جاسوس فراری یا دیپلمات ربوده شده

مهرداد توانا فرد

ماجرای ناپدید شدن معاون سابق وزیر دفاع ایران کم کم دارد به جاهای جالبی می رسد. این ماجرا که در دو هفته گذشته در رسانه ها مطرح شده، در واقع به حدود دو ماه پیش مربوط می شود و سردار احمدی مقدم فرمانده نیروی انتظامی ایران هم اذعان کرده است که ایران از مدتی قبل پیگیر وضعیت این مقام سابق سیاسی- نظامی بوده است.

البته روایت این مقام رسمی ایران، تفاوت زیادی با روایت های نقل شده در رسانه ها دارد و همین موضوع است که داستان را به پیچیدگی های معمول کار سرویس اطلاعاتی آغشته می سازد و ماجرا را فراتر از یک حادثه آدم ربایی جلوه می دهد. حادثه ای که اکنون به اعتراف هر دو طرف، امنیتی تلقی می شود.

روایت ایران
روایت رسمی ایران از این اتفاق، برای اولین بار روز گذشته از زبان احمدی مقدم در جمع خبرنگاران شنیده شد. وی گفت: «عسگری»، معاون وزیر سابق دفاع در ایام بازنشستگی طی سفر شخصی به دمشق و از آنجا به تركیه رفته بود كه پس از سه روز اقامت رسمی در هتلی ناپدید شد. بررسی‌ها نشان داده كه وی از تركیه خارج نشده اما هیچ‌یك از مراكز احتمالی همچون پزشكی قانونی و بیمارستان‌ها نیز اثری از وجود وی در اختیار نداشتند.

به گفته فرمانده نیروی انتظامی ایران، پس از رسیدن خبر ناپدید شدن عسگری به تهران، تیمی با هماهنگی پلیس بین الملل به ترکیه اعزام می‌شود. اما مقامات ترکیه ابتدا منکر ورود فردی با این نام به ترکیه می‌شوند، و پیگیری کار عقب می‌افتد. احمدی‌مقدم می‌گوید: یكی از دلایلی كه ماجرای رسیدگی به ناپدید شدن این مسؤول سابق را پیچیده كرد، تایید نکردن حضور وی در ترکیه از سوی مقامات آن کشور بود اما با تایید نام وی در فهرست مسافران «تركیش ایر» متوجه شدیم که علت این ماجرا تغییر لفظی حروف فارسی به تركی بوده است.

اما پس از این، مقامات ترکیه اگرچه می پذیرند که چنین فردی به ترکیه وارد شده، اما هنوز هم نمی‌پذیرند که فردی با این نام از مرزهای رسمی این کشور خارج شده باشد. اکنون مقامات ایران حدس می‌زنند که عسگری با گذرنامه‌ای با نام مستعار از ترکیه خارج شده باشد. البته احمدی‌مقدم هم پنهان نمی‌کند که بررسی‌های ایران متوجه ابعاد امنیتی این حادثه است. وی به خبرنگاران می گوید: بر مبنای برخی از سناریوهای مطرح شده در این رابطه ممکن است وی به دلیل سوابقش در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح توسط سرویس های اطلاعاتی غربی ربوده شده باشد.

روایت ترکیه
در رسانه‌های ترکیه درباره این موضوع خبرهای ضد و نقیضی منتشر شده است. از جمله، در همین رابطه روزنامه «حریت» چاپ ترکیه چند روز پیش نوشته بود: دو روز قبل از وارد شدن عسگری به ترکیه، دو مرد خارجی به یکی از هتل‌های شهر استانبول مراجعه کرده و اتاقی را برای وی رزرو کرده‌اند. روزنامه «ملیت» دیگر روزنامه چاپ ترکیه نیز مدعی شده بود که عسگری به دلیل داشتن اطلاعات بسیار مهم در مورد توانایی‌های نظامی و فعالیت هسته ای ایران ربوده شده است.

