استراتژی آناپولیس: تقویت میانه‌روهای فلسطین و اعراب و اسرائیل

گفت‌وگو با رسول نفیسی، جامعه‌شناس

برگزاری کنفرانس صلح آناپولیس با شرکت حدود ۵۰ هیات نمایندگی از سوی دولت‌ها و سازمان‌های سیاسی مختلف، همچنان از زوایای مختلفی مورد بررسی رسانه‌ها و تحلیلگران قرار دارد. در گفت‌وگویی با دکتر رسول نفیسی استاد دانشگاه در واشنگتن ابتدا نگاه او را به مهم‌ترین اهداف و پیامدهای این کنفرانس جویا شدم:

شنیدن گفت‌وگو

رسول نفیسی: آنچه به نظر می‌آید در این میان مهم باشد، این واقعیت است که گروه میانه‌رو فلسطینی به ریاست آقای محمود عباس در حال قدرت‌گرفتن بیشتر است. در حقیقت استراتژی جدیدی که در حال تکوین است این است که غزه را در اینجا به حالت انفراد بیندازند و به این وسیله جلوی نفوذ ایران را بگیرند، و از طرف دیگر اعراب سنی مثل عربستان سعودی و اردن و دیگران را بیاورند بیشتر به طرف اسراییل. کما اینکه دیدیم سوریه با وجود اینکه با ایران صحبت کرده بود، رفت و در جریان بطور موثر شرکت کرد. بنابراین ا آن چیزی که مهم است، یعنی در مورد آن طرح بزرگی که گفته‌اند در مورد فلسطین تا چه حد عملی‌ست، باید بگویم که یک مسئله بین اینها تا حدی حل شده، چون با گذاشتن مقداری یا حتی عمده‌ای از اورشلیم در اختیار فلسطینی‌ها موافقت شده است.

ولی دو مسئله‌ی اساسی هست که باقی خواهد ماند. یک، اینکه با این شهرک های مسکونی که اسراییلی‌های تندرو در نوار غربی درست کرده‌اند چه کار بکنند، که به نظر نمی‌رسد اسراییل تا دهسال دیگر هم حتا اینها را از آنجا بیرون ببرد یا اصلا بیرون ببرد. دوم، مسئله‌ی بازگشت فلسطینی‌هاست که محمود عباس باز بر آن تاکید خواهد کرد و باز اهود اولمرت خواهد گفت چنین چیزی ممکن نیست. بنابراین مسایل اصلی بین اینها باقی خواهد ماند، ولی رادیکالهای دوطرف تا حدی در این وسط خنثی خواهند شد و رابطه‌ی فلسطین‌های میانه‌رو و اسراییلی‌های میانه‌رو تا حد زیادی بخصوص بخاطر نفوذ نابهنگام و غیرمنتظره ایران در منطقه در حال بهترشدن باشد.

یعنی شما دلایل و عواملی که در جه موفقیت این اجلاس را نسبت به کنفرانس هایی که در گذشته، از جمله در زمان ریاست جمهوری آقای بیل کلینتون، برای حل مسئله‌ی فلسطین و اسراییل برگزار شده، به این دلیل بیشتر می‌دانید که نفوذ ایران طرفهای درگیر را بیشتر متحد کرده است؟ آیا این تنها دلیل سیاسی می‌تواند باشد؟

دقیقا. اصلا به‌نظر می‌رسد که چنین استراتژی مد نظر بوده است. یعنی با بزرگ‌ جلوه‌دادن خطر ایران، اعراب سنی را بخصوص بیشتر متوجه اسراییل کرده‌اند و لحن آنها آرام شده است. و از آنطرف، اگر دقت کنید، مثلا روز دوم حمله‌ی اسراییل به لبنان بود که عربستان سعودی بجای انتقاد از اسراییل، از حزب‌اله انتقاد کرد و اینها همه نشانه‌ی این است که دارد یک تغییر موازنه‌ی قدرت بسیار جدی در منطقه صورت می‌گیرد و همه ی اینها، یا یک قسمت عمده‌ی اینها در واقع به علت این است که وزن ایران را یا تهدید ایران را در منطقه خیلی جدی جلوه داده‌اند. ولی اگر از لحاظ خود واقعیت امر نگاه بکنیم، آن توافقی که در واشنگتن به‌دست آمد، درواقع دستاورد مهمی‌ نیست.

به این ترتیب آیا سیاست ایران که بی‌نتیجه‌بودن این کنفرانس را اعلام کرده، فکر می‌کنید یک سیاست بازنده خواهد بود؟

ایران را البته اگر دعوت می‌کردند، چه بسا یک مقدار لحن آنها هم تغییر پیدا می‌کرد. ولی ایران اصولا در مورد فلسطین و در مورد لبنان نظری دارد بر این مبنا که اینها در واقع خطوط اول جبهه‌ی ایران‌اند در منطقه و این سربازهایی که در آنجا می‌جنگند، حزب‌الهی‌هایی که در آنجا می‌جنگند، اینها در واقع سربازان خط اول جبهه‌ی ایران‌اند! به نظرم نمی‌رسد که بدون یک توافق کلی بین ایران و آمریکا، ایران حاضر باشد که در چنین جریاناتی شرکت بکند و این توافق کلی شامل بر این خواهد بود که آمریکا یک تامین عمومی از لحاظ نظامی‌­ سیاسی به ایران بدهد که البته مشکل اساسی دوباره در اینجاست. ولی اصولا این سیاست جدیدی که ایجاد شده است، یعنی استراتژی کشاندن اعراب سنی به طرف اسراییل، این یک استراتژی خاموشی‌ست که در حال نضج گرفتن و تکوین است و این بسیار به ضرر ایران خواهد بود، بسیار به ضرر منافع درازمدت ایران در منطقه خواهد بود و ایران جز اینکه مقادیر زیادی هزینه کند برای این افراطی‌های فلسطین و حزب‌اله لبنان، به نظر نمی‌رسد بهره چندانی از این جریانات ببرد.

ارزیابی جناح‌های سیاسی مختلف در آمریکا از این کنفرانس چگونه است؟ دموکراتها چقدر استقبال کرده‌اند و یا از درجه‌ی موفقیت این کنفرانس چه ارزیابی‌ دارند؟

چندان استقبالی من ندیدم. بخصوص الان که موقع انتخابات است، من ندیدم که نظر تازه‌ای داده بشود یا اینکه از این موضوع استقبال جدی بشود. و این بیشتر به حساب این گذاشته شد که جورج بوش می‌خواهد عرض اندامی بکند و بگوید که من هنوز نقش جهانی دارم. وگرنه کاندیداهایی هم که در این مورد صحبت کردند، نه نظرات جدیدی دادند، نه اینکه خیلی هیجان نشان دادند به این جریانی که در آناپولیس دارد اتفاق می‌افتد.