نوری‌زاده: آمریکا منتظر انتخابات ایران است

فرنگیس محبی

دولت جدید ایالات متحده‌‌‌ی آمریکا به ریاست باراک اوباما در یکی از اولین گام‌های سیاست خارجی خود اعلام کرد که حاضر است پس از مشورت با متحدان اروپایی خود بدون هیچ پیش‌شرطی با مقامات جمهوری اسلامی به مذاکره بنشیند.

در گفت و گویی با علیرضا نوری‌زاده، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر امور خاورمیانه از او پرسیدم در حالی که آمریکا تغییری در مواضع خود در قبال ایران نداده، مذاکرات بدون پیش‌شرط چه تفاوتی با مذاکرات قبلی دارد.

اولاً من معتقدم مذاکرات بدون شرط معنایی ندارد. به هر حال وقتی مذاکرات را در چارچوب سلسله مسایل مشخصی انجام می‌دهید، خود به خود این مذاکرات مرتبط با مسایلی است و این‌ها خودش شرطی است و برای حل آن مشکلات گفت و گو می‌کنید.

آنچه آقای اوباما به عنوان مذاکرات بدون قید و شرط می‌گوید به این معنا است که برخلاف گذشته مثلاً این شرط را نگذاشته‌اند که برای نشستن سر میز مذاکره ایران سریعاً دست از غنی‌سازی بردارد.

ولی هدف مذاکرات جلوگیری از ادامه‌ی غنی‌سازی ا‌ست. بنابراین خود این یک شرط مذاکره است و اگر مذاکره نتواند به این نتیجه برسد منتفی است. در عین حال حرف‌هایی که آقای اوباما زد باید در چارچوب اهدافی که در نظر داشته، مورد بررسی قرار بگیرد.

وقتی ایشان به نظام‌هایی که تمام شکست‌های خود را به گردن غرب می‌اندازد اشاره می‌کند. نظام‌هایی که باید در نظر داشته باشند که مردمانشان عملکرد آن‌ها را بر مبنای سازندگی‌شان قضاوت خواهند کرد‌، و نه ویرانگری‌شان. یا باز هم اشاره می‌کند کسانی که با تروریسم و حمایت از تروریسم و در واقع ویرانگری می‌خواهند به بقای خودشان کمک کنند.

به اعتقاد من نگرش آقای اوباما به جمهوری اسلامی چندان تفاوتی با نگرش آقای جورج بو‌ش نخواهد داشت. به این معنا که اولاً مبارزه با تروریسم در سرلوحه‌ی برنامه‌‌های ایشان است.

اگر ایشان گوانتانامو را می‌بندد به معنای این نیست که دست از تعقیب تروریست‌ها و مبارزه با تروریسم بر‌می‌دارد. منتها در آغاز ریاست جمهوری آقای اوباما نمی‌توان یک نتیجه‌گیری کلی کرد که آقای اوباما فردا می‌آید و با آقای احمدی‌نژاد به گفت‌ و گو می‌نشیند. به اعتقاد من اولویت‌ها مقداری جابجا شده است. اما مجموع اولویت‌ها همان‌ها هستند.

علیرضا نوری‌زاده، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر امور خاورمیانه

مقامات جمهوری اسلامی ایران و رسانه‌های ایران هم به همین نتیجه‌ای که شما به آن اشاره کردید رسیدند، به عنوان مثال حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان هم در یک گفت‌و گو که با خبر‌نگار دیلی تلگراف در تهران داشتند گفتند این شیطان بزرگ حالا چهره‌ی سیاه دارد. با این نوع افکار چه پیشرفتی در روابط دو کشور حاصل خواهد شد؟

همان‌قدر که در جمهوری اسلامی انتظار داشتند که ببینند در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده چه خواهد شد و آقای مک‌کین برنده می‌شود که شمشیر را از رو می‌بندد یا آقای اوباما که شمشیر را زیر شنلش پنهان می‌کند، تا همین اندازه ایالات متحده متوجه‌ی ایران است که ببیند جهت سیاست ایران به کدام سو خواهد رفت و آیا ولی فقیه‌ای که می‌بینیم دولت آمریکا او را مسئول اول می‌بیند نظرش بر این است که تحول آرامی در ایران صورت بگیرد؟

رییس جمهوری با زبان و نگاه دیگری به میدان بیاید یا این‌که این بازی ادامه خواهد داشت. بنابراین آمریکاییان هم خیلی عجله نخواهند داشت که بیایند و با جمهوری اسلامی گفت ‌و گو کنند.

