زن مثل قالی است

روث کاینت
برگردان: ونداد زمانی

یک سال بعد از جنگ اسرائیل و حماس در غزه، مشکلات خانوادگی، به ویژه خشونت علیه زنان در خانواده رشد چشمگیری داشته است. اجرای قوانین شریعت اسلامی توسط «حماس» نیز بر وخامت موقعیت زنان فلسطینی افزوده است. در این میان، کمک‌های سازمان‌های غیر دولتی توانسته‌است در حد امکانات موجود، امید را در دل زنان مصیبت‌دیده‌ی « نوار غزه» زنده کند.

به گزارش یکی از سازمان‌های غیر انتفاعی مستقر در غزه، در آخرین حمله‌ی نظامی اسرائیل به غزه، خانواده‌های زیادی از هم پاشیده‌اند و آمار خشونت و تعرض جنسی به زنان افزایش یافته و به همان نسبت تقاضای طلاق از طرف زنان نیز بیشتر شده است. «وفا»، زن ۵۵ ساله‌ای که تمام بدنش زیر چادر سیاه حجاب پوشیده شده است از جمله زنانی است که بعد از تحمل سال‌ها خشونت و با وجود داشتن ۶ فرزند از همسرش طلاق گرفته است.

وفا برای گرفتن طلاق ناچار بود گزارش پزشکی ارائه دهد تا ثابت کند که مورد ضرب و شتم همسرش قرار داشته است. او همچنین می‌بایست در اداره‌ی پلیس پرونده‌ی شکایت باز کرده باشد. با وجود این، وفا بعد از همه‌ی این مراحل، برای دریافت حکم طلاق چاره‌ای جز صبر و انتظار طولانی ندارد.

وفا که پنج پسر و یک دختر دارد بعد از جدایی مجبور شده است در راهرو منزلِ پسر بزرگش که به همراه همسر و فرزندانش در یک آپارتمان یک‌خوابه به سر می‌برند زندگی ‌کند. وفا شکایتی از سرنوشت خود ندارد. او می‌گوید: «این تقدیری بود که خدا برایم معین کرد». وفا با چشمانی اشک‌آلود دوران بسیار وحشتناکی را به یاد می‌آورد که شوهرش روی بدن او نفت ریخته بود و می‌خواست او را آتش بزند. او همچنین به یاد می‌آورد که خشونت همسرش حتی به مرز شکنجه‌ی فرزندان هم رسیده بود. وفا به خاطر می‌آورد که شوهرش یک بار با آهن گداخته دست دختر هفت‌ساله‌شان را سوزانده بود.

بنا بر گزارش منابع فلسطینی، بین زمستان سال ۲۰۰۸ و بهار ۲۰۰۹، طی جنگ نوار غزه، بیش از ۱۴۰۰ فلسطینی در حمله‌ی اسرائیلی‌ها کشته و ۵۵۰۰ نفر نیز مجروح شده‌اند. «انجمن توسعه‌ی فعالیت زنان شاغل فلسطینی» از جمله سازمان‌های غیردولتی فلسطین است که به زنان ستمدیده و در معرض خشونت، خدماتی را ارائه می‌کند.

یکی از زنان فعال این انجمن به نام خانم «عًلی حسب‌الله» که آموزش روانشناسی دیده‌است، مسئولیت کمک به وفا را بر عهده دارد. او مسئول جلساتی است که انجمن برای درمان روحی وفا در نظر گرفته است. امکان ابراز دردها و جراحات روحی در جلساتی که برای وفا در نظر گرفته شده برایش موثر بوده‌ است، تا آنجا که وفا می‌گوید: «واقعاً این جلسه‌های درمانی به من کمک کرده است. مهم‌تر از همه این‌که وقتی احساس کردم آدم‌های خوب هم در جهان هستند، به زندگی امیدوار شدم».

«انجمن توسعه‌ی فعالیت زنان شاغل فلسطینی» شش شعبه در نوار غزه دارد و هدف آنها کمک روحی به زنانی است که در زندگی زناشویی‌شان، مورد اذیت و آزار همسران‌شان قرار گرفته‌اند. روانشناسان این انجمن که از پشتیبانی مالی گروه فمینیستی «سی. دی. اف» سوئیس برخوردار هستند، حتی بعد از دوره‌ی تعیین‌شده، رابطه‌ی خود را با زنان فلسطینی حفظ می‌کنند و با آنها در تماس هستند.

خانم حسب الله می‌گوید «تشنج روحی، افسردگی و اختلالات روانی از جمله ناهنجاری‌هایی هستند که زنان ستمدیده و در معرض خشونت در دوران زناشویی به آن مبتلا می‌شوند». او می‌افزاید در سال گذشته و بلافاصله بعد از جنگ نوار غزه، درخواست کمک در مراکز انجمن افزایش یافته است. «در دوران جنگ، از هم پاشیدن خانواده‌ها شکل وسیع‌تری به خود می‌گیرد، به‌ویژه آنهایی که خانه‌های‌شان در جنگ ویران شده است و ناچارند در چادرهای موقتی‌ زندگی کنند که از هیچ حریم خصوصی‌ای برخوردار نیست».

