Oct 2010

امپراتوری خورشید

بامداد راد: جیمز گراهام بالارد در «امپراطوری خورشید» با خونسردی هرچه تمام‌تر، رخدادهای دهشتناکی را که بر سر قهرمان داستان می‌آید و در واقع شرح خاطرات خود اوست، روایت می‌کند. او هیچ کوششی در آب ‌و تاب‌ دادن به ماجراهای دلخراش داستان نمی‌کند. در این میان آنچه که بسیار نفس‌گیر است، روایت محض مشاهدات است که از فرط سردی قلم به یک گزارش خبری می‌ماند؛ شرح روایت و جزئیات آنگاه چنان معمولی انجام شده که در وهله‌ی نخست عمق فاجعه احساس نمی‌شود و پس از گذشت مدّتی خواننده متوجه تلخی سنگین ماجرا می‌شود.

مخالف‌خوانی با شمایلی کلاسیک

رامتین کریمی: «زنان فراموش‌شده» نوشته‌ی منصور کوشان خواستار خوانشی روان‌کاوانه است. این داستان بلند به روشنی نوع خاصی از تفسیر را پیش می‌کشد که در آن بنا به روش‌شناسی روانکاوانه‌ی فرویدی- لکانی، نسبتی مشخص شود که بین اختگی شوهر شخصیت اصلی و لذت جنسی منحصر‌به‌فردی که او از قرار گرفتن در معرض نگاه پلنگ کسب می‌کند، وجود دارد.

برابری حقوق اجتماعی در آینه‌ی درگیری زنان با مادری

علی صیامی: الیزابت بادینتر می‌گوید مظلوم‌نمایی سیستماتیک طبیعتاً برای زنان مزایایی هم دارد. نخست آنکه زنان در جایی سنگر می‌گیرند که به نفعشان هست. نه تنها، چون همیشه قربانی حق دارد، بلکه هم‌چنین باعث ایجاد همدردی و حس گناهکار بودن در متهم هم می‌شود، تا جایی‌که مرد در حد نفرت از خودش بیزار ‌شود. آنانی که پیشاپیش حکم‌های سخت و شدید صادر می‌کنند، به‌درستی می‌دانند که کمتر کسی در جامعه به جانی‌ای که بر نیمکت متهم نشسته است احساس ترحم دارد.

تجزیه‌ی خانواده و انقلاب علیه پدر و مادر

مریم رییس دانا: زمین می‌لرزد، خانه می‌لرزد، شهر می‌لرزد، اما هیچ چیز به معنای واقعی در ابعاد ویرانگرش نمی‌ریزد، نمی‌رمبد. خانواده‌ها آشوب‌زده یا درحال بقچه‌پیچی وسایل و فرار از تهران‌‏اند یا به پارک‌ها و فضاهای باز پناه آورده‌اند. در ورای این صحنه‌های فرار و آوارگی، زلزله‌ی بس ویرانگرتری از مدت‌ها پیش آمده است؛ زلزله‌ای که گرچه سقف خانه از آن نمی‌ریزد، اما ستونی از خانواده باقی نمانده، به‌جای مانده ویرانه‌هایی است از روابط انسانی.

انقلاب فرانسه و رژیم پیش ‌از آن

ویدا وفایی: به باور توکویل بررسی انقلاب فرانسه برای نویسندگان سیاسی و سیاستمداران بسیار آموزنده است زیرا «هیچ رویدادی در تاریخ نیست كه با وجود ریشه داشتن در گذشته‌ای بس دور و گریزناپذیر بودن، این‌چنین پیش‌بینی‌ناشده رخ داده باشد». اهمیت کتاب توکویل در این است که صرفاً به دنبال نوشتن روایتی از تاریخ انقلاب فرانسه نیست بلکه به بررسی زمینه و ماهیت انقلاب فرانسه می‌پردازد و آن را در بستر تاریخی‌اش بررسی می‌کند.

پشت نقاب متفاوت‌نویسی

رامتین کریمی: ایده‌ی اصلی «مایا یا قصه‌ی آپارتمانی در خیابان کریمخان» پیشبرد روایت بر اساس روش «تعریف کردن ماجرا» است؛ نویسنده سعی داشته تا داستانش را به کمک همان مکانیسم‌هایی روایت کند که معمولاً در گپ‌وگفت‌های دوستانه برای روایت ماجرایی خاص استفاده می‌شود. این شیوه‌ی به‌خصوص داستان‌پردازی، بلافاصله محدودیت‌ها و امکان‌های جدیدی پیش می‌نهد که ارزش نهایی متن را در مقابله با تنگناهای فرمیک مشخص می‌کند.

دغدغه‌های زنانه در دنیای داستان‌های بلقیس سلیمانی

ویدا وفایی: داستان‌های این زنان عرصه‌ای است برای به تصویر کشیدن نابرابری‌های جنسیتی و وضعیت زن در جامعه‌ی ایران که به شدت درگیر مذهب است و عرف و سنت؛ عرصه‌ای برای اعتراض ارزش‌های نادرست فرهنگی و نیز به حقوقی که از زنان دریغ شده است؛ عرصه‌ای برای نشان دادن رنج هرروزه‌ی زن در جامعه‌ای مردمحور. در این میان، گاهی این وجه اعتراضی نه در قالب «گفتن» که به صورت «نشان دادن» به خوبی با تکنیک‌های روایی و صناعت‌های ادبی درآمیخته و به لحاظ زیباشناختی آثاری قابل اعتنا تولید شده است.

