«تجدیدنظر، شأن اندیشمندان اسلامی است»

سید سراج‌الدین میردامادی

دومین کنفرانس شورای جهانی فقه اسلامی روز پنج‌شنبه، دوازدهم مارس در شهر استانبول ترکیه با حضور جمعی از فقهای کشورهای مختلف کار خود را آغاز کرد.

در همین رابطه با سید ابوالقاسم دیباجی، دبیرکل این شورا گفت و گو کرده‌ام.

ابتدا از آیت‌الله دیباجی پرسیدم عنوان کلی این سمینار و موضوعاتی که مدعوین حول آن به بحث و تصمیم‌گیری مي‌پردازند چیست؟

عنوان کلی کنفرانس «فقه و چالش‌های پیش‌ رو یا چالش‌های عصر ما» است. اولین موضوع و محوری که ما درباره‌ی آن بحث می‌کنیم عبارت از مسأله‌ی وطن و ملی‌گرایی است که از نظر اسلامی معنی وطن و مواطنه چیست‌، حدود آن چیست و ضوابطی که ما از نظر شرعی و فقهی داریم چه خواهد بود‌.

می‌دانید که امروز میلیون‌ها مسلمان در دنیا تابعیت‌های دیگر گرفته‌اند. آیا می‌توانیم بگوییم که جزو آن کشور حساب می‌شوند و التزاماتی که در آن کشور دارند چیست. این یک موضوع است.

به طور طبیعی می‌دانیم که مسأله‌ی وطن رابطه‌ای بین انسان (‌هر انسانی) و جایی که به دنیا می‌آید، رشد می‌کند و علایقی که در آنجا دارد، ا‌ست.

آیت‌الله سید ابوالقاسم دیباجی

موضوع دوم دموکراسی در فقه اسلامی است. اساساً دموکراسی برای یک انسان از دیدگاه فقه و مسایل فقهی چیست؟ موضوع سوم عبارت است از مسأله‌ی حقوق خانم‌ها و حقوق زن که مسأله‌ی بسیار مهمی است.

به این دلیل که نباید انکار کنیم بیش از نصف جمعیت دنیا را خانم‌ها تشکیل می‌دهند و اگر فرض کنیم این‌ها یک روز دست از کار بکشند، خیلی از چیزها مختل خواهد شد. این یک واقعیت است.

امروز دنیا تبدیل به یک دهکده شده است، با چه دیدگاه جدیدی و با چه اندیشه‌ی جدیدی راجع به زن و شخصیت زن برخورد می‌کنیم. موضوع چهارم فقه بین گذشته (اصالت فقه، فقه سنتی و مبادی فقهی) و بین حوادثی که امروز در دنیا به وجود می‌آید، است.

اساساً فقه باید بین گذشته و حال بررسی شود که فقه چگونه می‌خواهد با حوادث و چالش‌هایی که روبه‌رو می‌شود، برخورد بکند. مثلاً یک نمونه‌ی آن همین اهانت به رسول خدا بود. در این رابطه اندیشه‌ها مختلف بود.

گروهی می‌گفتند به طور کلی باید (با این کشورها) قطع رابطه شود، باور عده‌ای بر خاتمه‌ی روابط اقتصادی بود، یک گروه معتقد بودند که باید با آن‌ها برخورد فرهنگی صورت بگیرد. به هر حال اندیشه‌های مختلفی بود.

اساساً چه موضعی باید در برابر حوادثی که به عنوان مثال عرض کردم اتخاذ کرد، باید چه برخوردی داشته باشیم که دوگانگی نباشد. امروز در دنیا بیش از هفت میلیارد انسان زندگی می‌کنند. ما (مسلمان‌ها) یک پنجم آن‌ها را تشکیل می‌دهیم.

نمی‌توانیم دور آن‌ها یک دایره بکشیم و خودمان را در زاویه‌ای قرار بدهیم و توجهی به این مسایل نداشته باشیم. بدون تردید باید فقه برای این مسأله راهی پیدا کند. ما فکر کردیم اولین راه این است که اختلافات بین خودمان را حل بکنیم.

به همین دلیل مذهب‌ها و اندیشه‌های مختلف اینجا حضور دارند تا بتوانیم با غرب رابطه‌ی جدیدی ایجاد کنیم و ذهنیت جدیدی از اسلام به آن‌ها بدهیم.

از چه کشورهایی در این سمینار شرکت کردند؟

نزدیک ۴۰ کشور از بسیاری کشورهای اروپایی و کشورهای عربی در این سمینار شرکت کردند.

آیا جمع این قابلیت را دارد که در خصوص مسایل مهمی مثل سنگسار، قطع دست و سایر مجازات‌های خشن در احکام حدود اسلامی هم تصمیم‌گیری کند و یا تجدیدنظری را به عمل بیاورد؟

بله، بدون تردید تجدیدنظر و رأی دادن، شأن اندیشمندان اسلامی و فقهای اسلامی است. بدون تردید این صلاحیت را دارند و اگر بنا باشد و یا فرصتی پیش بیاید و مناسبتی باشد در این زمینه تجدیدنظر می‌کنند و نظرشان را خواهند گفت.