تاریخ مختصر هشت مارس

حمید حمیدی

امروز یكى از شاخصه ‏‌هاى توسعه انسانى، میزان حضور زنان و نحوه ایفاى نقش آنان در عرصه‌هاى گوناگون اجتماعی است كه تأثیرى جدى بر نهادینه شدن دمکراسی در جامعه دارد؛ زیرا زنان با داشتن نقش مادرى و همسرى، می‌توانند در حل معضلات اجتماعى و غیره نقش مؤثرى ایفا كنند.

بنابراین، بحران‌‌هاى اخلاقى و بن‏بست‏‌هاى خانوادگى، رشد بی‏رویه جمعیت، شیوع بسیارى از بیماری‏‌هاى لاعلاج و غیره در سراسر جهان، جملگى بیان‏گر این واقعیت است كه بخش زیادی از کشور‌ها در عصر حاضر، آن‏چنان‏كه باید و شاید به نقش زنان در توسعه انسانى اهمیت نداده و رشد ناكافى زنان و وجود فقر فرهنگى در میان آنان، بیان‌گر این مطلب است كه ریشه و علت بسیارى از بحران‌‌ها و ناهنجاری‏‌هاى قرن حاضر را باید در همین مسئله جست‏وجو كرد.

در ادوار گذشته همواره این اصل مطرح بوده است كه زن موجب شقاوت و بدبختى است و هیچ نقش مثبتى در جامعه ندارد.

ارسطو زن را ناقص می‏دانست و معتقد بود آن‌جا كه طبیعت از آفریدن مرد ناتوان است، زن را می‌آفریند و زنان و بندگان از روى طبیعت، محكوم به اسارت هستند و به هیچ‌وجه سزاوار شركت در كار‌هاى عمومى نیستند.

اقوام یهود نیز زن را مایه بدبختى و مصیبت می‏دانستند و وجود او فقط از آن رو قابل تحمل بود كه یگانه منبع تولید سرباز به شمار می‏رفت.

یهودیان قدیم به هنگام تولد دختر شمع روشن نمی‏كردند و مادرى كه دختر به دنیا می‏آورد، می‌بایست دو بار غسل كند.

در آیین هندو، زن مِلک افراد مذكر بوده و پس از مرگ شوهر نیز، همراه او سوزانیده می‏شده است.

هم‏چنین «بومیان جزیره تیمور، هنگام عقد پیمان دوستى، به معاوضه زنان خود می‏پرداختند؛ زیرا قاعدتاً زنان را بخشى از اموال خودشان می‏شمردند».

در حوالى تبت رسم بر این بود كه وقتى مسافرى از راه می‏رسید، مرد از خانه بیرون می‏رفت و زن، دختر و خواهر را باقى می‏گذاشت تا هر نوع كه میهمان می‏خواهد، از او پذیرایى كنند.»

در مقابل، در حالى‌كه در بعضى از جوامع، زن موجودى پست تلقى می‏شد، جوامعى نیز وجود داشته‌اند كه بهاى لازم را به زن و ارزش‏‌هاى او مى‏داد‌ه‌اند.

امروز یكى از شاخصه ‏‌هاى توسعه انسانى، میزان حضور زنان و نحوه ایفاى نقش آنان در عرصه‌هاى گوناگون اجتماعی است كه تأثیرى جدى بر نهادینه شدن دمکراسی در جامعه دارد

به طور مثال آیین كنفوسیوس مقام انسانى خاصى براى زن قائل شده است و او را كامل‏ترین مخلوقات معرفى كرده است.

البته در این آیین، اختیار مطلق زن با مرد است. در عبور مسیر طولانى و پرفراز و نشیب تاریخ، اندیشمندان، فلاسفه و متفكران سهمى به‌سزا در ساخت بنیان‌‌هاى حقوقى داشته‌اند؛ زیرا از سویى موجب آگاهى مردم از حقوق خود شد‌ه‌اند و از سوى دیگر، صاحبان قدرت را ترغیب و تشویق یا مجبور به رعایت حقوق مردم و ایجاد قواعد تضمین‏كننده این حقوق نمود‌ه‌اند.

بعد از انقلابات مردمى فرانسه و صدور اعلامیه «حقوق بشر و شهروند» (۲۶ اوت ۱۷۸۹) در عرصه بین‏المللى، با كنگره‌‌ها و كنفرانس‏‌هاى جهانى روبه‏رو مى‏شویم كه در هر كدام از آن‌‌ها، دولت‏‌ها تعهّداتى را به نفع اتباع خود پذیرفتند.

تاریخ مبارزات زنان، هم‌چون دیگر مبارزات برای تحقق برابر حقوقی و عدالت و آزادی، تاریخی سرشار از بیم و امید، شکست و پیروزی فراز و فرود و رکود و تحرک بوده و می‌باشد.

از هشت مارس ۱۸۵۷ که زنان کارگر صنعت نساجی نیویورک، خوا‌هان کاهش ساعات کار و افزایش دستمزد و بهبود شرایط کار شدند تا پایان سال ۲۰۰۷ که زنان روندا توانستند بیش از ۴۸ درصد کرسی‌های پارلمان این کشور را در اختیار خود قرار دهند، ۱۵۰ سال می‌گذرد.

در سال ۱۸۶۰ زنان کارگر با تشکیل اتحادیه‌‌ها، خواسته‌‌های‌شان را در خصوص بهبود شرایط کار تکرار نمودند.

