«می‌خواهند عوامل تأثیرگذار را کنترل کنند»

ایرج ادیب‌زاده

ارائه‏ی سرویس mms (پیام‏های کوتاه صوتی، تصویری) باید با شناسایی هویت استفاده‌کننده‏گان همراه باشد.

برای بررسی بیشتر درخواست دادستان کل کشور که باز هم در راه محدود کردن آزادی بیان و مبادله‏ی اطلاعات خواهد بود، با آقای سعید مدنی، روزنامه‏نگار و جامعه‏شناس، در تهران گفت و گو کرده‌ام.

آقای مدنی، سرویس ام‌ام‌اس چگونه می‏تواند پدید‏ه‏های ناهنجار به‏وجود بیاورد و باعث اختلال در اخلاق، فرهنگ و تعرض به حریم خصوصی باشد؟

در جامعه‏ی ایران که امکانات و منابع لازم برای گفت و ‏گو به طور عادی وجود ندارد، معمولاً شهروندان از هر وسیله‏ای برای تبادل‏نظر و برخورد و گفت‏ و گو با هم‏دیگر استفاده می‏کنند.

در روز‏های آغازین سال جدید، شاهد بودیم که در فقدان روزنامه‏ها، بسیاری از اخبار، اطلاعات و هم‏چنین نظرات، از طریق سیستم‏های ام‌ام‌اس یا اس‌ام‌اس منتقل می‏شد و می‏توان گفت تنها امکان تبادل نظر و یا رد و بدل کردن اخبار و اطلاعات بود.

بنابراین، منحصر کردن آن به موارد اخلاقی، اساساً چندان موضوعیتی ندارد. این امکان ارتباطی می‏تواند مثل هر وسیله‏ی دیگری، مورد استفاده یا سوء استفاده قرار بگیرد و صرفاً به دلیل برخی موارد سوء استفاده، نمی‏توان آن را کلاً منتفی کرد.

اما از این گذشته، اصطلاحی است که آقای دری نجف‏آبادی به کار برده است و آن‏هم «ورود به حریم و حوزه‏ی خصوصی» است که در این‏جا اساساً موضوعیت ندارد. اخبار، اطلاعات و تصاویری که از این طریق روی موبایل‏ها فرستاده می‏شود، در اختیار گیرنده است که از آن استفاده کند یا نه. به همین دلیل ورود به حریم و حوزه‏ی خصوصی نمی‏تواند مطرح باشد.

نگرانی آقای نجف‏آبادی برای ورود به حریم و حوزه‏ی خصوصی مردم، باید بیشتر متوجه نحوه‏ی عملکرد ارگان‏های قضایی، نظامی و انتظامی باشد که موارد روشن‏تر و صریح‏تری از ورود به حریم خصوصی افراد را شامل می‏شود.

سعید مدنی، روزنامه‏نگار و جامعه‏شناس

سیستم پیامک‏های چند رسانه‏ای ام‌ام‌اس قادر است فیلم و عکس‏هایی هم بفرستد و از این طریق به‏ویژه روی یوتیوب گزارش فرستاده می‏شود. نود درصد گزارش‏های چهارشنبه‌سوری از مراکز مختلف که برای رادیوی ما و تلویزیون‏های مختلف فرستاده شد، بیشتر از طریق همین سیستم بود که هویت فرستندگان مشخص نبود. در واقع این سیستم پنجره‏ای به سوی اطلاعات دنیا است. آیا می‏شود این پنجره را بست؟

تصور می‏کنم، از لحاظ فنی ممکن نباشد. اگرچه در مقاطعی، محدودیت‏هایی برای سیستم‏های اس‌ام‌اس ایجاد شده است. مثلاً در بخشی از مناطق تهران یا حتا در روزهای به خصوصی محدودیت‏هایی ایجاد می‏کنند.

مشخصاً در دوره‏ی قبلی انتخابات مجلس، پوشش مخابراتی برای اس‌ام‌اس کلاً متوقف شد و تا بیست و چهار ساعت، امکان هیچ‏گونه استفاده‏ای از این سرویس نبود. اما این‌که به طور دائم و به طور کامل، چنین خدماتی حذف شود، به نظر می‏رسد، اساساً ممکن نباشد.