غیر از مطبوعات ترکیه، دیگر روزنامه‌های منطقه نیز این ماجرا را با آب و تاب‌ خاص جنجال‌های اطلاعاتی نقل کردند. برای مثال، روزنامه «الشرق الاوسط» به نقل ازمنابع مختلف اعلام کرد که سرویس‌های امنیتی غرب در ربوده شدن کارمند بازنشسته وزارت دفاع ایران نقش داشته اند. اما نوشته‌های روز گذشته دو روزنامه گاردین و واشنگتن پست، ابعاد پیچیده‌تری به ماجرا داد.

روایت گاردین
روزنامه انگلیسی گاردین نه تنها ربوده شدن کارمند سابق وزارت دفاع ایران را به سرویس های امنیتی غرب نسبت داد، بلکه محل بازجویی او را پس از ربوده شدن «شمال اروپا» اعلام کرد.

این روزنامه در شماره دیروز خود به ربوده شدن علیرضا عسگری، معاون سابق وزارت دفاع ایران، در ماه گذشته در ترکیه و گزارش‌هایی که پس از آن توسط رسانه‌های منطقه در این مورد پخش شد، پرداخت و نوشت : این مقام سابق ایرانی هم اکنون در شمال اروپا تحت بازجویی سرویس‌های امنیتی غرب قرار دارد. به گزارش این روزنامه، نکته جالب درباره مفقود شدن علیرضا عسگری گزارش‌هایی است که رسانه‌های اسرائیل در رابطه با آن منتشر می‌کنند.

به گزارش گاردین، پس از آن که یکی از دیپلمات‌های عربی اعلام کرد که موساد و سیا این مقام سابق ایرانی را ربوده‌اند و در پی آن انکار دست داشتن موساد در مفقود شدن علیرضا عسگری از سوی مقام‌های اسرائیل ( از جمله وزیر جنگ اسرائیل که البته این مسئله را انکار کرد) رسانه های اسرائیلی ادعا کردند که عسگری به علت اختلاف با دولت احمدی نژاد به غرب گریخته است.

در همین رابطه «رام لگرا» از مقام‌های پیشین موساد ادعا کرده بود که عسگری در زمان حضور خود در لبنان، ارتباط گسترده‌ای با نیروهای حزب الله داشته و این نیروها را آموزش می‌داده است. لگرا در ادامه گفته بود: عسگری درباره مفقود شدن «رون آراد» خلبان اسرائیلی نقش داشته و از همین رو اطلاعات وی درباره قدرت و توانایی‌های حزب الله لبنان و وضعیت این خلبان اسرائیلی به ما کمک می‌کند تا در آینده با آگاهی های بیشتری با حزب الله برخورد کنیم.

گاردین در ادامه می‌نویسد : مقام های اسرائیلی در پی اعلام خبر دست داشتن موساد در مفقود شدن مقام ایرانی به سفارتخانه‌های خود در سراسر جهان دستور داده اند که اقدامات امنیتی را افزایش دهند. این اقدام اسرائیل، این گمان را که سازمان امنیتی این کشور در مفقود شدن مقام ایرانی نقش داشته افزایش می‌دهد.

این روزنامه در پایان این‌طور نتیجه‌گیری می‌کند که به علت حضور چند ساله عسگری در لبنان و وزارت دفاع ایران، این شخص مورد توجه سرویس‌های امنیتی غرب بوده و با توجه به این که ترکیه محل مناسبی برای نگهداری وی نبوده، عسگری را پس از ربودن به یکی از کشورهای اروپایی در شمال این قاره منتقل کرده اند.

روایت واشنگتن پست
اما گزارش روزنامه واشنگتن پست از این ماجرا و نسبت عسگری با ربایندگان احتمالی وی، صریح‌تر و عجیب‌تر بود. این روزنامه روز گذشته نوشت: این مقام نظامی پیشین دولت ایران که در سفر به ترکیه در ماه گذشته مفقود شده بود، به اختیار خود کشور را ترک کرده و اکنون در حال همکاری با سازمان‌های اطلاعاتی غربی است.

