زنان هلند و برابری اجتماعی

فروغ.ن.تمیمی

زنی بلند و بلوند، تنها، سوار بر دوچرخه و یا گاهی همراه با یک یا دوبچه‌ی کوچک که یکی جلو و دیگری پشت دوچرخه‌اش نشسته‌اند. این تصویری آشنا و روزمره از زنان هلندی در کوچه و خیابان است.دوچرخه‌سواری در هلند یک سنت جاافتاده و مورد پسند عموم در این کشور است. از رئیس دولت تا اعضای خانواده‌ی سلطنتی، وزیر، مدیر مدرسه، کارگر و دانشجو و خلاصه اکثر مردم، اغلب از دوچرخه استفاده می‌کنند. در شهرهای هلند همه‌جا به صدها دوچرخه برمی‌خورید که کنار یکدیگر به ستون‌های فلزی قفل شده‌اند.

چرایی محبوبیت دوچرخه‌سواری در هلند را می‌توان بهتر درک کرد اگر از درجه بالای آزادی فردی و اجتماعی، استقلال و خودگردانی شهروندان این کشور هم مطلع باشیم؛ کشوری با یک جامعه‌ی مدنی پرقدرت، فعال و هم با بالاترین میزان مشارکت شهروندان در ارائه خدمات داوطلبانه در اروپا. دوچرخه در این کشور در واقع نماد رهایی فردی، کاهش فاصله‌ی طبقاتی و حق انتخاب آزاد شهروندان هم هست. تا قبل از تحولات فرهنگی و اجتماعی اواخر دهه‌ی شصت قرن بیستم نابرابری جنسیتی در هلند معمول و زنان از حقوق مساوی در اکثر زمینه‌ها محروم بودند، اما با اوج‌گیری یک جنبش برابری‌خواهی زنانه، آنان به‌تدریج توانستند قوانین و هم فرهنگ رایج را به نفع خود تغییر دهند.

با دیدن خانمی هلندی که به دلخواه خود لباس پوشیده و سوار بر دوچرخه‌اش به تندی رکاب می‌زند، در همه‌ی حوزه‌های اجتماعی حضور دارد و از هر نوع آزادی برخوردار است، بدون شک این تصور به وجود می‌آید که او و همتایانش اگر نه صددرصد، بلکه در بیشتر موارد با مردان کشورشان برابرند.این تصور اما با دیدن ترکیب کابینه‌ی جدید و دست راستی هلند نقش بر آب می‌شود. در دولت جدید به رهبری مارک روته، تنها سه وزیر زن حضور دارند. در سال‌های اخیر مشارکت زنان در سطح رهبری بخش خصوصی و یا دولتی به نحو قابل قبولی افزایش نیافته و هلند در این زمینه از کشورهای اسکاندیناوی و هم اروپای غربی عقب‌تر است.

در دو قرن اخیر، چهار ملکه در هلند به سلطنت رسیده‌اند ولی رئیس دولت همیشه یک مرد بوده است. تعداد زنان هلندی در سطوح استادی دانشگاه‌ها و رهبری آکادمی‌های علمی و آموزشی هم به نحو چشمگیری کمتر از کشورهای هم‌جوار است.با نگاهی به آخرین گزارش مرکز سنجش نابرابری جنسیتی در سطح جهان یاGender Global Gap Index، در مورد آمار آموزش و استفاده از خدمات پزشکی، اشتغال و مشارکت در رهبری سیاسی، در می‌یابیم که خوشبختانه در بیشتر مناطق دنیا میزان برابری میان زن و مرد در زمینه‌هایی مانند استفاده از آموزش و خدمات پزشکی افزایش یافته است، اما هنوز در زمینه‌ی اشتغال و مشارکت سیاسی، شکاف بزرگی میان دوجنس در سراسر جهان وجود دارد.

زنان هلندی در سال ۲۰۰۹مرتبه‌ی یازدهم و در سال ۲۰۰۸ رتبه‌ی نهم این گزارش را از آن خود کرده بودند. ولی اکنون در رده‌ی هفدهم جدول مقایسه‌ای آن قرار گرفته‌اند. این مقایسه‌ی جنسیتی میان صد و سی و چهار کشور جهان انجام شده است. به ترتیب در صدر جدول کشور ایسلند و بعد به ترتیب نروژ، فنلاند و سوئد قرار دارند. چهار کشوری که بهترین سیاست‌ها را در زمینه‌ی رفع تبعیض از زنان اجرا کرده و به نتایج مطلوبی هم رسیده‌اند. با کمال تاسف ایران که در سال ۲۰۰۶ رتبه‌ی صد و هشتم را داشت، حالا در جایگاه صد و سی و دوم این جدول قرار گرفته و دست آخر این زنان یمنی هستند که بیشتر از سایر هم جنس‌های خود از نابرابری و تبعیض جنسیتی رنج می‌برند.

طبق تحقیق دیگری که در هلند و توسط مرکز E. Quality، انجام شده، مشخص می‌شود که اکثریت زنان شاغل در هلند به‌طور نیمه وقت کار می‌کنند. بالا بودن هزینه‌ی مهدکودک‌ها یکی از دلایل مهم در پایین بودن درصد زنانی است که تمام وقت کار می‌کنند. به نسبت زنان کشورهای دیگر اروپایی، زنان هلندی در رابطه با سپردن بچه‌های خود به مهد کودک احساس گناه بیشتری دارند به همین علت سعی می‌کنند که به صورت نیمه‌وقت کار کنند.

این گزارش می‌گوید که تنها چهل و شش درصد از زنان این کشور مابین شانزده تا شصت و پنج سال، بیشتر از حقوق یک مادر مستمری بگیر درآمد دارند. درآمد ماهانه‌ی سه میلیون نفر از زنان نمی‌تواند برای گذران زندگی آنها کافی باشد. از این تعداد یک میلیون نفر مستمری بگیر و دومیلیون نفر هم به شوهران و یا دارایی شخصی خود متکی هستند. هشتصد هزار نفر از زنان بی‌کار هم در هلند هیچ درآمدی اعم از مستمری و غیره ندارند و برای گذران زندگی کاملا به همسران و خانواده خود وابسته هستند. اکثریت آنان در گروه سنی بیست تا پنجاه وپنج سال قرار دارند.

عدم استقلال اقتصادی، آسیب‌پذیری فردی و اجتماعی زنان را افزایش می‌دهد و به‌خصوص اکثر زنان هلندی با پیشینه‌ی مهاجرت از کشورهای اسلامی فاقد شغل و امنیت مالی هستند.در این گزارش بر این نکته هم تاکید می‌شود که متوسط حقوق بازنشستگی گروه میانسال‌ها پایین‌تر از مردان و هم دانش و تخصص آنها در مورد مسائل مالی کمتر از آقایان است.

دولت جدید خواهان کاهش سوبسیدهایی است که تاکنون صرف بالا بردن میزان مشارکت اجتماعی زنان مهاجر در جامعه می‌شد. هم چنین خدمات بهداشتی و پزشکی هم در سال آینده گران‌تر می‌شوند. به این ترتیب باید انتظار داشت که در جدول مقایسه‌ای مرکز سنجش نابرابری جنسیتی در سطح جهان، هلند باز از رتبه هفدهم هم پایین‌تر بیافتد!