Mar 2010

نوشتار تنانه؛ سکوتی که تسخیر می‌کند

نازنین توانا: به‌نظر می‏رسد که زنان همیشه صداهای خاموش و دارای بخش عمده‏ای از روایت‏های ناگفته‏ی این جهان بوده‏اند و از این نظر، وجود نوشتار زنانه لازم و ضروری است. شاید اولین فایده‏ی تن‏نویسی این باشد که به زنان آرامش داده و آگاهی زیستی‌شان را بالا می‏برد. از همان ابتدای آغاز به‏کار وبلاگ‏های فارسی‏زبان شاهد تن‏نویسی زنان وبلا‏گ‏نویس در دنیای مجازی بوده‌ایم. «الیزه» یکی از معروف‌ترین‌های این بلاگ‌هاست که سال گذشته در مسابقه‏ی وبلاگ‏های برتر «دویچه‏وله» کاندیدای دریافت جایزه شد.

قدم‌های خوکرده به خیابان‌های غریب

لیلی اکبری: «این‌قدر شلاق خوردم که دکتر گفت بزنید می‌میرد. پای راستم مثل متکا شده بود. من را دستبند قپونی زده بودند و به طاق آویزانم کرده بودند. پای بچه من برهنه بود، جلویم شلاق می‌خورد و ناله می‌کرد.» بخشی از شکنجه‌هایی که مریم فیروز در زندان ده ساله‌ی پس از انقلاب به جان کشید. او مسئول تشکیلات دمکراتیک زنان و نخستین زنی بود که عضو هیأت سیاسی یک حزب در ‌ایران شد.

بازگشت زن‌ستیزی

ترجمه‌ی ونداد زمانی: خانم ناتاشا والتر در کتاب «عروسک‌های جان‌دار: بازگشت زن‌ستیزی» تصویر ترسناکی از وضعیت زن ترسیم می‌کند. او می‌گوید که در دو دهه سابق به زنان جوان گفته شده بود که برتری مردان فقط یک برتری فیزیکی است و رابطه نابرابر موجود در جامعه نیز به خاطر این تفاوت‌ها است و ربطی به فرهنگ مردانه جامعه ندارد. وی به تشریح فرهنگی می‌پردازد که در آن زنان به آرامی به عروسک‌های توخالی تبدیل می‌گردند.

شاهزاده سرخ و پرچمی فراتر از قامت یک نسل

لیلی اکبری: مریم فیروز مسئول تشکیلات دمکراتیک زنان و نخستین زنی بود که عضو هیأت سیاسی یک حزب در‌ایران شد. رفتار سنت‌شکنانه، ۲۲ سال تبعید در شوروی و آلمان دمکراتیک سابق، ۷ سال زندان در جمهوری اسلامی و ۱۷ سال حبس خانگی بخش‌های مختلف زندگی زنی را تشکیل می‌دهند که بی‌شک نقشی مؤثر در پیشینه جنبش زنان امروز داشته است. به مناسبت دومین سال‌گرد درگذشت او خوانشی از زندگی پرفراز و نصیبش داشتم.

جنبش فمینیستی زنان ایرانی در سالی که گذشت

فروغ.ن. تمیمی: با پیوستن محافل کوچک و خودمانی زنان به یک‌دیگر در اوایل دهه هفتاد شمسی، جنبش جدید برابری‌خواهی و مساوات محور زنان به تدریج پا گرفت. جنبشی که اکنون نزدیک به دو دهه فعالیت و تلاش شبانه‌روزی را پشت‌سر دارد، در شرایطی رشد کرد و ریشه دواند که برای برداشتن هر قدم کوچک، با صدها مانع به اصطلاح قانونی، و هم نفی، تحقیر و انکار نفس حرکت از طرف کنار گودنشینان، شبه‌روشنفکران و مدافعان روایات ایدئولوژیکی کبیر روبرو بود.

چه کسی شده‌ام و خانه‌ام کجاست؟

فروغ.ن. تمیمی: با مطالعه منابعی که تاکنون در باره‌ی زندگی ایرانیان خارج از کشور منتشر شده می‌توان ادعا کرد که ایرانیان یکی از موفق‌ترین گروه‌های مهاجر در دنیای غرب هستند و سهم زنان ایرانی در به دست آوردن این موفقیت چشم‌گیر است. یکی از آخرین مطالعات در این زمینه کتاب «سایه و نور، داستان زندگی و بقای پانزده زن» است که به همت هاله قریشی مردم شناس و همکار او خانم «کریستین برینک خه ریفه»، دو هفته پیش به زبان هلندی منتشر شد.

