مرزبندی با خشونت و انقلاب در ایران

ایرج ادیب‌زاده

آزاده کیان استاد جامعه‌شناسی سیاسی در دانشگاه پاریس

در پی بالاگرفتن تنش سیاسی میان فرانسه و ایران و نیز بعد از سخنان تحریک‌آمیز آقای احمدی‌نژاد رئیس‌جمهوری اسلامی هفته‌نامه فرانسوی ماریان در آخرین شماره‌اش با خانم آزاده کیان استاد جامعه‌شناسی سیاسی در دانشگاه پاریس و نویسنده کتاب «جمهوری اسلامی، از بیت رهبری تا مصلحت نظام» به زبان فرانسه، گفتگویی انجام داده با این تیتر: «احمدی‌نژاد روی سقوط آزاد در ایران»
به همبن مناسبت از خانم آزاده کیان دعوت کردم درباره همین موضوع با ما صحبت کنند. درباره سقوط آزاد آقای احمدی‌نژاد در ایران.

ـ پاسخی که من دادم این بود که آقای احمدی‌نژاد دو سال قبل حول برنامه‌ای که قول افزایش قدرت خرید به مردم می‌داد، و بهتر شدن وضعیت اقتصادی اقشار تهی‌دست یا متوسط، انتخاب شد، نه حول از بین بردن اسرائیل یا تضاد و تعارض با کشورهای غربی، و الان پس از دو سال آنچه که در ایران می‌بینیم بدتر شدن وضع اقتصادی، افزایش بیکاری و افزایش بسیار شدید تورم است.

این در شرایطی‌است که درآمد نفتی دولت ایران، از زمانی که آقای احمدی‌نژاد به قدرت رسیده تا به الان نسبت به زمان‌های قبل سه برابر شده و اینها آمارهای رسمی‌است که من از خود ایران و از بانک مرکزی به دست آوردم.

در نتیجه درآمدهای نفتی ایران سه‌برابر شده اما وضعیت مردم بسیار بسیار از لحاظ اقتصادی حداقل کاهش پیدا کرده است. این به آن معنی است که طبقات تحتانی جامعه ما که خیلی از کسانی که به آقای احمدی‌نژاد رأی دادند، این اقشار بودند الان می‌بینند که بچه‌هاشان عملاً به هیچ‌وجه نمی‌توانند عروج اجتماعی داشته باشند، بیکار هستند و این خود یکی از دلایل مهم تنزل آقای احمدی نژاد است و این را همه‌پرسی‌هایی هم که بارها در ایران انجام شده نشان می‌دهد.

و پرسش دیگر هفته‌نامه فرانسوی ماریان: آیا با سخنان تحریک‌آمیز رئیس‌جمهوری اسلامی، به نظر این پژوهشگر و نویسنده ایرانی، خانم کیان، همچنان خطر جنگ ایران را تهدید می‌کند؟

ـ به نظر من خطر جنگ مشابه آنچه در عراق اتفاق افتاد وجود ندارد. به خاطر این‌که ایالات متحده آمریکا الان بسیار درگیر عراق است ولی به نظر من خطر بمباران برخی از نیروگاه‌های اتمی ایران و برخی از مراکز نظامی ایران هنوز به شدت وجود دارد.

به خاطر اینکه آنچه که آقای احمدی‌نژاد عنوان می‌کند و اخیراً هم ایشان در سخنرانی که داشت عنوان کرد، تهدید تمامیت ارضی اسرائیل است که به هیچ وجه مورد قبول اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها نیست و شما می‌دانید که اسرائیل عضو سازمان ملل متحد است و وقتی یک کشور عضو سازمان ملل عضو دیگر سازمان را تهدید می‌کند، این به معنای آن است که با تمامی کشورهای عضو سازمان ملل در تعارض قرار می‌گیرد.

