«گازپروم، توانایی توتال را ندارد»

حسین علوی

در پی کنار کشیدن شرکت عظیم نفتی توتال فرانسه از ادامه سرمایه‌گذاری در پروژه پارس جنوبی ایران؛ حالا گازپروم، شرکت نفتی روسی برای جانشینی توتال اعلام آمادگی کرده است. در این مورد با دکتر حسن منصور، استاد اقتصاد در زمینه انرژی در لندن گفت و گو کردم.

آقای منصور، نماینده شرکت گاز پروم در ملاقات با رییس جمهور ایران اظهار آمادگی کرده که جای توتال را در میدان گازی پارس جنوبی بگیرد. آیا این شرکت توانایی و امکانات فنی و تکنولوژیک لازم را برای این کار در اختیار دارد؟

شرکت گاز‌پروم که نماینده آن‌ها آقای الکسی با آقای رییس جمهور دیدار کرد، الان این شرکت دارد به بزرگ‌ترین شرکت گازی جهان تبدیل می‌شود برای این‌که بزرگ‌ترین منابع گازی جهان را دارد و سرمایه‌گذاری‌های آن از حد یک چهارم تریلون دلار گذشته و این بلند‌پروازی را دارد که در دهه آینده، به یک شرکت بزرگ با سرمایه‌ی متجاوز از یک تریلون دلار تبدیل بشود.

اما توتال، یک شرکت بین‌المللی، با تمام جنبه‌های ضروری یک شرکت بین‌المللی است. شرکت توتال در متجاوز از ۱۳۰ کشور جهان فعالیت می‌کند و روابط بسیار بسیار بغرنجی با تمام شرکت‌های بین‌المللی نفت دارد. به این ترتیب منافع و ریسک‌های بسیار مشترکی هم با این‌ها دارد.

آن چیزی که در توتال وجود دارد و در گاز‌پروم وجود ندارد، قدر مسلم یکی از دلایل جایگزینی‌ اخیر است، این است شرکت گاز‌پروم، نظام مدیریتی ساده‌ای دارد. این نظام مدیریتی که یکی از فنون بسیار ویژه صنعت نفت و گاز است، در این چند شرکت بزرگ نظیر بی‌پی، شل و توتال وجود دارد، در حالی‌که در گازپروم وجود ندارد.

گازپروم علی‌رغم وسعت مالی و فنی آن هنوز به‌صورت یک شرکتی که مکانیزم عمل شرکت‌ها را رعایت کند، رشد نکرده و پنج شش سال پیش، در دست بزرگ‌ترین استانداردهای غرب دست و پا می‌زد.

به این ترتیب این شرکت توانایی فنی را دارد، نه با اصول و استانداردهای شرکت‌های غربی، ولی توانایی مدیریتی آن بسیار بسیار عقب افتاده و غیر‌قابل قیاس با شرکت‌های بین المللی نفت و گاز است.

دکتر حسن منصور

شرکت توتال دلیل انصراف خودش را از شرکت در این پروژه، ریسک سیاسی اعلام کرده و روشن است که منظور مسایل مربوط به مناقشه هسته‌ای ایران و تحریم‌های بین‌المللی است. اساساً آسیبی که از بابت این تحریم‌های بین‌المللی در بخش انرژی گریبانگیر ایران می‌شود چقدر است و چگونه قابل پیش‌گیری است؟

اقتصاد ایران متاسفانه بیش از پیش به درآمدهای نفتی متکی است و امروز درواقع موتور گرداننده اقتصاد ایران با به خاموشی گراییدن زمینه‌های تولید در ایران، عملاً صنعت نفت است. یعنی اگر این درآمد صنعت نفت نبود، امروز اقتصاد ایران به زانو درآمده بود و کشور در چنگ قحطی و گرانی از پا درمی‌آمد.

طبق ارزیابی وزارت نفت، صنایع نفتی الان نیاز به حدود چهارصد میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد که هم شامل سرمایه‌گذاری مالی و هم سرمای‌گذاری فنی و هم مدیریتی است.

بنابراین هرگونه تصمیمی که جلوی این جریان را بگیرد، آسیب‌های جبران ناپذیری به آینده درازمدت ایران می‌زند و درواقع در دراز‌مدت، ایران را از جرگه کشورهای صادر کننده نفت اخراج می‌کند.

ایران در میدان گازی پارس جنوبی با قطر شریک است و قطر چندین سال است که از این میدان بهره‌برداری می‌کند. آیا این تاخیر ایران به معنای از دست رفتن بخشی از منابع زیرزمینی ایران هست؟

تردیدی نیست. ساختار میادین و ذخایر نفت و گاز؛ لایه‌هایی از زمین‌شناسی هستند که عمدتاً در زمینه نفت به‌صورت اسفنج عمل می‌کنند و این‌ها به مرزهای جغرافیایی محدود نمی‌شوند، بلکه در زیر مرزهای جغرافیایی چه بسا مرزها، مشترک هستند.

یکی از این منابع مشترک، همین میدان گاز پارس جنوبی است که با شمال شرقی قطر اشتراک می‌کند. میزان ذخایر این‌جا حداکثر ۵۰۰ تریلیون پایه مکعب ارزیابی می‌شود که مقدار قابل استحصال آن، در حدود سه چهارم این منبع یعنی در حدود ۳۸۰ تریلیون پایه مکعب قابل استخراج است و این بین قطر و ایران مشترک است.

قطر از ۱۹۹۱ با ایجاد شرکت‌های مشترک بین شرکت‌های خارجی و شرکت‌هایی با نام قطر‌گاز و راس‌گاز، تبدیل گاز به گاز مایع را شروع کرده شده و در یک مساحت متجاوز از صدهزار کیلومتر مربع به این فعالیت ادامه می‌دهد و فقط در شهری که آن‌جا این گاز را تبدیل می‌کند به گاز مایع؛ متجاوز از ده تانکر نفتکش که هر کدام ظرفیت ۱۳۵ هزار متر مکعبی دارند، به صادرات گاز می‌پردازد و مقدار قابل ملاحظه‌ای از مصارف ژاپن و اروپا را تامین می‌کند و اهداف دراز مدت دارد.

به این ترتیب هر چه که قطر به‌صورت چابک و سریع، به استخراج این منبع بپردازد و ایران از توسعه سهم خودش در آن‌جا باز بماند؛ قطعاً اتلاف ثروت ملت ایران است.