«هندی‌ها با آمریکایی‌ها اشتراک‌ منافع دارند»

حسین علوی

وزیر خارجه‌ی هند اظهار امیدواری کرده است که در پایان مذاکرات این کشور با اسلام‌آباد، دهلی نو بتواند گاز ایران را در مرز مشترک هند و پاکستان تحویل بگیرد.

در همین رابطه با حسن‌ منصور، کارشناس اقتصاد انرژی گفت و گو کرده‌ام.

آقای دکتر منصور، وزیر خارجه‌ی هند در سفر اخیرش به ایران اعلام کرده است این کشور در خط لوله‌ی صلح شرکت می‌کند. اساساً اهمیت اقتصادی این خط لوله چگونه است؟

مساله‌ی خط لوله‌ی بین ایران و هند را باید در پرتو مساله‌ی وسیع‌تر سیاست انرژی کشورهای منطقه و کشورهای بزرگ جهان در آن منطقه دید.

یک بعد بزرگ هر سیاستی که در آن‌جا تنظیم می‌شود، مربوط به امنیت انرژی برای جهان است. البته این هدف ایران، پاکستان و هند، سابقه‌ای حدود ۱۰- ۱۵ سال دارد.

در سال ۲۰۰۳ گفت ‌و گوهایی در این زمینه شنید‌یم و بعد از آن در دسامبر ۲۰۰۵ این گفت ‌و گوها رسمیت پیدا کرد. اما فکر آن قدیمی‌تر از این است.

موضوع این است که خط لوله‌ای برای انتقال گاز از ایران به هندوستان از مسیر پاکستان به طول حدود ۲۶۰۰ کیلومتر و با هزینه‌ای که امروز حدود ۷.۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود، برقرار شود تا منابع گازی عسلویه ایران را با گذر از شمال کراچی به منطقه‌ی راجستان هند برساند.

این یک خط است ولی در آن‌جا دو خط دیگر هم با هم رقابت می‌کنند. یکی خطی است که باید نفت و گاز ترکمنستان را از افغانستان و پاکستان گذر بدهد و به هندوستان برساند.

یعنی با گذر از میدان دولت‌آباد پاکستان با دو گذر از هرات و قندهار به منطقه‌ی قطاع پاکستان و بالاخره به دهلی نو برساند.

دیگری شبکه‌ی گازی است که زیر نفوذ روس‌ها، شبکه‌ی نبوک را که از غرب ترکمستان آغاز می‌شود با گذر از گرجستان، ترکیه، رومانی و مجارستان به وین اتریش می‌رساند.

حسن‌ منصور، کارشناس اقتصاد انرژی (عکس: انجمن پژوهشگران ایران)

در این‌جا کشورهای مختلف نظیر روس‌ها، چینی‌ها، ترک‌ها و آمریکایی‌ها منافع متفاوتی دارند. آمریکایی‌ها علاقه‌مندند که نفت ترکمستان را به هند متصل کنند. تا جایی که هندوستان از گاز ایران بی‌نیاز شود.

روس‌ها علاقه‌مندند این خط لوله از ایران به هند برقرار شود تا ایران متوجه بازارهای اروپایی نشود. خودشان هم در این زمینه شرکتی درست کرده‌اند و در اسلام‌آباد مستقر شده‌اند و می‌خواهند در یک پروژه‌ی گازی بین ایران و هند شریک باشند.

به این ترتیب این موضوع به لحاظ سیاسی و استراتژیک، موضوع بغرنجی است و از نظر تامین صلح منطقه بسیار بحث‌انگیز است.

طبیعی است برای کشورهای منطقه نظیر پاکستان و ایران، چنین خط لوله‌ای، بین این‌ها ایجاد صلح و صفا می‌کند.

گذار این خطوط مثلاً از بلوچستان و پاکستان به طول حدود ۴۷۶ مایل یعنی حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر در منطقه‌ای است که نا‌آرام است و تحت کنترل هیچ دولتی نیست. در واقع اهمیت انرژی‌تیک هندوستان را به خطر می‌اندازد.

موضوع دیگر، اهمیت سیاسی این خط لوله است. هند طی یک سال گذشته با توجه به فشار آمریکا برای انزوای ایران در ارتباط با برنامه‌ی هسته‌ای ایران از این خط لوله کنار کشیده بود. اکنون با ابراز رغبت این کشور برای ادامه‌ی این پروژه، وضعیت آن چگونه خواهد بود؟

همان‌طور که عرض کردم، آمریکاییان علاقه‌مندند منابع انرژی پاکستان و هندوستان را از طریق گاز مایع شده از طریق منبع ترکمنستان تامین بکنند تا ایران را دور بزنند.

هندی‌ها با آمریکایی‌ها در جاهای حساس و بزرگی اشتراک‌ منافع دارند، از جمله توزیع گاز در داخل هندوستان، چیزی است که آمریکایی‌ها به آن علاقه‌ی زیادی دارند و در واقع مطالعات اولیه را با موافقت هند انجام داده‌اند.

از طرف دیگر، همکاری هند‌ی‌ها در زمینه‌ی تامین تکنولوژی هسته‌ای صلح‌آمیز برای تامین انرژی مورد نیاز هندوستان چیزی است که آمریکاییان موافقت کرده‌اند و برای هندی‌ها اهمیت فوق‌العاده دارد.

به این ترتیب علی‌رغم این‌که وزیر خارجه در یک گفت‌ و ‌گوی عام و همگانی اعلام می‌کند هند صرف‌نظر نکرده است، واقعیت این است که این‌ها به اهمیت رابطه‌ی خود با آمریکا بیشتر واقف هستند و اگر ببینند چنین موافقتی، همکاری هسته‌ای آمریکا با هند را به خطر می‌اندازد، تن به آن قرارداد نخواهند داد.