«مسأله افغانستان، راه حل صرفاً نظامی ندارد»

ایرج ادیب‌زاده

کنفرانس بین‌المللی پاریس در مورد افغانستان روز یکشنبه ۱۴ دسامبر (۲۴ آذر) در کاخ الیزه در حومه پاریس با حضور برنارد کوشنر وزیر امور خارجه فرانسه، رنگین دادفر سپنتا همتای افغانی او، نمایندگان اعضای دائمی شورای امنیت، ایتالیا، آلمان ،هند و نماینده‌ی ویژه سازمان ملل در افغانستان آغاز شد.

در مورد این کنفرانس با دکتر کریم پاکزاد، کارشناس بنیاد مطالعات استراتژیک بین‌المللی فرانسه گفت و گو کرده‌ام.

وزرای خارجه حاضر در نشست پاریس (عکس: AFP)

آقای دکتر پاکزاد، اهمیت این کنفرانس بیشتر در چیست؟

اهمیت آن بیشتر سمبلیک است. به این معنی که این گردهمایی، علی‌رغم این‌که نماینده‌ی ایران در آن حضور ندارد و یکی از کشورهای مهم هم‌جوار افغانستان است، نشان‌دهنده‌ی این واقعیت است که جامعه‌ی بین‌المللی به این آگاهی رسیده است که بعد منطقه‌ای مشکل افغانستان، یکی از بعدهای مهم است و کشورهای هم‌جوار افغانستان باید در جستجوی راه حل مشکل افغانستان، سهم خود را بیان کنند.

مشکل اساسی این است که سوژه‌ی کنفرانس پاریس، سوژه‌ای خیلی محدود است. در حقیقت در جستجوی راه‌هایی است که کشورهای هم‌جوار افغانستان را در موارد خیلی کوچکی از قبیل راه‌های مواصلاتی، مبارزه علیه قاچاق مواد مخدر و رشد روابط اقتصادی کمک بکنند؛ نه این‌که آن‌ها در جستجوی راه حل سیاسی باشند.

سفر آقای رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا به افغانستان با تصمیم واشنگتن برای اعزام نیروهای بیشتر به این کشور برای مقابله با طالبان همراه بود. به نظر شما آیا مشکل افغانستان، راه حل نظامی گسترده‌تری لازم دارد؟

ببینید هنوز هم افرادی در ایالات متحده پیدا می‌شوند که معتقد هستند که ما می‌توانیم مسأله افغانستان را از طریق راه حل نظامی حل و فصل بکنیم؛ ولی چنین نظری دیگر در اروپا و سایر مناطق جهان خریداری ندارد.

یکی از عوامل برگزاری کنفرانس منطقه‌ای درباره افغانستان همین است که کشورهای اروپایی سعی می‌کنند به جای ارسال نیروهای بیشتر - که البته آمریکا خواهان آن است - بعد‌های دیگری از قبیل سهم دادن کشورهای هم‌جوار یا راه حل‌های دیگری از قبیل مذاکره بین دولت مرکزی افغانستان و طالبان را جستجو کنند تا این‌ها پای خود را از سرزمین افغانستان بیرون بکشند.

در همین حال آمریکا از متحدان اروپایی‌‌اش انتظار دارد که به پیروی از استراتژی این کشور، نیروهای بیشتری بفرستند؛ در حالی که افکار عمومی در لندن و پاریس مخالف حضور نیروهای کشورشان در افغانستان هستند.

۷۵ درصد مردم انگلستان خواستار خروج نیروهای نظامی بریتانیا از آن کشور شده‌اند. نظر شما چیست؟

من فکر می‌کنم که انتخاب باراک اوباما که مورد حمایت اکثریت قریب به اتفاق مردم اروپا و حتی دولت‌های اروپایی بود، مشکلاتی را فردا برای کشورهای اروپایی خلق خواهد کرد.

باراک اوباما همان طوری که مخالف جنگ در ایران بود، در افغانستان برعکس خواهان ازدیاد نیروهای آمریکایی و حتی اگر لازم باشد، گسترش جنگ به پاکستان است و این امر موجب می‌شود که نیروهای بیشتری باید به افغانستان فرستاده شوند.

ایالات متحده آمریکا حالا تصمیم گرفته است به همین زودی‌ها در ماه‌هایی که در پیش داریم، هفت یا هشت هزار سرباز اضافی به افغانستان بفرستند؛ ولی کشورهای اروپایی به انواع گوناگون سعی می‌کنند از این بار شانه خالی کنند.

انگلستان معتقد است که به حد کافی نیرو در افغانستان دارد؛ یعنی ۸۷۰۰ سرباز انگلیسی در افغانستان هست. افکار عمومی فرانسه و سایر کشورهای اروپایی مانند ایتالیا، اسپانیا و آلمان هم مخالف حضور طولانی‌مدت آن کشورها در افغانستان هستند.

من فکر می‌کنم ما در ماه‌های پیش رو داریم، ممکن است دچار بحران در رابطه آمریکا و اروپا بر روی افغانستان خواهیم بود.

چشم‌انداز شما به عنوان یک کارشناس استراتژیک بین‌المللی که با افغانستان هم به خوبی آشنایی دارید، چیست؟

آن چیزی که کاملاً آشکار است، اوضاع امنیتی و ثبات افغانستان، هفت سال بعد از مداخله نیروهای بین‌المللی، روز به روز به وخامت گراییده است. این در حالی است که سربازان نیروهای بین‌المللی در افغانستان که در اوایل سال ۲۰۰۲ از ۳۰ هزار نفر تجاوز نمی‌کرد، امروز به ۷۰ ‌هزار نفر رسیده است.

خود این مسأله نشان‌دهنده‌ی آن است که کشوری مانند افغانستان که هیچ قدرتی قادر نشده است به طور کامل این کشور را از لحاظ نظامی کنترل کند، امروز هم ایالات متحده آمریکا و نیروهای بین‌المللی قادر نیستند که صرفاً از لحاظ نظامی یک کشور را به صلح برسانند.

از این رو است که من معتقد هستم که باید در کنار عملیات نظامی که در این مورد هم باید استراتژی هم تغییر کند، استراتژی بمباران‌های کورکورانه باید جایش را به عملیات سیبری بدهد، و از یک طرف باید در بعدهای سیاسی، اقتصادی و هم‌چنین نقش دادن به کشورهای هم‌جوار در مسأله افغانستان و هم‌چنین کمک به اصلاح ساختار سیاسی افغانستان، تمام این مسائل را باید در یک مجموعه در نظر بگیریم تا بتوانیم به تدریج به راه حل سیاسی در افغانستان برسیم.