پایانی موقت برای بحران لبنان

روز چهارشنبه، کنفرانس پنج‌روزه در دوحه پایتخت قطر با شرکت نمایندگان دولت و دیگر جریان‌های درگیر در بحران لبنان برای بررسی راه حل‌های ممکن برای این بحران پایان یافت. نخست‌وزیر قطر گفته است که در این کنفرانس، توافق‌هایی بر سر تنظیم قانون انتخابات جدید به عمل آمده و بر همین اساس، ظرف یکی دو روز آینده انتخاب رییس‌جمهور در پارلمان لبنان انجام خواهد شد.

در گفت‌وگو با مهرداد خوانساری، کارشناس مرکز مطالعات خاورمیانه در لندن، ابتدا پرسیدم که توافق‌های اجلاس قطر در چه زمینه‌هایی است و تأثیر آن بر بحران کنونی لبنان تا چه حد خواهد بود؟

در درجه‌ی اول، این باعث خواهد شد که تنش‌های ۱۸ ماه اخیر پایان پیدا کنند و آن حالت اضطراری در لبنان از بین برود. ضمن این‌که مسأله‌ی انتخاب رییس‌جمهور جدید هم پیش خواهد رفت و آقای میشل سلیمان که از ماه نوامبر به این سو، به عناوین مختلف نتوانسته بود به این پست انتخاب بشود، این فردی که به هر حال مورد توافق طرفین است، ایشان می‌توانند پست خودشان را در اختیار بگیرند.

یک نوع زمینه‌ی همکاری برای حرکت به سمت جلو از سوی طرفین، به خصوص در ارتباط با وضعیت جدید در کابینه‌ی لبنان، رخ می‌دهد و ضمن این که حزب‌الله دارای امتیازاتی شده و می‌تواند به خاطر افزایش تعداد نمایندگانی که در کابینه دارد، آن حق وتو را در کابینه داشته باشد.

ولی رییس جمهور هم یک نقش اضافی دارد؛ به این عنوان که ایشان هم سه تن از وزرای را تعیین می‌کند و به نوعی می‌تواند نقش حافظ توازن میان این‌ها باشد.

نهایتاً این که حزب‌الله قبول کرده است از سلاح‌هایی که در اختیار دارد، در هیچ درگیری داخلی استفاده نکند؛ ضمن این‌که آن خواست کلی دولتی مبنی بر خلع سلاح کامل را انجام نخواهد داد.

آیا توافق بر سر یک قانون انتخاباتی جدید به این معنا است که تقسیم‌بندی سنتی ساختار قدرت طبق قانون اساسی موجود تغییر خواهد کرد و از این پس بر مبنای گروه‌های مذهبی نخواهد بود؟

من این موضوع را دقیقاً نمی‌دانم. ضمن این که آن میزان اطلاعاتی که من زمان اطلاع حاصل کرده‌ام، این است که در مجموع این امر بیشتر به نفع نیروهایی تمام می‌شود که در سنوات گذشته در پروسه‌ی انتخابات در لبنان محروم بودند.

یعنی در اصل نیروهایی که دارای اکثریت بیشتر در تعداد هستند، که همین شیعیان لبنان در درجه‌ی اول هستند، در وضعیت و آن سیستم و روند بعدی، دارای صدای بیشتری خواهند بود.

آیا توافق بر سر ممنوعیت استفاده از سلاح در نزاع‌های داخلی به معنای این است که حزب‌الله هم‌چنان مسلح خواهد ماند یا این که بعد از قانون انتخابات جدید، امکان این که گروه‌های غیردولتی خلع سلاح بشوند، هم‌چنان مطرح است؟

نه؛ به نظر من این توافقی که شده است، باعث نخواهد شد که حزب‌الله خود را خلع سلاح کند و این تعهدی که حزب‌الله کرده است، در اصل تعهدی‌ است که در نزاع‌های داخلی به قوه قهریه متوسل نشود.

ولی حزب‌الله مدعی است که از سلاح‌هایی که در اختیار دارد، برای مبارزه با اسراییل استفاده می‌کند و این موضوع همان طور که قبلا بوده، باقی می‌ماند.

باید در نظر داشته باشید که آن‌چه این تعهد و این قرارداد را در اصل به وجود آورده است، پایان دادن به بحرانی است که می‌تواند عواقب خیلی ناگواری داشته باشد و جنگ داخلی را از نو شروع کند.

این پروسه الان می‌شود گفت که به تأخیر افتاده و حل نشده است. مسایل اساسی باید حل بشوند؛ ولی این فرصتی را می‌دهد که در یک چهارچوب جدید، طرفین اگر تمایل داشته باشند - که این مسأله‌ی تمایل فاکتور خیلی مهمی است - یعنی نیروهای خارجی از قبیل سوریه و ایران، دخالت‌های منفی نکنند، زمینه‌ای می‌تواند پیش بیاید که این‌ها در یک شرایط جدید، برای ایجاد ثبات در یک لبنان جدید، با هم همکاری بیشتر داشته باشند.

این در اصل، حداکثر چیزی است که در این شرایط می‌شود از این قرارداد انتظار داشت. این قرارداد می‌تواند یک ماه دیگر دوباره به هم بخورد و ما به همان بحران و به همان شرایطی که قبلاً در آن قرار داشتیم، برگردیم.

آیا اختیارات میشل سلیمان در پست آینده‌ی ریاست جمهوری به گونه‌ای خواهد بود که حق وتوی حزب‌الله و درگیری دو طرف در درون کابینه، باعث به بن‌بست رسیدن دولت نشود؟

آن طور که کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند، نقشی که آقای میشل سلیمان در ظرف چند هفته‌ی اخیر بازی کرده است، که فوق‌العاده ماهرانه بوده است. یعنی روابط خودش را با هر دو طرف توانسته به طور مساوی حفظ کند.

اختیاراتی که بر اثر همین توافق‌نامه‌ی اخیر به او داده شده و این که او می‌تواند سه تن از اعضای کابینه را انتخاب بکند، او را در یک وضعیتی قرار می‌دهد که بتواند به نوعی توازن را در این شرایط فعلی حفظ بکند. یعنی نقشش، نقش مهم و پررنگی خواهد بود و همه امیدوارند که او بتواند از این نقش، با توجه به روابط معقولی که هم با ایران و سوریه دارد و هم با آمریکا و غرب، بتواند در این سمت، رونق جدیدی در وضعیت لبنان به وجود بیاورد.