کل جامعه از سهمیه بندی جنسیتی ضرر خواهد کرد

ایرج ادیب‌زاده

اعلام رسمی سهمیه بندی جنسیتی در دانشگاه‌های ایران، برای جلوگیری از روند رو به افزایش دختران ایرانی که در سال‌های اخیر از ۴۲ درصد به ۶۵ درصد رسیده است، با اعتراض فعالان حقوق زنان و فعالان مدنی ایرانی در داخل و خارج از کشور روبرو شده است. یکی از اعتراض کنندگان به اعلام تبعیض‌آمیز سهمیه بندی جنسیتی دختران در دانشگاه‌ها، خانم شهلا شفیق، جامعه شناس و از فعالان حقوق زنان در پاریس است که این طرح تازه را در دنباله‌ی جداسازی زن و مرد در جامعه‌ی ایران می‌داند:

خانواده‌های ایرانی اهمیت زیادی به دانش می‌دهند. در فرهنگ ایرانی جای مهمی برای کسب دانش وجود دارد و اين خود موجب شده مساله‌ی تحصیلات ومدرک مطرح بشود. در هر سطوحی خانواده‌ها مایل هستند که بچه‌های‌شان تحصیل بکنند. و خب، دخترها به علت فشارهایی که بر آنهاست روز به روز بیشتر به طرف دانشگاه می‌روند و در این راه بسیار موفق بودند.

البته این سوال را هم باید از نظر اجتماعی مطرح کرد که چرا در این دولت اسلام‌گرا، پسرها امروز این تمایل را ندارند که به دانشگاه بروند. خب، ريشه این موضوع را باید جستجو کرد: کسب تحصیلات در دانشگاه در ایران، امروز، به کسب شغل منجر نمی‌شود. علت اين وضع وجود بیکاری است به علت کمبود و حتی نبود یک سیاست اقتصادی، به علت فساد حاکمیت، به علت غارت منابع مالی بدست عده‌ی معدودی. پس حتی دخترانی هم که به دانشگاه می‌روند نمی‌توانند از مدرک ‌شان برای دریافت شغل استفاده بکنند. ولی زنان جنگیدند و سعی کردند که مشاغل خود را حفظ کنند. سعی کردند که در عرصه‌ی جامعه حاضر باشند و به مرور هم از تعداد زنان حزب‌الله، کاسته شد. گرچه هنوز هم هستند زنانی که در خدمت این نظامند به دلیل منافع مشخصی که دارند. درنهایت توازن قوا به اینجا کشیده شده که تعداد دخترها در دانشگاه زیاد شده. حال به خاطر اینکه حاکمان، آقایان، دست‌اندرکاران، راه حل مشخص اقتصادی و اجتماعی ندارند؛ بهترین راه این است که به این اقدامات دست بزنند تا مقصر بیکاری مردها زن‌ها قلمداد ‌شوند و مساله بطور کاملا جعلی جابجا ‌شود. چرا جعلی؟ به خاطر اینکه در تمام گزارش‌ها، در تمام تحقیقات اخیر سازمان‌های بین‌المللی‌، به خصوص در دهه‌ی اخیر، بارها و بارها با عدد و رقم ثابت شده که در جامعه‌ای که زنانش شاغل نیستند و به تحصیلات و شغل دسترسی ندارند، این جوامع از نظر اقتصادی عقب می مانند و مردها و تمام آدم‌های آن جامعه از این موضوع در رنج هستند.

شهلا شفیق، جامعه شناس و از فعالان حقوق زنان در پاریس

بنابراین مساله را هم غلط طرح می‌کنند و هم غلط به آن جواب می‌دهند ولی به گمان من آنها نمی‌توانند جز این جوابی داشته باشند چون منافع ايدئولوژيکشان در این جهت است که مساله را به شکل جعلی جابجا کنند. و باز هم قیمت آن را قرار است که زن‌ها بپردازند. اضافه کنم که فقط زن‌ها ضرر نمی‌کنند، کل جامعه، مردها و همه‌ی آحاد آن جامعه، قیمت این عقب ماندگی را،همچنان که تاکنون پرداخته ا ند، بعد از این هم خواهند پرداخت.

