ماندلا، مردی در مبارزه با سلطه‌ی سفید و سیاه

فرنگیس محبی

«پس از ۹۰ سال زندگی، اکنون نوبت شما است که این وظیفه سنگین را بر عهده بگیرید. این حالا در دست شماست.»

این‌ها گفته‌ی نلسون ماندلا در مراسم تولد ۹۰ سالگی اش درهاید پارک لندن بود که خطاب به بیش از ۵۰ هزار نفر گفت.

نام سازمان خیریه 46664 از شماره ماندلا در زندان گرفته شده است

۲۰ سال پس از آن‌که مشهورترین ستارگان عالم هنر در ورزشگاه ومبلی لندن، در کنسرتی که به مناسبت هفتادمین سال تولد نلسون ماندلا برگزار شد، خواستار آزادی او از زندان حکومت نژادپرست آفریقای جنوبی شدند، جمعه‌شب گذشته نیز جمعی از این ستارگان هنر و موسیقی، به همراه ورزشکاران معروف جهان و سیاست‌مدارانی از جمله بیل کلینتون رییس‌جمهور سابق آمریکا از سراسر جهان در هاید پارک لندن گرد آمدند تا تولد ۹۰ سالگی ماندلا را که از یک پیکارجوی ضد تبعیض نژادی به یک قهرمان بین‌اللمللی صلح، آشتی، متانت و اخلاق تبدیل شده، جشن بگیرند.

درآمد این کنسرت به سازمان خیریه او به نام ۴۶۶۶۴ اهدا شد. سازمانی جهانی برای مبارزه با ایدز، که نام آن از شماره ماندلا در زندان گرفته شده است.

نلسون ماندلا ۱۸ جولای سال ۱۹۱۸ در شهر اوم تاتای ترنسکی در آفریقای جنوبی به دنیا آمد. او که کوچک‌ترین فرزند رییس قبیله بود، در کودکی پدرش را از دست داد. ماندلای جوان اولین بار در سال ۱۹۴۴ ازدواج کرد. از آن همسر و از ازدواج و همسر بعدی‌اش صاحب پنج فرزند شد.

ماندلا هم‌زمان با ازدواج اول خود به کنگره ملی آفریقا، حزب عمده سیاهپوستان در آفریقای جنوبی، پیوست و در سال ۱۹۵۲ معاون رییس این حزب شد.

او در سا‌ل‌های بعد چندین بار به سبب مبارزاتش علیه قوانین ناعادلانه، به اتهام خیانت، محکوم به حبس تعلیقی شد. ماندلا که از اولین مبلغان مقاومت مسلحانه علیه تبعیض نژادی بود، در سال ۱۹۶۱ فعالیت‌های زیرزمینی خود را آغاز و از مخفیگاهش، اعتصاب عمومی آن سال را در آفریقای جنوبی را سازمان‌دهی کرد.

در آن زمان ماندلا از مخفیگاه خود در اولین مصاحبه تلویزیونی خود گفت: «آفریقای جنوبی، کشور نژادهای گوناگون است و در آن همه باید حق رأی داشته باشند.»

در ژانویه ۱۹۶۲ ماندلا به طور غیر قانونی از آفریقای جنوبی خارج شد و به کشورهای متعددی سفر کرد. در این دیدارها با سران سیاسی بعضی از این کشورها نیز ملاقات کرد. اما زمان زیادی از بازگشتش به کشورش نگذشته بود که به اتهام خروج غیر قانونی از کشور و تحریک عموم به اعتصاب دستگیر شد.

مشهورترین ستارگان عالم هنر در ورزشگاه ومبلی لندن

ماندلا که تحصیلاتش را در رشته حقوق به پایان رسانده بود تصمیم گرفت شخصا در دادگاه از خود دفاع کند. در پایان او محکوم به پنج سال زندان و گناهکار شناخته شد. در این دوران او مجدداً به اتهام خرابکاری محاکمه شد.

ماندلا در دفاعیات معروف خود در دادگاه گفت: «من علیه سلطه سفید مبارزه کرده‌ام. من بر علیه سلطه سیاه مبارزه کرده‌ام. آرمان من دموکراسی و جامعه آزادی است که در آن همه افراد یکسان و با تساوی حقوق در کنار یکدیگر زندگی کنند. این آرمانی است که من برایش زندگی می‌کنم و امیدوارم به آن دست یابم، اما اگر هم احتیاج باشد آرمانی است که آماده‌ام برایش بمیرم.»

