«مشکل محیط زیست ایران، بی‌ارتباط با قدرت نیست»

ایرج ادیب‌زاده

مأموران جمهوری اسلامی بامداد روز دوشنبه از خروج دکتر ناصر زرافشان از ایران در فرودگاه مهرآباد جلوگیری کردند‌، و گذرنامه ایشان هم ضبط شد.

برای بررسی بیشتر با دکتر ناصر زرافشان در تهران گفت و گو کرد‌ه‌ام.

آقای زرافشان، شما برای حضور در یک کنفرانس رسمی اتحادیه اروپا عازم بروکسل بودید. چطور شد مأمورین اطلاعات و امنیتی از خروج شما جلوگیری کردند؟

بنا به دعوت پارلمان اروپا جلسه‌ا‌ی در مورد مسایل زیست محیطی ایران بود. به هر حال بنده هم دعوت شده بودم. آن چیزی هم که طی سال‌های اخیر در ایران اتفاق افتاده است واقعاً فاجعه است.

از دریاچه ارومیه بگیرید تا دریاچه پریشان، از رودخانه زاینده‌رود در اصفهان تا سرنوشت دردناک کارون، بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه ایران که تبدیل به میدان فوتبال بچه‌های اهواز شده است و جاهای دیگر.

در هر صورت بعد از این‌که تشریفات انجام شد، گذرنامه‌ام هم برای سوار شدن به هواپیما چک شده بود و مشکلی نداشت، آمدند و از من پاسپورت مطالبه کردند که در فرودگاه طبیعی است. پاسپورت را مطالبه می‌کنند و باید ارایه کنید چون دارید مسافرت می‌کنید.

پاسپورت را دادم و آقایان گرفتند و گفتند منتظر باشید‌. بعد هم نامه‌ای دادند که بابت پرونده‌ای که از اردیبهشت‌ماه گذشته یعنی ۱۱ ماه پیش در معاونت امنیت دادگاه انقلاب دارید، نمی‌توانید مسافرت کنید و پاسپورت را ضبط کردند.

البته برای من تعجب‌آور بود. برای این‌که اگر ۱۱ ماه پیش پرونده‌ای داشته باشم باید اخطار، احضار و یا بازداشت شوم چون همیشه و در همه جا در دسترس بوده‌ام و گمان می‌کنم این حرف اساس ندارد. در هر صورت بارم را هم داده بودم و با دردسر بار را از آن شرکت هوایی برگرداندیم و برگشتم.

دکتر ناصر زرافشان / عکس: روشن نوروزی

همان‌طور که اشاره کردید وضعیت زیست محیطی ایران آن‌چنان فاجعه‌بار شده است که حزب سبزهای اروپا در پارلمان اروپا به فکر برپایی این نشست افتاده است تا راه‌هایی را پیدا بکند. فکر نمی‌کنید جلوگیری از خروج شما آن هم در حال سوار شدن به هواپیما برای حضور در این نشست دستاویز سیاسی داشته است؟

قطعاً بوده است. برای این‌که من مشکل دیگری نداشته‌ام و این نشان می‌دهد بلایی که بر سر محیط زیست در ایران آمده است با مجموعه قدرت بی‌ارتباط نیست.

وگرنه چرا نباید یکی از آحاد این ملت این حق را داشته باشد راجع به محیط زیست صحبت بکند. راجع به تباه شدن و از بین رفتن محیط زیستش حرف بزند.

آقای زرافشان‌، شما سال پیش در همین زمان‌ها برای شرکت در اجلاس صلح که به دلیل تهدید نظامی آمریکا که دل‌مشغولی جمهوری اسلامی هم بود از ایران خراج شدید. از آن پس سفری به خارج نداشته‌اید؟

خیر. من نوروز پارسال به عنوان مهمان در اجلاس شورای جهانی صلح در کاراکاس ونزوئلا دعوت شده بودم که آن سفر را رفتم و برگشتم. آن موقع به مشکلی برنخوردم و این‌بار این اتفاق افتاد.

در عنوان دعوت شما غیر از مسأله بررسی محیط زیست صحبت درباره روابط ایران و اروپا هم آمده بود. فکر می‌کنید چه مشکلی برای جمهوری اسلامی در مورد این مسایل بوده است که از خروج شما جلوگیری کرده است؟

علی‌القاعده باید آقایان به این مسأله جواب بدهند نه من. ولی آن‌چه خیال می‌کنم این است که حتی در زمینه محیط زیست هم انگیزه‌ی اصلی که پشت این تعرضات خوابیده به پول رسیدن نو‌قدرتان است.