شاید با توجه به حساسیت‏هایی که در نظام‏های اطلاعاتی امنیتی وجود دارد، تا حدود زیادی سعی شود منابع آن‏ها شناسایی شوند که آن‏ هم از نظر فنی، به طور کامل، ممکن نیست.

بله، مشکل است. چون هر کسی می‏تواند این کارت‏ها را بخرد. حتا در خبرها آمده که طالبان هم در افغانستان از همین نوع کارت‏ها برای تهدید مردم، استفاده می‏کنند. فکر می‏کنید این‌گونه محدودیت‏ها تا چه حد به نزدیک شدن انتخابات و بسته شدن فضا ارتباط دارد؟

در شرایط موجود و دو سه ماه مانده به انتخابات، طبیعتاً نگرانی از واکنش افکار عمومی نسبت به وضعیت موجود و رفتار مردم در انتخابات هم‏چنان (به خصوص در میان محافظه‏کاران) هم‏چنان وجود دارد و به هر نحوی تلاش می‏کنند عوامل، نیروها و منابعی را که ممکن است روی افکار عمومی تأثیر بگذارند کنترل کنند.

اما اصولاً به دلیل جو ملتهب و در عین حال نارضایتی عمومی که در حوزه‏های مختلف اعم از مسایل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتا ورزشی در جامعه‏ی ایران وجود دارد، اولین راه حلی که در نظام سیاسی ایران مطرح می‏شود و سرلوحه‏ی برنامه‏ها و اقدامات‏شان قرار می‏گیرد، همین محدود کردن ارتباطات و منابع اطلاع‏رسانی است. در حالی که می‏توان با این مسایل به نحو دیگری برخورد کرد.

نمونه‏ی آخر آن، شکست خیلی بد تیم ملی فوتبال ایران در برابر عربستان است. به جای واکنش مناسب که طبیعتاً باید اصلاح تیم مدیریتی ورزش ایران باشد‌، بلافاصله این به ذهن می‏رسد که چگونه می‏شود از طریق مکانیزم‏های فنی تا حدودی جلوی رد و بدل کردن طنزها، متلک‏ها و هجوها راجع به مسئولان و مدیران سیاسی و ورزشی ایران و رد و بدل شدن این نظرات را گرفت.

بنابراین، مشکل اصلی نوع نگاه و رویکرد به موضوعات و مسایل مختلف موجود در جامعه‏ی ایران‌؛ از ساده‏ترین آن‏ها، مثل یک پدیده‏ی ورزشی تا مسایل خیلی جدی‏تر اقتصادی، گرانی، تورم و… است. در برخورد با این مسایل، به جای فکر کردن راجع به اصلاح ساختار و بهبود وضعیت اولین راه‏ حل، راه‏ حل اطلاعاتی و امنیتی است.

انتخابات و نگرانی از کاربرد این‏گونه ابزارها و وسایل ارتباطی در انتخابات هم یکی از دغدغه‏های افرادی مثل آقای دری نجف‏آبادی است. ولی امروز هر مسأله‏ای در جامعه‏ی ایران می‏تواند این نگرانی را تشدید کند.

در همه‏ی موارد، طنز ایرانی دارد کار خود را می‏کند و دائماً در مورد هر مسأله‏ی روز و هر ا‏ظهار نظر آقای احمدی‏نژاد، بلافاصله این طنز کارکرد خود را دارد. حتا شنیدم بلافاصله بعد از شکست ایران و پایان بازی، در شعارها هم طنزهای بسیار جدی‏ای راجع به آقای احمدی‏نژاد و مدیریت ورزشی ایران وجود داشته است.

بزرگ‏ترین اشتباهی که نظام سیاسی ایران و مخصوصاً نهادهای امنیتی اطلاعاتی می‏کنند، این است که به جای جست‌وجوی عوامل این شکست‏ها و ناکامی‏های مکرر و پاسخ مناسب به این پرخاش‏گری جامعه‏ی ایرانی که باز یک شکل بروز آن همین طنزها است، به دنبال این هستند که چگونه منابع و امکانات ارتباطی را محدودتر کنند و از این طریق موضوع را کنترل کنند.