ترس از وابستگی در یک رابطه‌ی عشقی

امیر رسولی: اگنس، نوشته‌ی پتر اشتم، نویسنده‌ی زوریخی، در ایران به ترجمه‌ی محمود حسینی‌زاد و توسط نشر افق منتشر شد. اگنس، یک داستان عاشقانه است و سرنوشت قهرمان داستان که نویسنده، کتاب را هم به نام او کرده است از همان آغاز مشخص می‌شود: اگنس در پایان این داستان کوتاه و عاشقانه می‌میرد. موضوع این کتاب مرگ یا زندگی اگنس نیست، بلکه بحث بر سر چگونگی مردن اوست.

جعل کردن زبان برای اخذ مجوز

رامین مستقیم: وقتی خبر انتشار ترجمه‌ی رمان «نام من سرخ»، نوشته‌ی اورهان پاموک به فارسی را شنیدم، مشتاق شدم فقط یک فصل از آن را با ترجمه انگلیسی این اثر مقایسه کنم. پیش خودم استدلال می‌کردم که حتماً ترجمه انگلیسی را پاموک خوانده است. از قضا ام گوک‌نار، مترجم انگلیسی اثر با پاموک ارتباط نزدیکی دارد و پاموک انگلیسی می‌خواند و به آن زبان حرف می‌زند. اما به طور قطع پاموک فارسی نمی‌داند و از ظرافت‌های ترجمه به فارسی باخبر نیست.

رابطه‌ی اخلاق با خشونت

میترا داودی: در ایران، بعد از انقلاب فرهنگی ما با پدیده‌ی مربیان پرورشی به‌خوبی آشنا هستیم. در آرژانتین هم بعد از کودتا مربیان پرورشی در مدارس، خود را حافظ اخلاق و سنت‌ها می‌دانستند. در ادامه‌ی گزارش‌های ویژه‌ی ادبیات آرژانتین در رادیو زمانه نگاهی داریم به رمان «درس اخلاق» نوشته‌ی مارتین کوهان از نویسندگان آرژانتینی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت.

رمان‌های جنایی در آرژانتین

امیر رسولی: در سال ۱۹۴۲ ناگهان نام نویسنده‌ای که تا آن روز کاملاً گمنام بود سر زبان‌ها افتاد: اچ بوستونس دومیکس یک رمان پرفروش و مهیج جنایی منتشر کرده بود با عنوان: «شش وظیفه‌ی دون ایسیدرو پارودی». پشت این نام مرموز دو نویسنده‌ی مهم آرژانتین پنهان شده بودند: خورخه لوئیس بورخس و آدولفو بیوی سزارس. این کتاب سرآغازی برای جنایی‌نویسی در آرژانتین بود.

بزرگ‌ترین نویسنده‌ی معاصر آرژانتین

امیر رسولی: تردیدی نیست که درخشان‌ترین چهره‌ی ادبیات معاصر آرژانتین و ستاره‌ی ادبی این کشور در شصت و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت که با محوریت ادبیات آرژانتین کار خود را آغاز کرده است، سزار آیرا، نویسنده‌ی گوشه‌گیر و بیزار از هیاهوهای مطبوعاتی است. متأسفانه ما ایرانی‌ها با آثار سزار آیرا آشنا نیستیم و تا امروز از مجموعه‌ی عظیمی که این نویسنده‌ی ۶۱ ساله در طول زندگی پربار ادبی‌اش به‌وجود آورده بی‌بهره مانده‌ایم.

ادبیات آرژانتین چگونه جهانی شد؟

امیر رسولی: ویکتوریا اوکامپو یک دختر اشراف‌زاده‌ی پولدار آرژانتینی بود که در جوانی نشریه‌ی ادبی «سور» (به معنای جنوب) را با ثروت پدرش تأسیس کرد. او در نشریه‌ی ادبی سور ۴۰ سال تمام ادبیات آرژانتین را به جهانیان عرضه کرد و آثار نویسندگانی مثل الیوت، جویس، ویرجینا ولف، فاکنر، تاگور و بسیاری دیگر از چهره‌ها‌ی ادبی جهان را به‌طور مستقیم و بدون تأخیر به آرژانتین برد.

زندگی جنسی یک اسلام‌گرا در پاریس

مهسا بهرامی: محمد بن مختار، یک مسلمان مهاجر الجزایره‌ای است که در بانکی در پاریس کار می‌کند و با وجود آنکه درآمد ماهانه‌ی بسیار بالایی دارد و می‌تواند زندگی موفقی داشته باشد، اما بدون سر و همسری، یکه و تنها هنوز پیش مادرش، در آپارتمانی نیمه ویران در شهرکی در حاشیه‌ی پاریس زندگی می‌کند. مختار اما روزی به‌طور ناگهانی تصمیم می‌گیرد زندگی‌اش را تغییر دهد.

«یکشنبه» و فضای حاکم بر داستان‌نویسی ایران

حسین ایمانیان: «یکشنبه» یکی از بهترین نمونه‌ها از کتاب‌هایی است که می‌توان از دریچه‌ی آن کلیت فضای حاکم بر قصه‌نویسی این روزها را رصد کرد. در واقع می‌توان این داستان بلند را دردنشانه‌ای دانست از موقعیت اسفناک ساز‌ و کار تولید ادبیات داستانی در زمانه‌ی حاضر. موقعیتی که پیش از هر چیز دست‌پرداخته‌ی آنهایی است که در طی ده سال اخیر تریبون‌های رسمی ادبی را در اختیار داشته‌اند و حالا کم‌کم همه‌ی فضا‌ها را اشغال کرده‌اند.