اما آیا این محدود کردن‌ها و جداسازی بیشتر جامعه در آینده‌ی کشور تاثیر منفی نخواهد داشت؟
به ياد بياوريم یکی از گروه‌هایی که کاملاً از تحصیل طی این سال‌ها محروم بوده، بهایی‌ها هستند. بسیاری از دانشجویان با استعداد بهایی به خاطر اینکه باید ضربدر می‌زدند جلوی این سوال که مذهب آنها چیست و نمی‌خواستند دروغ بگویند، از رفتن به دانشگاه محروم شدند. این یکی از نمونه های تبعیض سیستم ایدئولوژیکی ست که به نام مذهب می‌خواهد قدرت خودش را برقرار کند و طبعاً به این نوع اختلاف‌ها دامن می‌زند. ولی در میان خود مسلمانان هم بین زن و مرد تبعيض را بر قرار کرده‌اند‌. مساله‌ی ایدئولوژیک برای پسرها هم حتی دردسر ایجاد کرده و بسیاری از رفتن به دانشگاه محروم شد‌ه‌اند. استادان غیر دینی تسویه شد‌ه‌ا‌ند و هزار نمونه‌ هست از اجحاف‌ که به سبب آن سطح علمی دانشگاه را هم پایین آورده‌اند. حالا اینها را بگذاریم کنار این تدابیر جدید: باید گفت "‌گل بود و به سبزه نيز آراسته شد" البته در مفهوم منفی و فلاکت بار آن.

و پرسشی دیگر، آیا نگرانی مسوولان از افزایش روزافزون دختران تحصیل کرده در ایران، ناشی از آن نیست که در آینده، ساختارهای مدیریتی کشور را تغییر دهند؟
من فکر می‌کنم در درواقع امر در تمام سطوح تصمیم‌گیری زنان تاکنون حذف شده‌اند. معدود زنانی هم که در حيطه قدرت هستند از فیلتر ایدئولوژیک اسلام گرایی رد شد‌ه‌اند. در نتیجه این اتفاق در جامعه‌ی ما افتاده است. جاهایی را هم که زنان آن را با چنگ و دندان حفظ کردند همواره در خطر است. دیدیم که این اواخر مجله‌های آنها هم تعطیل شد. حتی مجله‌هایی که نزدیک بودند به محافل اصلاح‌طلب قابل تحمل نيستند چه برسد به بقیه. در نتیجه من فکر می‌کنم که این اتفاق افتاده. منتها قرار است گسترش و تعمیق پیدا کند.

مساله‌ی اصلی به گمان من ناتوانی حکومت است از پاسخ گویی به کل نیازهای اقتصادی و اجتماعی جامعه. و این اقدامات یکجور تبلیغاتی روانی هم هست برای اینکه این پیغام به مردم داده بشود که گویا مسوول بیکاری، زنان هستند. اما در یک سیستم ایدئولوژیکی تمام گرا، اینکه یک خانم مثلاً به مجلس خبرگان یا مجلس شورای اسلامی برود به هیچ عنوان بيانگر این نيست که سیستم تغییر می‌کند یا به اصطلاح سیستم باز شده است. به خاطر اینکه در همه جای دنیا شاهد هستیم که صرف زن بودن دلیل مترقی بودن و اقدام به خیر و صلاح جامعه نیست. مشکل اصلی این نظام، حکومتی است که با ايدئولوژی ساختن ازمذهب انواع نابرابری‌ها را برقرار کرده. پس ما نمی‌توانیم راه‌حل را در این جستجو بکنیم که مثلاً تعداد زنان در مجلس اسلامی یا مجلس خبرگان بیشتر بشود و غیره و غیره. من فکر می‌کنم که تجربه‌ی این سی سال، بطلان این راه حل‌ها را کاملاً اثبات کرده است.