در شهرک «دیرِ اِل بلاه» که در ۲۰ کیلومتری شهر غزه قرار دارد، در کنار ساختمانی که به دست اسرائیلی‌ها سوخته و ویران شده، ۱۲ زن محجبه در یک اتاق خالی روی صندلی‌های ناراحتِ فلزی نشسته‌اند. دفتر فوق متعلق به یک سازمان غیر انتفاعی به نام «کمیته‌ی فلسطینی امداد کشاورزی» است که ۲۷ سال پیش در مناطق روستایی با هدف حمایت و هدایت زنان فلسطینی برای رسیدن به استقلال اقتصادی تاسیس شد.

در جمع این زنان، «نَجعد»، که هر روز در کنار دیگران در دفتر حاضر می‌شود، بدون هیچ محذوریتی نابسامانی‌های زندگی زناشویی‌اش را با دیگران در میان می‌گذارد. او به سایر زنان می‌گوید: «شوهرم عادت داشت با کابل برق مرا بزند و من همیشه با صبوری مدارا می‌کردم ولی وقتی یک شب با سیم برق به من شوک وارد کرد دیگر طاقت نیاوردم و از خانه فرار کردم».

نَجعد بعد از ۲۳ سال زندگی زناشویی و داشتن ۱۰ فرزند تصمیم به طلاق می‌گیرد و شوهرش بلافاصله در حین مراحل طلاق، او را از خانه بیرون می‌اندازد و با زن دیگری ازدواج می‌کند. از آن پس، نَجعد با داشتن پسر ۲۲ ساله و دختر سه‌ساله بی‌خانمان می‌شود. طبق قوانین اسلامی اعلام‌شده توسط حماس، نَجعد به دلیل نداشتن نشانی محل سکونت، از حق نگهداری چهار فرزند زیر ۹ سال خود محروم است و حتی اجازه‌ی دیدن آنها را هم ندارد.

زینب ال قونیمی

اصلاح حسنیه و زینب ال قونیمی وکیلانی هستند که از زنانی همچون نجعد در دادگاه‌های شریعت دفاع می‌کنند. دفتر خدمات حقوقی آنها از پشتیبانی یک موسسه‌ی خیریه‌ی بین‌المللی به نام «گلوبال فاند» برخوردار است. خانم زینب ال قونیمی می‌گوید: «هر زنی که مورد خشونت خانوادگی قرار گرفته، می‌تواند تقاضای طلاق کند اما در عمل، قضات دادگاه‌ها تا سر حد امکان طلاق را به تاخیر می‌اندازند».

مراحل قانونی طلاق در نوار غزه بیش از حد پیچیده است و کاغذ‌بازی‌های اداری گاهی مدت انتظار برای پذیرش درخواست طلاق را برای بسیاری از زنان به ۱۵ سال نیز می‌کشاند. در این میان، به دلیل نامشخص بودن وضعیت زنان، مشکلات اسکان و زندگی روزمره بر مشکلات آنان می‌افزاید.

ریم ال نَیرِب از مسئولان «مرکز مسائل زنان» در غزه

ریم ال نَیرِب از مسئولان «مرکز مسائل زنان» در غزه می‌گوید: «کتک زدن زنان امری است عادی و قباحت اجتماعی ندارد». مرکز خدماتی‌ای که او در آن کار می‌کند معتقد است تا زمانی که زن‌ها از استقلال اقتصادی برخوردار نباشند قادر به دفاع از حقوق خویش نیستند. او و سایر همکارانش در موسسه‌ی غیر انتفاعی فوق تلاش می‌‌کنند تا با دادن وام‌های کوچک بدون بهره به زنان، زمینه‌های استقلال اقتصادی زنان محروم وکتک‌خورده‌ی فلسطینی را فراهم کنند.

جمله معروف ولی زننده‌ای که «‌ریم ال نیرِب» مدام از زبان مردانِ «نوارغزه» می‌شنود این است که «زن‌ها مثل قالی هستند که هرچه بیشتر لگد بخورند تمیزتر می‌شوند». به اعتقاد این فعال مسائل زنان، این برداشت غلط چنان در جامعه جا افتاده است که زن‌ها نیز آن را باور کرده اند.

طبق تجربه‌ی ریم ال نیرِب، علت اینکه زنان تنبیه شدن را می‌پذیرند، در آیه‌ی ۳۴ سوره‌ی چهارم قرآن ریشه دارد و نیز در این برداشت مذهبی‌سنتی که معتقد است آیه‌ی فوق تنبیه زنان را لازم دانسته است. او بارها از زن‌ها شنیده است که: «شوهرم حق دارد مرا تنبیه ‌کند، اشتباه‌های خودم باعث می‌شود کتک بخورم».

اسامی عربی در متن:

Ola Hassaballa
Islah Hassania
Reem Al Nairab
Najàd
http://en.qantara.de/webcom/show_article.php/_c-478/_nr-1023/i.html