پیامدهای سخنان منفی البرادعی درباره ایران

حسین علوی

اظهارات البرادعی، رییس سازمان انرژی اتمی در سازمان ملل درباره عدم همکاری ایران با این سازمان، موضوع هسته‌ای ایران را وارد ابعاد تازه‌ای کرد. در این مورد با دکتر رضا تقی‌زاده، تحلیل‌گر سیاسی مقیم اسکاتلند گفت و گو کردم.

آقای تقی‌زاده، به نظر می‌رسد که اظهارات آقای البرادعی در مجمع عمومی سازمان ملل در مورد همکاری نکردن ایران با بازرسان آژانس، مناقشه‌ی هسته‌ای ایران را در وضعیت جدیدی قرار داده است. چون ایران تاکنون مطرح می‌کرد که آژانس و آقای البرادعی از بازرسی‌های متخصصان آژانس از ایران راضی هستند. یا دست کم بر بخشی از اظهارات ایشان تاکید می‌کردند که این رضایت را اعلام می‌کرد. با توجه به اظهارات جدید، اکنون وضعیت چگونه خواهد بود؟

بعد از صدور چهارمین قطعنامه‌ی تنبیهی که علیه ایران در شورای امنیت تصویب شد و این متعاقب انتشار آخرین گزارش آقای البرادعی به شورای حکام بود، روابط ایران با آژانس به طرف نوعی تردید گراییده است.

در این مرحله‌ی تازه از روابط ایران و آژانس، تا حدودی سطح همکاری‌ها تقلیل پیدا کرده است.

ایران پیش از گزارش اخیر و پیش از تصویب قطعنامه‌ی چهارم، در حال افزایش سطح همکاری‌های بازرسان آژانس در داخل ایران و دادن امکانات بازدید بیشتر و به نوعی فراهم کردن زمینه‌ی الحاق به پروتکل الحاقی بود.

ولی بعد از این‌که قطعنامه‌ی تازه علیه ایران به تصویب رسید، وضعیت تا حدود زیادی تغییر پیدا کرد و سطح همکاری‌های داوطلبانه هم کاهش یافت.

در شرایط موجود مساله‌ی آژانس مسایلی است که بعد از گزارش آمریکا به عنوان سوالات تازه علیه ایران مطرح کردند، حالا برای آژانس ابهام تازه است و آن بخش نظامی فعالیت است که هم آژانس و هم آمریکا نسبت به آن اظهار تردید کردند و گمانه‌ها این بوده است که مسیر برنامه‌های اتمی ایران تغییر کرده است.

اظهارات منفی البرادعی درباره فعایت‌های هسته‌ای ایران، خبرساز شده است

این مساله آژانس را واداشته بود که از ایران بخواهد که توضیحاتی در اختیار آژانس قرار بدهد و حالا اظهار گلایه‌ی آقای البرادعی هم در مورد اظهار بی‌اعتنایی ایران است نسبت به سوالات تازه و آن‌چه به‌صورت رسمی هنوز به عنوان سوال دریافت نکرده است، ولی مفاد اطلاعات آن را به صورت اکترونیکی از طرف آژانس دریافت کرده است:

یک - در مورد حرف آن‌ها اظهار تردید می‌کند.
دوم- برای همکاری و پاسخ گفتن به سوالات اظهار تمایل نمی‌کند.

این‌جاست که آقای البرادعی در آخرین سال حضورش در آژانس به عنوان دبیرکل، می‌خواهد که در صورت امکان، ابهام‌هایی را که در مورد برنامه‌ی اتمی ایران است، رفع بکند و گلایه‌ی او به علت کاهش سطح همکاری در این مورد است و به هر حال برنامه‌ی اتمی ایران را بار دیگر در مجامع بین‌المللی مطرح می‌کند و نظرها را متوجه‌ی هدف‌های نهایی این برنامه‌ها می‌کند.

بخش دیگری از اظهارات آقای البرادعی در مورد آن چیزی است که متوجه‌ی مطالعات ادعایی و گزارش‌هایی مبنی بر فعالیت‌های نظامی ایران در بخش کلاهک‌های هسته‌ای ایران است. ایران تا‌کنون مدعی بود که این موضوع مبنی برگزارش‌های اطلاعاتی نادرست آمریکا و غرب است و آژانس این را نپذیرفته است. اظهارات کنونی آقای البرادعی به معنای این است که این گزارش‌ها برای آژانس جدی است و در حقیقت ایران، پاسخ‌گو نبوده است؟

همان‌طور که شما می‌گویید در گزارش آقای البرادعی به شورای حکام که مفاد آن به شورای امنیت هم ارسال شد، اظهار شده بود ضمن این که نمی‌توانند صحت این اظهارات را اثبات کتنند، ولی مدارک در تایید اظهارات آن‌ها، آن‌قدر قوی است که از کنار آن‌ها نمی‌توانند بی‌اعتنا هم بگذرند. به همین علت سوالات در اختیار ایران قرار گرفته و از ایران خواسته شده است که به آن‌ها پاسخ دهد.