چون نتیجه‌‌ی گفت ‌و گوهای سابق عملاً به این صورت بوده که جمهوری اسلامی برای خودش زمان خریده و آمریکا هیچ امتیازی از این گفت‌ و‌ گوها به دست نیاورده است.

اگر جمهوری اسلامی در مذاکراتی که در عراق داشته‌اند کوتاه آمده است و از اعزام افراد دست آموزش به آنجا خودداری کرده یا آن تعداد کمتر شده، به دلیل ضربه‌هایی است که متحمل شده است نه این‌که سر میز مذاکرات با خواست‌های ایالات متحده موافقت کرده باشد.

نکته‌ی دوم این است که شخصیتی مثل سناتور میچل، فردی با آن تجارب و آن گذشته مسئول پرونده‌ی خاورمیانه می‌شود، همین‌طور اظهاراتی که اینجا و آنجا می‌شود که در پس همه‌ی این‌ها آقای دنیس راس هم حضور دارد.

دنیس راس، یک دیپلمات باسابقه در امور خاورمیانه و صاحب نظر در امور ایران است که اعتقاد دارد باید «هویج را شیرین‌تر کرد اما چوب را کلفت‌تر و سنگین‌تر». بنابراین به نظر من در این چند ماهه‌ی آینده، دولت ایالات متحده ضمن این‌که از اتخاذ یک تصمیم عاجل و تند علیه جمهوری اسلامی خودداری می‌کند ولی هیچ نوع ملایمتی هم نشان نخواهد داد.

فقط می‌نگرد که جمهوری اسلامی چه می‌کند؟ مثلاً آنچه پس از درگیری غزه رخ می‌دهد، برای ایالات متحده خیلی اهمیت دارد.

به علاوه‌ی این صحبت‌هایی که شما کردید، مواضع سنتی حزب دموکرات در نزدیکی با اسرائیل و صحبت‌هایی هم که آقای اوباما و خانم هیلاری کلینتون تا کنون در مورد دفاع از اسرائیل در مورد هر گونه خطری کردند، به هر حال تأثیر مثبتی در مذاکرات ایران و آمریکا نخواهد داشت؟

بدون شک اشاره‌ی شما کاملاً درست است. به طور سنتی حزب دموکرات بیشتر به اسرائیل نزدیک است. من باز هم باید به یک نکته‌ی دیگر اشاره کنم که آن هم انتخابات اسرائیل است.

یعنی انتخابات اسرائیل و میزان تأثیر اسرائیل روی سیاست منطقه‌ای ایالات متحده و به ویژه سیاستش نسبت به ایران هم خیلی موثر است. اگر در اسرائیل آقای نتانیاهو روی کار بیاید و دولت اسرائیل لباس آشتی‌ناپذیر را بر تن کند. در این صورت این بر فرآیند انتخابات ریاست جمهوری در ایران تأثیر می‌گذارد.

در مجموع همه‌ی این‌ها می‌تواند تنظیم‌کننده‌ی روش آینده در نگرش و رفتار ایالات متحده نسبت به جمهوری اسلامی و جمهوری اسلامی نسبت به ایالات متحده باشد.

من بر این باورم که در ایران، رهبری جمهوری اسلامی به این امر ملهم و آگاه است که نمی‌تواند با آقای احمدی‌نژاد راه مذاکره را دنبال کند.

ولی اگر مسیر رویدادهای خاورمیانه به جهتی برود که متأسفانه من هم تصور می‌کنم چنان خواهد شد و ما شاهد یک نوع نگرش تند در اسرائیل و ادامه‌ی نگرش فعلی در ایران باشیم، در آن صورت روزگار روابط جمهوری اسلامی با ایالات متحده از این هم تیره‌تر خواهد شد، به ویژه که آقای اوباما به یک اولویت به طور سنتی پایبند است و آن مسأله‌ی حقوق بشر است.

مسأله‌ی حقوق بشر در مورد ایران، که در سخنان ایشان به طور عام مطرح است و کسی که زندان گوانتانامو را می‌بندد نمی‌تواند بر گوانتاناموهایی در اوین و جاهای دیگر و دیگر کشورها مهر تایید بزند، این است که در آن مورد هم جمهوری اسلامی با مشکل بیشتری روبه‌رو خواهد بود.