آزار جنسی، تعريف و تمجيد از زنان نيست!

مهشید راستی: مردی که حق خود می‌‌‌‌‌‌‌داند که خلوت زنی را به‌هم بزند. افکارش را به‌هم بریزد، روز او را خراب کند، بی هیچ اجازه‌ای وقت او را بگیرد و روح او را پرتنش کند، این کار را نه به دلیل ظاهر زن و نه به دلیل احساسی که به آن زن دارد انجام می‌‌‌‌‌‌‌دهد. این‌جا مسأله اصلا زن نیست. این مرد و فرهنگ خوکرده اوست که چنین حقی را در اختیارش قرار می‌‌‌‌‌‌‌دهد. زن در این میان نقشی جز ابژه جنسی ندارد. چرا که به‌راحتی این اتفاق برای هر زن دیگری نیز می‌‌‌‌‌‌‌تواند بیافتد.

نسل تازه نويسندگان زن ايرانی

خسرو ناقد: پژوهش پيرامون سرآغاز و پيشينه حضور زنان در عرصه ادبيات داستانى و نقش آنان در توسعه و تكامل اين گستره از ادبيات و نيز تأثيرى كه شعر و داستان و رُمانِ شاعران و نويسندگان زن بر فرايند مبارزات اجتماعى و كوشش‌‏هاى زنان در جهت احقاق حقوق انسانی‌شان داشته است، از جمله مباحثى است كه می‌تواند موضوع يكى از جالب‏‌ترين تحقيقات دانشگاهى قرار گيرد. در اين پژوهش‌ها نه‏ تنها آثار نويسندگان زن، بلكه گاه خود نويسندگان و سير زندگی و سرنوشت‌شان موضوع تحقيق قرار می‌گيرد

پروین اردلان: این جایزه تقدیم به روزنامه‌نگاران دربند

ایرج ادیب‌زاده: در مراسم اهدای نخستین جایزه‌ی «شهروند نت»، دبیر کل سازمان گزارش‌گران بدون مرز طی سخنانی گفت از زمان انتخابات ایران، اینترنت نقش مهمی در دفاع از آزادی‌های اساسی و دموکراسی در ایران داشته است. او وبلاگ‌نویسان ایرانی را بسیار فعال و با شهامت توصیف کرد و گفت بدون شهامت و عزم راسخ آنان از اطلاعات لازم برای جهان محروم هستیم، پس از پایان مراسم، با خانم پروین اردلان گفت‌و‌گوی اختصاصی داشتم.

جای خالی شیوا پر شد

شکوفه منتظری: روز ۹ مارس، شادی صدر با انتشار مطلبی در وبلاگ‏اش، خبر از عدم شرکت و پذیرش جایزه‏ی زن شجاع سال ۲۰۱۰ از سوی وزارت امور خارجه‏ی آمریکا را داد. این جایزه هر سال به ۱۰ زن شجاع از سراسر جهان اهدا می‏شود. شادی قصد داشت این جایزه را به شیوا نظرآهاری، فعال حقوق بشر که در زندان به‏سر می‏برد، تقدیم کند. در این زمینه با وی گفت‌وگو کرده‌ام.

جنبشی با قدم‌های کوچک، آرام اما ژرف

پانته‌آ بهرامی: دهه‌ی نخست انقلاب، دهه‌ی از دست دادن بسیاری از دست‌آورد‌ها بود، لغو قانون حمایت از خانواده، پوشش اجباری و عدم کار زنان به عنوان قاضی برخی از آن‌هاست. زنان بسیاری که با موج انقلاب به سازمان‌های سیاسی پیوستند، آنان که می‌توانستند پتانسیل جنبش زنان باشند در دهه‌ی شصت یا اعدام شدند، یا به زندان افتادند و یا به تبعید اجباری تن دادند. در همین زمینه با چند تن از فعالان حقوق زنان به گفت‌وگو پرداختم.

