دايم شورای امنیت (يا مقامات آمریکايی) در اوايل ماه آوريل در قاهره در سطح وزرای خارجه رخ خواهد داد. آن جلسه نيز به نوبه‌ی خود جلسه‌ی مفصل‌تر ديگری را نیز در استانبود در سطح وزرا با حضور اعضای دايم شورای امنيت به دنبال خواهد داشت. اگر همه چيز خوب پيش برود، آن وقت و آن‌جاست که وزیر خارجه‌ی آمريکا کاندوليزا رايس با ساير وزرای خارجه از جمله وزير خارجه‌ی ايران منوچهر متکی بر سر يک میز خواهد نشست.

ديپلمات‌های مطرحی که با آن‌ها درباره‌ی اين جلسه سخن گفته‌ام، دارند اميدوار می‌شوند که اين رقص جالب ديپلماتيک می‌تواند سرآغاز تلاش تازه‌ای از سوی آمريکا و ايران باشد برای رسيدن به زمينه‌هايی مشترک. دست کم، اين جلسه می‌توان به تفاهم‌هايی برای کاهش تنش‌ها در عراق، لبنان و مسایل اسراييل/فلسطين برسد. دستِ بالا، اين جلسه آغاز روندی طولانی برای عادی‌سازی روابط خواهد شد که متضمن رسيدگی به تقاضاها و نیازهای ايران در مواردی چون برنامه‌ی هسته‌ای و همچنین نگرانی‌های آمريکا درباره‌ی حمايت ایران از حزب‌الله، حماس و گروه‌های شبه‌نظامی شيعه‌ی عراق خواهد بود. پس از تصرف سفارت آمريکا به دست معترضان ايرانی در سال ۱۹۷۹ در تهران و به گروگان گرفته شدن ديپلمات‌های آمريکایی به مدت ۴۴۴ روز با حمايت رژيم ايران، آمريکا روابطش را با ایران قطع کرد.

انتظار نداشته باشيد کار ساده باشد. چيزی بعد از جنگِ نخستِ عراق و به ويژه پس از جنگ دوم می‌بينيم مبارزه‌ای بر سر خاورميانه است که آمريکا و ايران بر سر موقعيت ژئوپلتيک و دل و هوش مردم خاورميانه رقابت می‌کنند. هنوز روشن نيست که آيا هيچ کدام از طرفين حاضرند به توافقی رسيده و زمينه‌های تأمين منافع ديگری را فراهم کنند یا نه. اما ديپلمات‌هايی که من با آن‌ها صحبت کردم بر اين باورند که هر دو سو اکنون در تلاش‌اند که پيش از اين‌که این لفاظی‌ها افسارگسیخته شوند، اوضاع را آرام کنند.

ايرانی‌ها با همکاری عربستان سعودی که متحد آمريکاست، تلاش داشته‌اند تنش‌های ميان سنی‌ها و شيعيان را در منطقه آرام کنند و بن بستِ سياسی لبنان را بگشايند. به گفته‌ی يک دپيلمات، بوش به نوبه‌ی خود به نظر می‌رسد که شروع به اجرای پيشنهادات بيکر-هميلتون کرده است – يعنی همان پيشنهادات مذاکره با ايران بر سر مسأله‌ی عراق را که نخست رد کرده بود. آمريکا با چرخشی آشکار از لفاظی‌ها گذشته‌ی دولت بوش درباره‌ی تغيير رژيم (محور شرارت و غيره) اکنون زبانی آشتی‌جویانه را اختیار کرده است.

به عنوان مثال، اين هفته هنگام شهادت در برابر کميته‌ی روابط خارجی سنا، معاون وزارت خارجه‌ی آمريکا ر. نیکلاس برنز اظهارات مثبتی کرده است که ناديده گرفته نشده است.

برنز گفت: «ما هر تلاشی را صورت می‌دهيم تا روابط ايران و آمريکا را بهبود بخشيم». او همچنين افزود: «هر گونه راهبرد مؤثر ديپلماتيک بايد درهای خروج را هم برای حریف در وقتی که گرفتار انزوای ديپلماتيک شده است باز بگذارد، درست مثل وضعيتی که قطعاً برای ايران به وجود آمده است».

برنز با اشاره به پیشنهاد رايس برای مذاکره‌ی مستقيم به ايران در صورت تعلیق برنامه‌ی غنی‌سازی اورانيوم گفت: «اين پيشنهاد هنوز به قوت خود باقی است». او گفت تن دادن به تعهدات بين‌المللی هسته‌ای به ايران کمک خواهد کرد تا «امنيت‌اش تأمين شود». برنز گفت وقتی که سازمان ملل تحريم‌های تازه‌ای عليه ايران وضع کند، آمريکا «نيز تمايل‌اش را برای مذاکرات يادآور خواهد شد. ما اميدواريم که رژيم ايران به انزوای‌اش بينديشد و تصميم بگيرد با ما در مذاکرات گفت‌وگو کند». برنز همچنين يک جا عنوان کرد: «ديگر بيش از این نمی‌شود بر اين تأکيد کرد که ما خواستار راه‌حلی ديپلماتيک برای چالش‌هايی هستيم که ايران درست کرده است».

شايد چیز تازه‌ای اين‌جا باشد. علاوه بر حضور در جلسه‌ی بغداد و تکرارِ پيشنهادی بر قرار برای گفت‌وگو، آيا چيز ديگری هم در «هر تلاشی» که برنز می‌گويد آمريکا برای «بهبود» روابطش با ايران می‌کند، هست؟ آمريکا چه «درهای خروجی» را – اين نام ديگر فرمولی برای حفظ آبرو در مصالحه و سازش است – برای ايران به عنوان بخشی از «راهبرد ديپلماتيک» به گفته‌ی برنز باز می‌گذارد؟ آيا آمريکا بسته‌ای را به رژيم ایران پيشنهاد می‌کند که با به رسميت شناختن رژيم ایران صراحتاً «امنيت‌اش را تضمين کند»؟ بعضی از کسانی که به وضع خاورميانه بدبين هستند هراس دارند که آمريکا الآن دارند خوشرويی می‌کند تا پوششی سياسی برای خود در جامعه‌ی جهانی فراهم کند تا زمانی که سرانجام به ايران حمله‌ور شود. اما جلسه‌ی بغداد پرسش‌های جالبی را برمی‌انگيزاند و حرکتی در جهت مثبت است.

---------------------------
* اسکات مک‌لئود از سال ۱۹۹۸ رييس دفتر تايم در قاهره بوده است و ۲۲ سال اخبار مربوط به خاورميانه و آفریقا را برای اين مجله پوشش داده است.

---------------------------
لینک اصل مطلب:
Appointment: Baghdad, Saturday, March 10