سوالاتی که مطرح شده است در مورد بازگرداندن سیستم پرتابی یعنی موشک از فضا به داخل جو زمین، هدایت آن‌ها‌، فراهم کردن مقدمات انفجار از راه دور که زمینه‌ساز یک ماشه‌ی اتمی و یک بمب احتمالی است و همین‌طورتغییر ‌فلز اورانیوم و طراحی کلاهک اتمی برای نصب بر روی موشک‌هایی است که ایران مشابه آن‌ها را در دست تولید دارد.

مجموعه‌ی این فعالیت‌ها، این ظن را تقویت کرده که ایران مطالعاتی را برای استفاده‌ی احتمالی از وسایل پرتابی مجهز به بمب اتمی مبادرت کرده است و آژانس می‌خواهد که ایران، اطلاعاتی دقیق‌تر در مورد شرایط فعلی و گذشته این مطالعات ارایه بدهد و به خصوص آشکار است که با کسانی که دست‌اندکار اجرای این طرح‌ها بودند، دانشمندان اتمی، متخصصان پرتاب موشک و ...ملاقات بکند که ایران مانع از این ملاقات‌ها شده است.

البته آقای البرادعی در آخرین گفت‌ و ‌گوی خود اعلام کرده است که ما قصد مداخله در امور داخلی مربوط به فعالیت‌های موشکی و فعالیت‌های نظامی ایران را نداریم.

ولی به هر حال ارتباط این‌ها تنگاتنگ است و گرفتن اطلاع از نحوه‌ی فعالیت‌های موشکی ایران، به نوعی به فعالیت‌های نظامی ایران هم برمی‌گردد.

آقای محمد خزایی، سفیر ایران در سازمان ملل در واکنش به اظهارات آقای البرادعی بار دیگر انتظارات شورای امنیت را غیر‌قانونی دانسته است و این نشان می‌دهد که به هر حال مشکل جدیدی در ارتباط با مناقشه‌‌ی هسته‌ای ایران و تلاش‌های دیپلماتیک در این زمینه بوجود آمده است. سخنان آقای البرادعی و انکار ایران چه تاثیری در مذاکرات کشورهای ۵+۱و در مجموع، حل این مناقشه از راه‌های سیاسی خواهد داشت؟

شورای امنیت یک سازمان بین‌‌المللی است و مصوبات آن از نظر حقوق بین‌الملل پذیرفتنی است.

ایران نمی‌تواند با بی‌اعتنایی نسبت به مفاد حقوق بین الملل و یک ساختار قانونی در سازمان ملل از مصوبات آن بی‌اعتنا از کنار آن بگذرد و آن‌ها را غیر‌قانونی بخواند.

به هر حال ۵ کشور بزرگ دنیا اعضای اصلی شورای امنیت،۱۰ کشور عضو غیر دایم در طول دو سال، ۵ قطعنامه علیه ایران تصویب کرده‌اند که ۴ قطعنامه، جنبه‌ی تنبیهی دارد و شورای امنیت فقط نمی‌تواند مبادرت به صدور قطعنامه بکند و کشورها از کنار اجرای آن‌ها بی‌اعتنا بگذرند. حداقل این است که مفاد قطعنامه را زنده نگه دارند.

اظهارات آقای البرادعی طرح گفت‌ و‌ گو‌های مجدد در شورای امنیت را زمینه‌سازی می‌کند و ایران به عنوان یک کشور که مورد اتهام است نمی‌تواند صرفاً با غیر‌قانونی خواندن قطعنامه‌های شورای امنیت بی‌اعتنا از کنار آن بگذرد.

‌انزوای سیاسی ایران بعد از تحریم‌های اقتصادی که اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت به ایران تحمیل کرده، بازتاب این برخورد است.

در حقیقت ادامه‌ی وضع موجود ادامه‌ی انزوای سیاسی ایران و تحمل فشارهای ناشی از اعمال تحریم‌های اقتصادی است و به هر حال اگر ایران بخواهد در جامعه‌ی بین‌المللی ‌به شرایط عادی برگردد و بخواهد وضعیت پرونده‌ی هسته‌ای خود را به حالت طبیعی برگرداند، مجبور به تعامل با شورای امنیت است و راه تعامل با شورای امنیت فقط اعلام غیر‌قانونی بودن مصوبات شورای امنیت نیست، همکاری است.

ولی هنوز ایران از در همکاری وارد نشده است و به واکنش‌های آقای البرادعی بی‌اعتنایی انجام می‌دهد.

‌مسلماً اظهارات آقای البرادعی، زمینه‌ی بحث‌های تکمیلی دیگر در شورای امنیت خواهد بود.