ماندلا محکوم به حبس ابد شد و دوران محکومیت خود را در زندان مشهور جزیره روبن (robben Island) که زندانی با حداکثر تدابیر امنیتی و در جزیره کوچکی در نزدیکی کیپ تاوون است، آغاز کرد.

در دهه ۸۰ نلسون ماندلا پیشنهاد آزادی به شرط آن‌که خشونت را رها کند، نپذیرفت و گفت: «زندانیان نمی‌توانند قرارداد ببندند و تنها مردان آزاد هستند که می‌توانند مذاکره کنند.»

ماندلا که به گفته خود بیشترین لذتش تماشای غروب آفتاب و گوش دادن به آثار هندل و چایکوفسکی است، حدود سه دهه در زندان از این لذات محروم بود. اما سرانجام در روز یازدهم فوریه سال ۱۹۹۰ از زندان آزاد شد و دست در دست همسرش وینی ماندلا به سوی بیش از ۵۰۰ هزار نفر از هوادارانش گام برداشت؛ جمعیتی که ساعت‌ها در انتظارش بودند تا شاهد اولین سخنرانی او پس از ۲۷ سال اسارت باشند.

دختر ماندلا بعدها در باره آزادی پدرش گفت: «من بدون پدر، بزرگ شدم؛ اما زمانی هم که پدرم آزاد شد، دیگر تنها پدر من نبود، بلکه پدر یک ملت شد.»

مراسم تولد ۹۰ سالگی نلسون ماندلا درهاید پارک لندن

مدتی از آزادی ماندلا نگذشت که مبارزه ضد تبعیض نژادی او به صورت نمایشی از آشتی و آزادی‌خواهی در آمد. او در سال ۱۹۹۱ در اولین کنفرانس سراسری کنگره ملی آفریقا در آفریقای جنوبی که در چندین دهه گذشته ممنوع بود به عنوان رییس انتخاب شد.

ماندلا در سال ۱۹۹۳ جایزه صلح نوبل را پذیرفت و گفت این جایزه را از جانب تمام کسانی که در آفریقای جنوبی زجر کشیدند، و برای آوردن صلح به سرزمین‌شان از خود گذشتگی کرده‌اند، می‌پذیرد. او این جایزه را هم‌چنین تقدیری از مردم نروژ خواند که به گفته او در زمانی که بسیاری در جهان در برابر تبعیض نژادی سکوت اختیار کرده بودند، به پا خاستند و با آن مبارزه کردند.

نلسون ماندلا در ماه می سال ۱۹۹۴ به عنوان اولین رییس‌جمهور انتخابی در آفریقای جنوبی آغاز به کار کرد. او در سال ۱۹۹۹ سیاست و اداره کشور را به رهبران جوان‌تر واگذار و نیروی خود را صرف مبارزه با بحران ایدز در آفریقای جنوبی کرد و میلیون‌ها دلار در این راه جمع‌آوری کرد. در سال ۲۰۰۵ که تنها پسر در قید حیات ماندلا در اثر بیماری ایدز جان سپرد، تلاش ماندلا در مبارزه با ایدز انگیزه‌های شخصی هم پیدا کرد.

ماندلا که در سال ۱۹۹۶ جهانیان شاهد طلاق جنجالی و تلخش ازهمسر دومش وینی بودند، در سال ۱۹۹۸ در تولد ۸۰ سالگی‌اش با گراسا ماشل (Graca Machel( بیوه رییس‌جمهوری موزامبیک ازدواج کرد و از آن پس کمتر در محافل عمومی ظاهر شد.

او در سال گذشته در تولد ۸۹ سالگی‌اش به همراه جمعی از پیشکسوتان سیاست جهان از جمله دزموند توتو، اسقف آزادیخواه آفریقائی، و جیمی کارتر، از رؤسای جمهوری پیشین آمریکا، سازمانی برای مبارزه با مشکلات جهان از جمله تغییرات جوی، فقر و ایدز ایجاد کرد.

بالا گرفتن بحران انتخابات و درگیری‌های خشونت‌بار زیمبابوه و بسیج شدن افکار عمومی جهان علیه رابرت موگابه رییس‌جمهوری آن کشور، سفر ماندلا به لندن را تا حدودی تحت‌الشعاع خود قرار داد. ماندلا که تا کنون از انتقاد علنی علیه موگابه خودداری کرده بود، در لندن سکوت را جایز ندانست و تنها در چهار کلمه از آن‌چه که آن را ناتوانی فجیع یک دولتمرد خواند، اظهار تأسف کرد.

نلسون ماندلا در همایش این هفته در لندن گفت دیگر در مراسم عمومی شرکت نخواهد کرد و باقی عمر خود را به استراحت و در سکوت خواهد گذراند.