آیا انقلاب ایران، انقلاب مردان علیه زنان بود؟

فروغ.ن. تمیمی: در سمینار «جنبش‌های زنان برای پایان‌دادن به نابرابری جنسیتی و خشونت درآغاز دهه‌ی دوم قرن جدید» متخصصان متعددی از آفریقا، خاورمیانه و آمریکا حضور داشتند. «مهناز افخمی»، «ماری رابینسون»، شیرین عبادی و پروین اردلان از ایران؛ «آسما قادر» از اردن، «وجیهه ال بهارنا» از بحرین و دیگران حضور داشتند. در این گزارش بخشی از صحبت‌های خانم عبادی و اردلان را بخوانید.

مراسم ۸ مارس در پاریس

ایرج ادیب‌زاده: دوشنبه، هشتم مارس، هزاران زن و مرد از فرانسه و دیگر ملیت‌ها، در میدان ناسیون پاریس گردهم آمدند تا راهپیمایی به سمت میدان باستی را آغاز کنند. در این میان، گروه پرشمار زنان و مردان ایرانی دیده می‌شوند که در گروهی جداگانه راه‌پیمایی می‌کنند و شعارها و خواسته‌های متفاوتی هم دارند. با چندتن از زنان و مردانی که در راه‌پیمایی ۸ مارس پاریس شرکت دارند گفت‌وگوهای کوتاهی کرده‌ام.

«پله‌پله تا دموکراسی»

لیدا حسینی‌نژاد: روز شنبه هفتم مارس، از سوی «کانون دانشجویان ایرانی در هلند» برنامه‏ای به مناسبت گرامی‏داشت روز زن و همبستگی با مبارزات زنان، در شهر «دِلفت» هلند، برگزار شد. این برنامه شامل سخنرانی، معرفی کتاب و نمایش آثار هنری زنان بود. مژده ارسی فعال سیاسی؛ نیلوفر بیضایی نمایش‏نامه‌نویس و کارگردان تئاتر و آسیه امینی روزنامه‏نگار و فعال جنبش زنان سخنرانان این برنامه بودند.

«جنبش زنان باید خواستار سکولاریسم باشد»

شکوفه منتظری: جنبش زنان در ایران را می‌توان در رده‌ی جنبش‌های اجتماعی قرار داد که با هدف به چالش کشیدن نظم اجتماعی و دگرگونی و تغییر شرایط موجود پا به عرصه‌ی ظهور گذاشت. در ٨ مارس٢٠١٠ زنان مبارز ایرانی به تاریخ مبارزات زنان چگونه نگاه می‌کنند؟ راه‌کارهای آنان برای برون‌رفت از تبعیض و ستم جنسی در جامعه‌ی سنت‌زده و دین‌مدار ایران چگونه است؟ با پریسا نصر‌آبادی در این باره گفت‌وگو کرده‌ام.

هشت مارس را می‌توان رنگ کرد؟

مهسا: در آستانه ۸ مارس، در پرحادثه‌ترین سال‌ دهه‌های اخیر در این خاک و در کشوری که حکومت اختیار زنان بر زندگی خود، از اتاق خواب تا محل کار و تا خیابان را از آن‌ها گرفته است، روز زن فرصت آن را دارد تا به روزی تبدیل شود که بانیان آن بیش از یک قرن پیش در نظر داشتند. اما مانند مناسبت‌های مشابه که در طول زمان معنای اصلی خود را واداده‌اند، ۸ مارس نیز گویی آمادگی جدی‌ای برای چنین ابتلایی دارد.

«خواهش می‌کنم به آن‌ها فکر کنید»

فروغ.ن. تمیمی: زنان هلندی در آستانه هشت مارس روز جهانی زن با برگزاری یک فستیوال بزرگ به استقبال روز زن رفتند. در هفته اول مارچ یک فستیوال بین‌المللی شش روزه فمینیستی در آمستردام برگزار شد. در شنبه ششم مارچ آخرین روز این رویداد مهم با برگزاری ده‌ها سخنرانی، ورک شاپ‌های متعدد، نمایش فیلم و اجرای کنسرت‌های گوناگون با استقبال بی‌نظیر و چند هزار نفری مردم روبرو شد.

