آغاز بیستمین سال انتشار بررسی کتاب

الاهه نجفی

فصل‌نامه‌ی هنری و ادبی «بررسی کتاب» با انتشار شماره‌ی اخیرش وارد بیستمین سال انتشارش شده است. فصل‌نامه‌ی «بررسی کتاب» اکنون دو دهه است که در آمریکا، لس‌آنجلس منتشر می‌شود.

در این شماره‌ی بررسی کتاب از «منصور خاکسار» شاعر تبعیدی ایرانی که چندی پیش خودکشی کرد نیز یاد شده است. نگاهی می‌اندازیم به شصت و یکمین شماره‌ی بررسی کتاب در آغاز بیستمین سال انتشارش در آمریکا:

این شماره‌ی بررسی کتاب با شعری از منصور خاکسار، شاعر تبعیدی که چندی پیش در آمریکا خودکشی کرد آغاز می‌شود. منصور خاکسار پیش از مرگ این شعر را که «به قدر روزنه افتد به خانه نور» نام دارد، برای چاپ در اختیار بررسی کتاب گذاشته و در حاشیه‌ها هم به خط خودش یادداشت‌ها و تصحیحاتی انجام داده است.

بررسی کتاب توسط مجید روشنگر در آمریکا با کمترین امکانات منتشر می‌شود و در طی دو دهه‌ی گذشته موفق شده به حلقه‌ی گسترده‌ای از خوانندگان علاقمند به شعر و ادب فارسی دست یابد.

مجید روشنگر؛ عکس از کافه تیتر

«به قدر روزنه می‌افتد به خانه نور» را شاعر در سلولی در یکی از زندان‌های کالیفرنیا سروده است:

تنها
صدای پاها را که می‌گذرند
از راهرو می‌شمری
بین دو هنگام چاشت
با سایه‌ی ماندگار کابوسی
که از شش سو
پا بر جان تو
می‌گذاشت

از حال و هوای این شعر به خوبی روحیه‌ی شاعر که در هفته‌های آخر زندگانی‌اش امیدش را از دست داده پیداست. در بندی از شعرش، او از «دلشوره‌ی بیداری» و «معلق بودن» در زمان سخن می‌گوید. روز و شب معنای خود را از دست داده و «دایره‌»‌ای که ما آن را شب و روز می‌نامیم در زندان دیگر « نه سیاه می‌شود، نه سفید.» مرگ در این شعر حضوری هراس‌انگیز دارد.

بهروز شیدا، پژوهشگر و منتقد ادبی منظومه‌ی زندان، اثر منصور خاکسار را نقد کرده و در نشریه‌ی آرش این مقاله را به چاپ سپرده است. مجید روشنگر در مقدمه‌ی این شماره‌ی بررسی کتاب به این نقد اشاره می‌کند و می‌نویسد:
«بهروز شیدا که هرگز بخت دیدار منصور خاکسار را نداشته است، به اعتبار متن اشعار او، او را با سه صفت در جلوی چشم خواننده می گذارد: «دردآشنا، آرزومند و انسان‌دوست. و منصور خاکسار به راستی چنین بود. نامه‌ای خیالی به او نوشته‌ام که شاید آن را در فرصتی دیگر جلوی چشم شما قرار دهم.»

شعری از عباس صفاری در صفحات آغازین بررسی کتاب و شعری از محمود کیانوش در صفحات پایانی این نشریه، از دیگر اشعار شصت و یکمین شماره‌ی بررسی کتاب است. از عباس صفاری، شاعر نام‌آشنا اخیراً دفتری در شعر با نام «خنده در برف» توسط انتشارات مروارید در تهران منتشر شده است. عباس صفاری در «درباره‌ی زمان از دست رفته و بازنیافته» هم همچنان با خونسردی و آوردن تصاویر بدیع، عاشقانه‌ای شکوه‌آمیز می‌سراید و از گذشته‌ها یاد می‌کند:

صحبت از روز و روزگاری است
نه چندان دور
زمانی که شهر
مکانیزم ساده‌تری داشت
و این‌قدر شبیه چرخ گوشت
و نزدیک به زلزله‌های آخرالزمان نبود

از مهم‌ترین مقالات ِ این شماره‌ی بررسی کتاب گزارشی است که مجید روشنگر درباره‌ی ویژگی‌های شخصیتی نادر نادرپور به مناسبت دهمین سال درگذشت این شاعر ایرانی منتشر کرده است. «زمانه داور راستین خواهد بود» پیش از این در ششم اسفند 1378 در نشریه‌ی ایرانشهر منتشر شده بود. نویسنده در این مقاله گزارش می‌دهد:

«در نامه‌ای نادر نادرپور را «شاعر گرانقدر و ادیب ارجمند» خطاب کردم. چند روز بعد که تلفنی با هم صحبت می‌کردیم، گفت از کلمه‌ی «ادیب» بدش می‌آید و هیچ دوست ندارد کسی او را با این لقب مخاطب قرار دهد.»

الاهه دهنوی در مقاله‌ی «سرزمین بایر» رمان جاده نوشته‌ی کورمک مک کارتی (انتشارات مروارید، تهران) را نقد کرده، حسن جوادی به شعر «ای مرغ سحر» دهخدا پرداخته و بهرام سپاسگزار در مقاله ی «کوچ کردان» تابلویی به همین نام اثر شهلا خداکرمی را نقد کرده است.

ترجمه‌ی گفت و گویی با هرتا مولر که پیش از این در رادیو زمانه، دفتر خاک منتشر شده بود، اکنون در بررسی کتاب به شکل چاپی هم منتشر شده است. هرتا مولر در این گفت و گو به اهمیت زبان مادری در زندگی انسان مهاجر و تبعیدی سخن می‌گوید و اعتقاد دارد که «زبان، وطن آدمی نیست. وطن آدمی چیزی است که در زبان بیان می‌کند.»

داستان‌های «زنی که کنار خیابان ایستاده بود» نوشته‌ی مهدی فاتحی، «زن درون کمد دیواری» نوشته‌ی لیلا برزگر، «لابیرنت» نوشته‌ی مونا فولادی نسب، «سرمای تابستان» نوشته‌ی آمنه صانعی‌نیا، . «کسی اسم مرا صدا می‌زند» نوشته‌ی نیلوفر شیدمهر داستان‌هایی‌اند که در این شماره‌ی بررسی کتاب منتشر شده است.

این شماره‌ی بررسی کتاب، فصل جداگانه‌ای را هم به معرفی فاطمه اختصاری اختصاص داده است. فاطمه اختصاری که مصاحبه با او و شعرخوانی‌اش در رادیو زمانه منتشر شده، از شاعران جوان ایران است که غزلیات پست مدرن می‌سراید. دفتر شعر او با عنوان «بحث‌های فمینیستی قبل از پختن سیب زمینی» با حذف‌های بسیار منتشر شد، اما این کتاب را از نمایشگاه کتاب جمع کردند و مجوز ناشرش را هم لغو کردند.

نشریه‌ی بررسی کتاب با معرفی مهم‌ترین کتاب‌های فصل به پایان می‌رسد.

نشانی بررسی کتاب:
The Persian Book Review
P.O Box 1174
Malibu, California
90265-1174
Mail at PersianBookReview dot com
Tel. 001- 310-266-6131