یعنی ایران الان به این لحاظ در موقعیت نامناسبی قرار دارد و از طرف دیگر نیروهای آمریکا در منطقه مستقر هستند و ایران به نظر من به هیچ وجه از خطر بمباران در امان نیست اگر چنانچه موجودیت اسرائیل به خطر بیفتد و این به نظر من یک مسئله اساسی‌است که باید به آن توجه شود.

اما از طرف دیگر واقعیت این است وقتی که نگاه می‌کنیم به جناح‌های مختلف حاکمیت در ایران به نظر می‌رسد جناح تندرو فکر می‌کند از طریق ایجاد این تنش‌های داخلی و نیز منطقه‌ای و بین‌المللی می‌تواند خود را تحکیم کند.

سؤالی که من مطرح می‌کنم این است که آیا آنچه که آقای احمدی‌نژاد در سخنرانی‌های خود بر ضد اسرائیل یا آمریکا عنوان می‌کند، یا تنش‌هایی که ایشان تلاش می‌کند از این طریق به آنها دامن بزند، آیا پشت این مسئله این توهم نیست که اگر ایران تحت تهدید بیشتر قرار بگیرد شاید موقعیت جناح تندرو در ایران تحکیم شود.

الان سؤال اصلی این است. بخصوص تهدیدهایی هم که از طریق سازمان ملل یا از طرف آمریکا انجام می‌گیرد، در واقع مردم ایران را تضعیف می‌کند و نه رژیم را.

بنابراین آقای احمدی‌نژاد شاید اصلاً ناراضی هم نباشد از اینکه این تحریم‌ها تشدید شود چرا که شاید ایشان فکر می‌کند از این طریق می‌تواند قدرت خود را که بسیار تضعیف شده، تحکیم کند.

و پرسش پایانی؛ فردا سالگرد انقلاب اسلامی‌است. آیا از نگاه استاد جامعه‌شناسی سیاسی و نویسنده ایرانی در فرانسه، چه چیزی از شعارهای 29 سال پیش باقی‌مانده است؟

ـ یکی از نتایج انقلاب در ایران، این است که به نظر من اکثریت جامعه ایران، که جوانان هستند با خشونت و انقلاب مرزبندی کرده‌اند. مردم ایران خواهان زندگی بهتر هستند و به نظر من تا آنجا که تحقیقات من نشان می‌دهد، جنگ طلب و خشونت طلب نیستند.

این خود یک دستاورد مهم است. یعنی مرزبندی با خشونت و این چیزی است که جامعه ایران را از دیگر جوامع منطقه متمایز می‌کند. وقتی شما نگاه می‌کنید در عراق، در افغانستان، در پاکستان، چه می‌گذرد می‌بینید که مردم ایران به هیچ وجه جنگ‌طلب و خشونت‌طلب نیستند. این یک بیلانی است که مردم از فعالیت‌های انقلابی سی سال گذشته گرفته‌اند.

اما اگر به شعارهای زمان انقلاب برگردیم، سه شعار اصلی بوده، یکی آزادی، یکی استقلال و یکی جمهوری اسلامی، من فکر می‌کنم که به غیر از استقلال که ایران استقلال خود را در این سی سال کسب کرده و نمی‌شود گفت که تحت فرمان کشورهای خارجی است، ولی مسئله آزادی مسئله‌ای که هنوز در ایران افرادی هستند که برای آن کوشش می‌کنند و ما به این آزادی نرسیده‌ایم.

آنچه که بیش از پیش نگاه می‌کنیم و متوجه می‌شویم این است که حتی جمهوریت نظام اسلامی هم از طرف بعضی از دولتمردان ایران بیش از پیش زیر علامت سؤال می‌رود.
در نتیجه من فکر می‌کنم که به طور کلی، به جز شعار استقلال به هیچیک از شعارهای دیگری که سی سال قبل در زمان انقلاب داده می‌شد و باعث وجود انقلاب شد از جمله عدالت اجتماعی هنوز مردم ایران نرسیده‌اند.