زنان شیلی دموکراسی را به خیابان آوردند

ترجمه‌ی نازنین توانا: در روز ۸ مارس ۱۹۷۸،روز جهانی زن زنان زاغه‌نشین به خانواده‌های ناپدیدشدگان و بازداشتی‌ها در دولت کودتای شیلی، معلمان و اعضای اتحادیه‌های کارگری، دانشجویان و روزنامه‌نگاران پیوستند و تحت حمایت گروهی قرار گرفتند که خود را اتحادیه کارگران خانگی می‌نامیدند. پس از این زنان از همه طبقات جمع شدند تا به بررسی شرایط حاکم بپردازند و خواستار پایان خشونت شدند. زنان هم چنین پارچه‌ای که بر آن تصویر گل‌های سرخ بود را حمل می‌کردند تا از کسانی یاد کنند که به دست رژیم کشته شده‌اند.

خشونت در عرصه‌ی اجتماعی؛ دولت‌ها و زنان

پانته‌آ بهرامی: تبعیضاتی که بر زنان، نیمی از جمعیت دنیا، در نقاط مختلف جهان اعمال می‌شود بسیار گوناگون و مختلف است. اما اگر بخواهیم بر روی یک موضوع محوری انگشت بگذاریم مسئله‌ی خشونت علیه زنان از چالش‌های دیگر پررنگ‌تر است. شهر نیویورک شاهد دو کنفرانس بزرگ جهانی در مورد مسئله‌ی زنان تنها یک هفته مانده به ۸ مارس روز جهانی زن بوده است. در همین زمینه با الهه امانی و فرانک فرید گفتگو کردم.

تاریخ مختصر هشت مارس

حمید حمیدی: از هشت مارس ۱۸۵۷ که زنان کارگر صنعت نساجی نیویورک، خوا‌هان افزایش دستمزد و بهبود شرایط کار شدند تا سال ۲۰۰۷ که زنان روندا بیش از ۴۸ درصد کرسی‌های پارلمان این کشور را در اختیار گرفتند ۱۵۰ سال می‌گذرد. در سال ۱۹۱۳، «دبیرخانه بین‌المللی زنان»، ۸ مارس را به یاد مبارزه زنان کارگر نساجی در آمریکا، به‌عنوان «روز جهانی زن» انتخاب نمود و به‌نظر هنوز برای مبارزه‌ای که به بزرگ‌داشت این روز گره خورد راه طولانی‌ای در پیش است.

ارتباط، چالش و هم‌گرایی شبکه‌های زنان

فروغ.ن.تمیمی: پلاتفرم Women INC شبکه‌ای فعال از صدها زن هلندی است که در سال‌های اخیر فعالیت‌های چشم‌گیری را در گسترش گفتمان فمینیستی در این کشور به راه انداخته است. امسال سومین فستیوال و پلاتفرم بین‌المللی زنان در آمستردام به دعوت Women INC و به‌مدت شش روز با حضور سیاست‌مداران، نویسند‌گان، هنرمندان، سازمان‌های زنان و صدها نفر شرکت‌کننده برگزار خواهد شد.

هیولاهای اغوا

سوده نگین‌تاج: دوقلوهای ژانیتا آیر صحنه‌های مرموزی می‌سازند که به نظر می‌رسد می‌خواهند از مادیت مرئی‌شان سخن بگویند تا آن‌را به فراموشی بسپارند. چیزی‌که در آثار آیر به‌وضوح قابل بررسی‌ست دوشقه کردن شخصیت و سوق دادن آن به سمت روابط «خواهری»‌ست. همین‌طور در این آثار نگاه جدید به «مادری» چشم‌گیر است: رویارویی ناگزیر با زندگی. برای آیر مادری لحظه‌ای از دگردیسی و «تبدیل» است.

شکاف‌هایی در تابوت

حمید حمیدی: در ایران بعد از انقلاب مادر جوانی به خاطر قتل فردی که می‌گوید قصد تجاوز به اورا داشته به مرگ محکوم شد و قاضی گفته بود: شکل لباس پوشیدن این خانم «زمینه را برای تجاوز او آماده کرده بود». طی چند سال گذشته ۱۵۰ زن در سازمان‌های غیردولتی ایران فعال شده‌اند. تبدیل شدن این نهادها به حامیان موثر حقوق زنان زمان می‌برد، اما این سازمان‌ها راهی برای دختران ایرانی است تا هویت خود را تثبیت و ابراز کنند.