اول قدرت باد آورده است بعد ثروت باد آورده. علت همه آنچه بر سر محیط زیست ایران آمده است بی‌توجهی، ناآگاهی یا نداشتن تخصص نیست. مسأله عبارت است از تبدیل همه چیز به زمین قابل خرید و فروش، تا از آن پول دربیاید.

خیال می‌کنم آن چیزی که پیش آمده، خشکسالی نیست. چون خشکسالی از قدیم وجود داشته است یک امر دوره‌ای است یکی دو سال خشکسالی است بعد آب‌سالی خواهد بود.

تصور می‌کنم به دلیل این تأثیرات و تعرضات اساساً اکوسیستم این مملکت بهم ریخته است و مختل شده است و ما داریم به سمت یک فاجعه حرکت می‌کنیم و ارتباط این اتفاقات با دستگاه قدرت در هر صورت مسأله‌ای است که نمی‌توان نادیده‌اش گرفت.

در هر حال آن‌هایی که جلوگیری کرده‌اند بهتر می‌دانند چرا چنین کاری کرده‌اند و قاعدتاً آن‌ها باید بگویند. ولی آن‌چه برای من پیش آمد آن چیزی بود که خدمت شما عرض کردم.

با توجه به این‌که شما یک حقوقدان هستید، فکر می‌کنید تا چه زمانی این ضبط پاسپورت و ممنوع شدن خروج شما از ایران طول بکشد‌؟

باید مراجعه بکنم. نامه‌ای دستم داده‌اند و پاسپورتم را ضبط کرده‌اند باید مراجعه بکنم ببینم قصه چیست. ولی با توجه به ادعایی که در این نامه شده است که مربوط به پرونده‌ای مربوط به ۱۱ ماه پیش شده است، کاملاً پیدا است دست‌آویز است.

زیرا نمی‌تواند پرونده‌ای تشکیل بشود و ۱۱ ماه هیچ اقدامی روی آن انجام نگرفته باشد. بارها به مراجع مختلف احضار شده‌ام، همه چیز دفترم، خانه‌ام و زندگی‌ام روشن و مشخص است و احضار یا بازداشت، اخطار و دعوت، چیزهای مشکل و غیر ممکنی نبوده است.

بنابراین دستاویزی می‌بینم و برای این‌که روشن شود باید مراجعه کنم و ببینم که قصه چیست. اما پیشاپیش خودم می‌دانم ماجرا چیست.

آقای زرافشان هنوز واکنشی از سوی اتحادیه اروپا دیده نشده است؟

نه.چند ساعتی بیشتر نمی‌گذرد که من از فرودگاه برگشته‌ام. اگر هم واکنشی صورت گرفته است چون جلسه مربوط به سه‌شنبه بود هنوز خودم اطلاع ندارم.

آقای دکتر ناصر زرافشان، به جز جلوگیری از شما از ایران به اتهام پرونده‌ای که مربوط به ۱۱ ماه پیش توصیف شده است دو روز پیش دکتر حسام فیروزی، پزشک معالج برخی زندانیان سیاسی از جمله احمد باطبی، اکبر گنجی، زنده‌یاد اکبر محمدی که در زندان جمهوری اسلامی درگذشت و آیت‌الله‌ بروجردی، روحانی ناراضی از نظام فعلی ایران هم برای تحمل بیش از یک سال زندان روانه‌ی اوین شد. ارزیابی شما از این رویدادها چیست؟

تنگ‌تر شدن فضای سیاسی و این‌که بعضی‌ها در مملکت در مقابل مشکلات و مسایلی که پیش می‌آید و واکنش اجتماعی که در مقابل این مسایل است جز سرکوب راه دیگری یاد نگرفته‌اند‌، به هیچ‌جا نمی‌رسد.

هر بار تجربه شده است که فقط سرکوب راه حل مسأله نیست. متأسفانه بعضی‌ها متوجه امر نیستند. فقط در مورد ایشان نیست. در مورد دیگران هم هست. شاهد این هستیم که فضا روز به روز بسته‌تر می‌شود و شاهد این قضیه برای دیگران نیز هستیم.

شما با دکتر حسام فیروزی آشنایی نزدیک داشتید؟

نه، آشنایی نزدیک نبود. بعد از ماجرای آقای باطبی، در جریان قرار گرفتم و ایشان و خانمشان را دیدم. آشنایی ما خیلی نزدیک نبوده است. ولی به هر حال از وضعیتی که دارد در این کشور پیش می‌آید، متأسفم.