روزنامه واشنگتن پست که این اطلاعات را از «یک مقام بلندپایه آمریکا» نقل می‌کرد، از قول وی گزارش داد: علیرضا عسگری اطلاعاتی را درباره شبه نظامیان حزب الله در لبنان و روابط ایران با آن گروه ارائه کرده است.

البته این روزنامه نوشت: «این مقام آمریکایی درباره محل اقامت عسگری اطلاعی نداده است.» اما رادیو صدای آمریکا (VOA) نیز روز گذشته به صورت واضح‌تری نوشته گاردین را تأیید کرد و گفت: عسگری هم اکنون در اروپای شمالی به سر می‌برد و مأمورین اطلاعاتی آمریکایی پیش از فرستادن وی به آمریکا، در حال کسب اطلاعات از او هستند.

واقعیت چیست؟
در میانه کشمکش های سازمان اطلاعاتی، فهمیدن حقیقت دشوار و گاهی غیرممکن است. حتی برای فهم آن بخش از حقیقت که لاجرم فاش می‌شود هم شاید هنوز زود باشد. اما آنچه از حالا قابل پیش بینی است، این است که پس از این رسانه‌ها باید منتظر صفحات خواندنی‌تری از داستان ناپدید شدن عسگری معاون سابق وزیر دفاع ایران باشند. رسانه‌ای شدن این ماجرا چنین احتمالی را پررنگ می سازد. چرا که اگر بنا بود این ماجرا در رسانه‌ها ادامه پیدا نکند، خواه او به زور توسط یک سرویس اطلاعاتی غربی ربوده شده بود و خواه به اختیار خود پناهنده شده و با آنها همکاری کرده بود، دلیلی برای رسانه‌ای شدن ماجرا از دو طرف وجود نداشت.

البته نوع پرداخت رسانه‌های منطقه و نیز سکوت طولانی مقامات ایرانی درباره ناپدید شدن عسگری، این حدس را جدی می سازد که طرح رسانه‌ای موضوع، نقطه ضعفی برای ایران ایجاد می‌کند. اگر عسگری واقعا اطلاعات زیادی از حزب الله لبنان یا مسائل هسته‌ای ایران داشته باشد، منطقی‌تر این است که ایران با جنجال رسانه‌ای اجازه رسمیت یافتن و جدی گرفته شدن ادعاهای بعدی وی را ندهد. اما مقامات ایرانی چنین کاری نکرده اند و برعکس، تا توانسته اند موضوع را در سکوت پیگیری کرده اند.

اما اگر یک سرویس اطلاعاتی هم ریسک ربایش عسگری را به بهای دریافت اطلاعات وی پذیرفته باشد، دلیلی ندارد که پیش از تخلیه به موقع اطلاعات وی، هیاهوی رسانه‌ای به راه بیندازد. تنها شاید این احتمال را بتوان پررنگ دانست که عسگری بناست نکاتی را علیه ایران بازگو کند که ایران نگران آن و برخی رسانه‌ها در تدارک زمینه سازی برای آن هستند.

تجربه کشمکش‌های اطلاعاتی کشورها که اوج آن در زمان جنگ سرد بین آمریکا و شوروی به وقوع پیوست، نشان می‌دهد که داستان‌های اطلاعاتی پیچیده‌تر از چیزی است که رسانه‌ها تصور می‌کنند، مگر وقتی که جنس آن بیشتر رسانه‌ای باشد تا امنیتی، و مصرف آن بیشتر آشکار باشد تا پنهان. اما آیا مورد عسگری، آتش تهیه یک جنجال رسانه ای علیه ایران است؟ برای دستیابی به پاسخ این سوال هنوز زود است.