حافظان قانون، اولین ناقضان قانونند

حسین علوی

سخنگوی شورای نگهبان، از پایان مرحله‌‌ی تعیین صلاحیت کاندیداهای مجلس هشتم توسط هیات‌های نظارت خبر داده است. رد‌صلاحیت‌شدگان ۲۰ روز فرصت دارند تا شکایت خود را به شورای نگهبان تسلیم کنند و شورای نگهبان نیز پاسخ خود را تا روز ۱۳ اسفند ماه، یعنی ده روز مانده به آغاز انتخابات، اعلام خواهد کرد. طی یک هفته‌ی گذشته به خاطر رد صلاحیت گروه کثیری از کاندیداها، انتقادات بسیاری متوجه هیات‌های اجرایی وزارت کشور بوده است.

در زمینه‌ی دیدگاه‌های مختلف پیرامون انتخابات مجلس هشتم، گفتگویی داشتم با محمد علی عمویی فعال پر سابقه‌ی جنبش چپ در ایران و ابتدا نظر او را در مورد فضای انتخاباتی موجود در کشور، جویا شدم:

صرف‌نظر از این فضای عمومی که در جامعه‌ی ایران حاکم است و فکر نمی‌کنم که نیازی به توصیف کامل داشته باشد، حق انتخاب کردن و حق انتخاب شدن، ثمره‌ی یک مبارزه‌ی تاریخی ملت ایران است و یک دستاورد بزرگی است که همواره کسانی که طرفدار دموکراسی هستند، طرفدار عبور از استبداد به یک جامعه‌ی دموکراتیک هستند، از آن حمایت کرده و می‌کنند. اما وقتی که سخن از حق انتخاب کردن یا حق انتخاب شدن مطرح است، اول باید خود این حق تعریف شود که آیا در این شرایط چنین حقی عینیت دارد یا ندارد؟ بله! در قانون نوشته شده و مصوب مجلس‌هاست و در قانون اساسی هم هست. ولی مساله این است که چگونه اجرا می‌شود. ما قانون کم نداریم. حالا صرف‌نظر از پاره‌ای قوانین که واقعاً کهنه شده‌اند و نیاز به بازبینی مجدد دارند، ولی قوانین خوب هم کم نداریم.

محمدعلی عمویی- عکس از تادانه

حقوقی که در قانون اساسی در ایران برای هر شهروند منظور شده، حقوق بسیار بسیار پیشرفته‌ای است. اما چگونگی اجرای این قوانین مساله‌ی اساسی است. به جرات می‌توانم بگویم که تمام اصولی که در قانون اساسی در چارچوب حقوق یک شهروند مطرح می‌شود، همواره نقض شده است. یعنی به این ترتیب، حافظان قانون، اولین کسانی هستند که قوانین را نقض کرده‌اند و حقوق شهروندان را نادیده گرفته‌اند. این فضایی است که لاجرم تعیین می‌کند که مردم چگونه به انتخابات نگاه می‌کنند.

با وجود فضایی که شما ترسیم کردید، نظرات مختلفی وجود دارد در مورد انتخابات مشخص مجلس هشتم در ایران. یک دیدگاه این است که علیرغم همه‌ی محدودیت‌ها و رد صلاحیت‌ها که توسط شورای نگهبان و هیات‌های اجرایی وزارت کشور صورت می‌گیرد؛ باید از امکانات واقعاً موجود استفاده کرد و اگر انتخاب فهرست‌های معین کمکی باشد به امر دموکراسی، باید در آن شرکت کرد. من مایل هستم نظر شما را در این خصوص بدانم.
ببینید، در ایران این امر تجربه شده است. من تصور می‌کنم آنچه که پس از سال ۷۶ در ایران رخ داد و عده‌ای به عنوان اصلاح‌طلبان، زمام حکومت و همچنین اکثریت مجلس شورا را در دست گرفتند، با تمام تلاشی که کردند که حتی مصوبات مقداری مترقی را اجرایی کنند، موفق نشدند. تا آنجا که حتی یکی از فعالان و اندیشمندان این آقایان صریحاً بیان کرد که ما قدرت قانونی و رسمی را داشتیم، ولی قدرت واقعی جای دیگری بود و نتوانستیم اجرا کنیم. صرف‌نظر از این تجربه، من اساساً این منطق را نمی‌پذیرم که در شرایطی که هیچ فضای برخورداری شهروند ایرانی، از حقوق مصوب او وجود ندارد؛ دل خوش کند به اینکه، به هر حال از این حق به یک نحوی استفاده کند.

آقای عمویی، در ایران در طول این هفته‌ها و ماه‌ها، در ارتباط با فعالیت‌هایی که زیر نام چپ انجام می‌گیرد؛ بحث های زیادی وجود دارد و گروهی از دانشجویانی هم که به نام دانشجویان دموکرات و برابری خواه فعال هستند، درگیر بازداشت و اعمال فشار بوده‌اند. آیا اکنون در ایران جنبشی با هویت روشن چپ که دارای برنامه مشخصی باشد و از جمله در مورد سیاست‌های روز ایران، مثلاً سیاست انتخاباتی، سخن مشخصی رابیان کند، وجود دارد؟
به این شکل منسجم وجود ندارد. ولی اندیشه چپ وجود دارد. شماری از دانشجویان دانشگاه‌های ایران، گرایشات چپ پیدا کرده‌اند و تحلیل‌هایی را ارائه می‌دهند. البته من اطلاع دقیقی از عملکرد اینها و چگونگی مناسبات آنها ندارم، ولی تا آنجا که اخبار در مطبوعات منعکس می‌شود یا احیاناً سینه به سینه منتقل می‌شود، اینها به محض اینکه اعلام موجودیت می‌کنند دستگیر می‌شوند و به عنوان ضد امنیتی یا احیاناً یکسری اتهاماتی که به هیچوجه در چهارچوب عملکرد اینها نمی‌گنجد، در بازداشت به سر می‌برند. طبیعی است وقتی که فضا برای عموم فضای مختنقی است، برای کسی که دارای گرایشات چپ هست، به طریق اولی، پذیرفتنی نیست.