به خام‌دستی خطوط تنم

لیلی اکبری

برخلاف فضای سرد (چهره‏ها) مجموعه (به شاعر) که با فاصله‏ای ده ساله از آن خلق شده است، فضایی رمانتیک و زنانه دارد.

تصاویر مجموعه، کلاری از عکس، نقاشی و متونی هستند که در کنار یکدیگر به آثار راه یافته‏اند و وجهه تزئینی آن‌ها در ارتباط با تماتیک زنانه مجموعه پررنگ‏تر است. کاغذهای بریده شده رنگی و گل‏های خشک در کنار عکس‏ها و متون قرار گرفته‏اند و با مواد رنگی، اکریلیک، مرکب، آبرنگ و پاستل رنگ شده‏اند.

عکس هفتم

ایده ساخت آثار مجموعه (به شاعر) با یافتن اوراق رنگ‌ورو رفته نامه‏ها و انشاهای دبیرستانی دختر جوانی شکل می‏گیرد که سادگی نگارش و شعف یادگیری و سوادآموزی این نوشته‏ها، امیرابراهیمی را مجذوب زندگی کوچک و متواضعانه نویسنده آن‌ها‏ کرد.

او از ورای این سطور روح کودکانه سرزنده و کنجکاوی را حس می‏کرد که می‏خواست با جهان بیرون از خود ارتباط بگیرد. پس از آن دفترچه کهنه و قطری مملو از نامه‏های عاشقانه یادداشت‏های خصوصی یک زن ناشناس، با خط خوش شکسته قاجاری و نثری پراحساس به دست او می‏رسد.

زن گاه به نقل مشاهدات عینی و روزانه و گاه به توصیف موقعیت و احساسات زنانه و بیان اعتراف گونه عشق پرشور و جانگداز خود پرداخته بود. (عکس ششم)

یافتن این دست نوشته‏های قدیمی، امیرابراهیمی را به دورانی پرتاب می‏کند که متعلق به او نبود بلکه متعلق به مادر او و زن‏های قبل از او و زندگی‏های ساده زنان چند نسل قبل بود که دود شده بودند!

وقتی او اولین کلاژهای این مجموعه را در سال ۱۳۷۸ آغاز می‏کند، مسحور جادوی (دستخط‏های ناشناس و روح سرگردان نویسندگان آن‏ها بود. خطوطی که یادگار زندگی‏های تکراری بی‏شمار و در عین حال یکه‏ای بودند که غبار می‏شوند و از ظرف زمان و مکان بیرون می‏جهیدند.

عکس نهم

لمس فناپذیری زندگی‏های معمولی و بازگشت به آن‌ها در گذشته و پرداختن به حس‏های فراموش شده، روح نوستالژیک آثار این مجموعه را می‏سازند.

در دست‌خط‏ها وعکس‏های قدیمی زنان، برش‏های رنگی و ویژگی‏های تزئینی تصاویر، مفاهیم تنهایی، عشق یگانگی و فناپذیری و زودگذر این روزها به شکلی شاعرانه، خیام گونه تصویر می‏شوند. (عکس هفتم)

در سنت‏های نقاشی ایرانی اول متن شعر حاضر بوده است و بعد برای متن‏ها، تصویر نگاری می‏شده است ولی در این مجموعه، ابتدا تصاویر شکل گرفته‏اند و بعد از آن با درنظر گرفتن فضای کلی نقاشی‏ها، شعر و متن یافته شده‏اند. به جای مصورسازی متن، برای تصویر متن‏هایی جست‏وجو شده است.

تصاویر مجموعه از عکس‏های قدیمی آلبوم‏های خانوادگی که فضای تاریخی و روزمره حدود یک تا نیم قرن پیش را نشان می‌دادند، شکل گرفته‏اند.

اولین عکس مجوعه تصویر تمام قد مادر ثمیلا امیرابراهیمی در دو سالگی بود و به تدریج تمام تصاویر و بخش مهمی از متون در ارتباط با کار و هستی زنان شکل می‏گیرند.

خط و ادبیات به صورت دست نوشته‏های قدیمی و گاه شعرهای شاعرانی چون فروغ فرخزاد، احمد شاملو، بیژن جلالی و برخی شاعران آلمانی بر تصاویر قرار می‏گیرند.

از آن جا که بیشتر تصاویر قبل از یافتن متن و گاه همزمان با آن شکل نهایی خود را پیدا کرده‏اند. در برخی موارد برای القای مفهومی، از شعرهای مختلف یک شاعر یا شعرهای شاعران مختلف در یک کار استفاده شده است. به این ترتیب در متن‏گذاری هم از تکنیک‏ کلاژ استفاده شده است. (عکس هشتم)

عکس یازدهم

متن‏ها و اشکال وعناصر تزئینی در رابطه با روح کلی و نوستالژیک آثار، شکل گرفته‏اند. برش سایه‏ها و اندام‏های سیاه و سفید در داخل تصاویر، برش آزاد فرم‏ها، سطوح و قطعات تزئینی از کاغذهای رنگ‏شده و ترکیب نقاشی‏ها و حکاکی‏ها باتکه‏های کاغذ دست ساز چینی و گل‏های خشک، زمینه آثار را شکل داده‏اند. (عکس نهم)

تماتیک و درونمایه اصلی آثار مجموعه کلنجار دوییت‏هایی مانند نور و تاریکی، روز وشب، حضور و غیبت، اشیا و سایه‏ها و زندگی و مرگ است.

اگر نخستین تصاویر مجموعه بیشتر در ستایش زندگی‏های کوچک است، با پیش رفتن تصاویر، مرگ حضور سنگین و آشکارتری بر سر زندگی و شاعران یاد شده در مجموعه می‏اندازند و به قول احمدشاملو: «و دیری نخواهد گذشت که چشم‏انداز خاطره‏ای خواهد شد.» (عکس دهم)

آخرین نمایشگاه امیرابراهیمی در زمستان گذشته در گالری گلستان برگزار شد که اغلب آثار آبرنگی گذشته او و برخی آثار مروری را شامل می‏شدند.

یکی از آثار آبرنگی مجموعه که درسال گذشته و باتوجه به فضای پرالتهاب سیاسی و اجتماعی کشور کشیده شده است، درختی محصور در سلول زندانی است که شاخه‏های عریانش کم‏کم جوانه می‏زند و بر دیوارهای زندان فشار می‏آورد تا رفته رفته آن را فرو بریزد. (عکس یازدهم)

ثمیلا امیرابراهیمی درباره بیان هنری آثارش می‏گوید: «مهم این نیست که چه چیزهای را تجربه کرده‏ایم، مهم این است که چه طور آن‌ها را با دیگران مشترک می‏کنیم.»