خاتمی: دمکراسی صادرکردنی نیست

فرنگیس محبی

محمد خاتمی، رئیس‌جمهوری سابق ایران، که در موسسه سلطنتی امور بین‌المللی (چاتم هاوس) در لندن به سوالات حاضران پاسخ می‌گفت، با انتقاد از تلاش جورج بوش رئیس جمهوری آمریکا برای گسترش دموکراسی غربی در جهان گفت: دموکراسی پدیده‌ای نیست که بتوان آن را به طور یکسان برای همه جوامع تجویز کرد.

سخنرانی خاتمی در موسسه سلطنتی امور بین المللی- عکس: خبرگزاری فرانسه

رییس بنیاد فرهنگی باران هدف خود را از میان‌برداشتن دیوار بی‌اعتمادی میان مذاهب، فرهنگ‌ها و تمدن‌های بزرگ شرق و غرب و مبارزه با افراطی‌گری اعلام کرد.

آقای خاتمی گفت که به دموکراسی در منطقه پرآشوب خاورمیانه اعتقاد دارد اما در عین‌حال معتقد است که دموکراسی را نمی‌توان به صورتی یکسان در جهان گسترش داد. به گفته او دموکراسی غربی را نمی‌توان در یک منطقه دیگر جغرافیایی با فرهنگ و شرایط مختلف تحمیل کرد. او اضافه کرد که تاریخ نشان داده که امور انسان‌ها به شرایط و تجربیات اجتماعی آنان بستگی دارد. تجربه یک کشور یا یک ملت ممکن است در یک کشور دیگر که فرهنگی دیگر دارد کارساز نباشد.

یکی از هدف‌های اصلی سیاست خارجی جورج بوش رئیس‌جمهوری آمریکا گسترش دموکراسی در خاورمیانه است اما تاکید دارد که هر کشور بر اساس معیارها و سنت‌هایش دموکراسی خود را شکل دهد. او گفته است که هرگز خواهان صدور دموکراسی از نوع غربی به خاورمیانه نیست.

اما رئیس‌جمهوری سابق ایران گفت یکی از بزرگ‌ترین شوخی‌های آقای بوش وقتی است که می‌گوید می‌خواهد دموکراسی را صادر کند. دموکراسی صادرکردنی یا دادنی نیست. او اضافه کرد که بذز دموکراسی در غرب کاشته شد اما همین بذر را باید در شرق و کشورهای اسلامی به نوع دیگری کاشت چون شرایط فرق می کند.

آقای خاتمی تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران از حکومت‌های جدید در افغانستان و عراق حمایت می‌کند اما او معتقد است که اقدامات آمریکا اشتباه پرهزینه‌ای بوده و حضور آمریکا در منطقه به آتش تروریسم دامن می‌زند.

محمد خاتمی اقدامات تروریستی در عراق و افغانستان را محکوم کرد اما گفت آمریکا نه تنها قادر به از ریشه‌کن کردن یا متوقف کردن این اقدامات نیست، بلکه باعث شده که نوع جدیدی از تروریسم در خاورمیانه و کشورهای اسلامی رشد کند. به اعتقاد رئیس‌جمهوری سابق ایران، آمریکا در عراق شکست خورده و تنها چیزی که به دست می‌آورد جنازه سربازان خود است که در آن کشور کشته می‌شوند.

محمد خاتمی در پاسخ به سوالی در مورد پوشش روبنده که بحث روز بریتانیا است گفت که اسلام زنان را مجبور نمی‌کند که صورت خود را بپوشانند اما زنان مسلمان این حق را دارند که اگر مایل باشند از این پوشش استفاده کنند. او در عین‌حال از مسلمانان بریتانیا خواست که به قوانین بریتانیا احترام بگذارند و گفت "شما وقتی مقررات تابعیت این کشور را می‌پذیرید باید به یاد داشته باشید که اول بریتانیائی هستید و بعد مسلمان یا مسیحی." آقای خاتمی همچنین از کشورهای مسیحی خواست که به مسلمانان احترام بگذارند.

محمدخاتمی در دفاع از کارنامه هشت ساله خود به عنوان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران گفت ایران در آن دوران به دموکراسی نزدیک‌تر شده است. او اضافه کرد که ایران برخلاف بعضی کشورهای خاورمیانه در زمینه آزادی‌های مدنی از جمله حقوق زنان پیشرو بوده اما هنوز تا رسیدن به دموکراسی کامل راه درازی در پیش دارد.

رئیس‌جمهوری سابق ایران گفت در زمان حکومتش وقتی به دانشگاه رفته بود با انتقادها و سوالات مشکل دانشجویان روبه‌رو شد و افتخار می کند که در زمان او جوانان می‌توانستند در آزادی کامل هرطور که می‌خواهند با رپیس‌جمهوری خود صحبت کنند و ترسی نداشته باشند که تحت تعقیب قرار گیرند. او گفت: "دموکراسی همین است و من دوستش دارم."

اما آقای خاتمی در مورد سرکوب‌هائی که در دوران هشت سال ریاستش صورت گرفت، از جمله بسته شدن مطبوعات و بازداشت روزنامه‌نگاران و همچنین حمله به خوابگاه دانشجویان در تهران که منجر به کشته شدن یک نفر و انتقاد شدید از او در مجامع بین‌المللی شد، ضمن محکوم کردن شکنجه گفت: "البته بدرفتاری‌هائی در برخی موارد روی داده اما من در موقعیتی نبودم که بتوانم کاری در مورد آن بکنم."

آقای خاتمی پس از پاسخ دادن به سوالات حاضران در چاتم هاوس برای اینکه با تظاهرات علیه او که در مقابل ساختمان جریان داشت روبه‌رو نشود تحت تدابیر شدید امنیتی از سوی پلیس لندن از در پشتی ساختمان موسسه سلطنتی امور بین المللی خارج شد.

در این تظاهرات که بیش از ۲۰۰ نفر در آن شرکت داشتند از سوی گروه‌های مختلف از جمله حزب کمونبیست کارگری، مشروطه‌خواهان، مجاهدین خلق، اتحادیه پناهندگان ایرانی در بریتانیا، ائتلاف بین‌المللی حمایت از کارگران ایران و جبهه عرب زبانان خوزستان سازمان داده شده بود.

تظاهرکنندگان که به زبان‌های فارسی و انگلیسی شعار می‌دادند می‌گفتند که در دوران ریاست‌جمهوری محمد خاتمی دانشجویان و مطبوعات سرکوب شدند، حدود دویست نفر در ایران اعدام شدند و حقوق اقلیت‌ها نادیده گرفته شد. به گفته آنان محمد خاتمی چهره خندان و خارجی‌پسند حکومتی است که به زیرپاگذاشتن موازین حقوق بشر ادامه می‌دهد.