در سال ۱۹۱۰ درجریان «دومین کنفرانس زنان سوسیالیست» ، «کلارا زتکین» پیش‌نهاد انتخاب روزی برای بزرگداشت مبارزات زنان را مطرح نمود.

این پیش‌نهاد توسط نمایندگان زنان هفده کشور که در کنفرانس شرکت داشتند، مورد تصویب قرار گرفت و در همین سال راهپیمائی بزرگ زنان در کشور‌های آلمان - اطریش - سوئیس و دانمارک انجام گرفت.

در ۱۹ مارس ۱۹۱۱، اولین مراسم روز زن در آلمان برگزار گردید.

در سال ۱۹۱۳، «دبیر خانه بین‌المللی زنان»، ۸ مارس را با خاطره مبارزه زنان کارگر نساجی در آمریکا (نیویورک)، به‌عنوان «روز جهانی زن» انتخاب نمود.

با آغاز جنگ جهانی اول، تظاهرات ۸ مارس در سال‌های ۱۹۱۵ و ۱۹۱۶ به تظاهرات زنان بر «ضد جنگ» تبدیل شد.

در ۸ مارس ۱۹۱۷، تظاهرات زنان در پتروگراد به یک روز فراموش نشدنی در تاریخ انقلاب شوروی تبدیل شد.

در سال ۱۹۲۱ «کنفرانس زنان انترناسیونال سوم» در مسکو، روز ۸ مارس را به‌عنوان «روز جهانی زن» به تصویب رسید.

در ۳۰ سپتامبر ۱۹۲۱ قرارداد بین‌المللی «الغای خرید و فروش زنان و کودکان» به تصویب رسید.

با آغاز جنگ جهانی دوم (از اواسط دهه ۱۹۳۰) ، برگزاری بزرگ‌داشت «روز جهانی زن» در کشور‌هایی که تحت سلطه فاشیسم هیتلری بودند، غیرقانونی اعلام گردید.

با تمامی محدودیت‌های ایجاد شده، در سال ۱۹۳۶ گروه زیادی از زنان در برلین و اسپانیا با شعار «آزادی و صلح» به گرامی‌داشت این روز پرداختند.

با پایان یافتن جنگ جهانی دوم ، در ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ «اعلامیه جهانی حقوق بشر» توسط مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید.

در سال ۱۹۴۹ پیش‌نویس «کنوانسیون حقوق سیاسی زنان» در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید و برای تصویب دول عضو سازمان ملل در سال ۱۹۵۲ آماده شد.

در ۷ ژانویه ۱۹۵۴، کنوانسیون «حقوق سیاسی زنان» که در سال ۱۹۵۲ به تصویب اعضای سازمان ملل رسیده بود، لازم اجراء گردید.

از مهم‌ترین مفاد این کنوانسیون، حق انتخاب شدن و انتخاب کردن و تصدی مشاغل بدون تبعیض برای زنان می‌باشد.

در سال ۱۹۵۷ «کنوانسیون تابعیت زنان متاهل» در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید.

شرایط حاکم بر دهه ۱۹۶۰، وضعیت سیاسی در بخش زیادی از کشور‌ها را آبستن تحولات زیادی کرده بود. با توجه به مصوبات و افزایش آگاهی زنان و شکل‌گیری سازمان‌‌های مستقل مدافع حقوق زنان، مطالبات زنان در این دوره گسترش چشم‌گیری به خود گرفت.

در این دوره موضوعاتی نظیر «حق طلاق»، «حق سقط جنین»، «تامین شغل و امنیت شغلی»، «منع آزار جنسی»، «ضدیت با اتهامات ناراوا بر علیه زنان»، «کاهش ساعات کار و بهبود شرایط کار» مطرح گردید.

تا این سال‌ها بزرگ‌داشت روز زن در محدود کشور‌های جهان برگزار می‌گردید. در آمریکا بزگداشت این روز از سال ۱۹۶۷ در قالب سازمان‌‌های مختلف از سوی زنان آغاز گردید.

در سال ۱۹۶۹ زنان در برکلی آمریکا گرد آمدند و علیه جنگ تجاوزکارانه آمریکا بر علیه ویتنام تظاهرات کردند.

در ایران نیز، هشت مارس، «روز جهانی زن» برای اولین بار در رشت در سال ۱۳۰۱ از طرف جمعیت «پیک سعادت نسوان» و سپس در سال ۱۳۰۵ توسط جمعیت «بیداری زنان» جشن گرفته شد.

در سال ۱۹۷۲، مجمع عمومی سازمان ملل سال ۱۹۷۵ را سال بین‌المللی زنان اعلام نمود و اولین کنفرانس جهانی زنان در مکزیکو سیتی برگزار گردید.

این کنفرانس راه را برای حضور متشکل زنان در سطح جهانی برای تحقق خواسته‌‌های زنان باز نمود.

در سال ۱۹۷۷، به‌دنبال تصویب قطعنامه‌ای‌ در سازمان ملل، از تمامی‌ کشور‌های جهان دعوت گردید تا یک روز را به مناسبت حقوق زنان و صلح جهانی جشن بگیرند.

در سال ۱۹۷۹ «کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان» از سوی مجمع عمومی آغاز شد و کمیته رفع تبعیض علیه زنان در سازمان ملل تشکیل گردید.

در تداوم همین اقدامات، آموزش به مثابه یکی از حقوق اساسی بشر و کلید توسعه پایدار و ثبات در درون و بین کشور‌ها، به یکی از مهم‌ترین موضوعات جامعه بین‌المللی، خصوصأ در عرصه زنان تبدیل گردید.