پنجمین جشنواره‌ی سینما‌ی ایران در تبعید - پاریس

ایرج ادیب زاده

برای شنیدن فایل صوتی «اینجا» را کلیک کنید.

زنان، و قتل‌‌های زنجیره‌ای، بیشترین توجه فیلم‌سازان ایرانی در تبعید را به خود جلب کرده بود. در میان ده فیلم از کارگردانان ایرانی، جشنواره‌ی امسال، ۱۵ تا ۱۸ مارس، در سینما la clef، در منطقه‌ی پنجم پاریس، چهار فیلم به مساله‌ی زن ‌یا زنان ایران اختصاص داشت.

خود جشنواره‌ی پنجم نیز از سوی برگزارکننده‌ی آن، جواد دادستان، به همه‌ی زنان تقدیم شده بود.

رویهم ۳۰ فیلم نشان داده شد، ۲۰ فیلم از کارگردان‌های ملیت‌های مختلف بود که برخی از آنان، به موضوع ایران اختصاص داشت. از جمله مستند «نگاهی متفاوت به ایران» کار دو خانم فیلمساز فرانسوی: «امانوئل پرسلین» و «آلین دفورژ».

مریم حسین زاده، همسر محمد مختاری،‌ یکی از قربانیان پرونده‌ی قتل‌های زنجیره‌ای در ایران | عکس از زمانه

«من گریه نمی‌کنم، نقاشی می‌کنم» فیلم مستند ۲۶ دقیقه‌ای، ساخته‌ی جمشید گلمکانی است که در ‌یک نمایشگاه نقاشی می‌گذرد. جایی که «مریم حسین زاده»، همسر محمد مختاری،‌ یکی از قربانیان پرونده‌ی قتل‌های زنجیره‌ای در ایران، تابلو‌هایش را به نمایش گذاشته است.

زنان موضوع همه‌ی تابلوها را تشکیل می‌دهند، به غیر از‌ یکی از آن‌ها که چهره‌ی پر از رنج محمد مختاری، شاعر و اندیشمندی که به دست مامورین وزارت اطلاعات رژیم جمهوری اسلامی ربوده و به قتل رسید، را نشان می‌دهد.

با نشان دادن تابلوها، نقاش - مریم حسین‌زاده – زندگی خود را بازگو می‌کند. از کودکی، جوانی، آشنایی با محمد مختاری، ازدواج و مراسم آن، و بعد، مراسم تکان‌دهنده‌ی خاکسپاری او، با حضور هزاران نفر از مردم در تهران، که به صورت سیاه و سفید در لابلای گفت‌وگوها، نشان داده می‌شود.

جمشید گلمکانی در باره‌ی ساختن این فیلم می‌گوید: «به عنوان ‌یک روزنامه‌نگار و فیلمسازی که برای تلویزیون فرانسه فیلم می‌سازد، پس از ماجرای قتل‌های زنجیره‌ای پاییز ۱۳۷۷، این موضوع را برای فیلم جدیدم انتخاب کردم. در پیگیری و کامل کردن این فیلم، با خانم مریم حسین‌زاده آشنا شدم؛ همسر محمد مختاری؛ نویسنده‌ای که جزو گروه چهار نفری بعد از فروهرها به قتل رسید – می‌دانیم که برای نخستین‌بار وزارت اطلاعات رژیم مسئولیت این قتل‌ها را پذیرفت - با دیدن تابلو های مریم در نمایشگاهش در آلمان، با وجود این که از نقاشی چیز زیادی نمی‌دانستم، متوجه شدم او با نقاشی‌هایش می‌خواهد احساس خود و جامعه‌اش را به دیگران منتقل کند. پیشنهاد کردم برابر دوربین در باره‌ی تابلو ‌هایش حرف بزند. تعجب کرد، سپس با صمیمیت پذیرفت.

مریم حسین زاده | عکس از زمانه

در آن زمان چند ماه از به قتل رسیدن همسرش می‌گذشت. التهاب داشت. با این همه شروع کردیم به حرف زدن و حرف زدن، از تابلوهایش، از زندگی‌اش، از روز‌های آفتابی و ابری گذشته‌اش.... و این مستند ۲۶ دقیقه‌ای حاصل آنست.

مریم حسین‌زاده نیز در گفت‌وگو‌ی اختصاصی با زمانه، از چگونگی‌ ساخته شدن این مستند و تابلو‌هایش، مساله زن بودنش و دو تابلوی تکان‌دهنده‌ی حلق‌آویز شدن غزاله علیزاده و چهره‌ی پر از درد محمد مختاری، سخن گفت و افزود : «آن چهره‌ی محمد، نشان‌دهنده‌ی درد ‌یک خانواده، درد‌ یک کشور و درد میهن بود. در این تابلو بدون آنکه خودم بدانم از سه رنگ استفاده کردم. رنگ پرچم کشورم. در آن عشق به میهن، عشق به انسان و عشق به فرهنگ سرزمینی دیده می‌شود، که با کشته شدن دو نویسنده، طراحی شده است.

در زمینه‌ی موضوع قتل‌های زنجیره‌ای، فیلم مستند دو قسمتی، کار حمید حمیدی کارگردان ساکن هلند بسیار تفکربرانگیز بود. هم‌چنین فیلم تکان دهنده‌ی کشتار ۱۳۶۷، قتل‌عام زندانیان سیاسی در ایران جمهوری اسلامی. از همین فیلمساز می‌توان فیلم بازگشت به وطن، کار آرمان نجم، کارگردان ساکن آلمان را نیز در زمینه‌ی همین اعمال نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی به حساب آورد که بر اساس قتل زیبا کاظمی در زندان اوین ساخته شده است.

از دیگر فیلم‌های قابل توجه پنجمین جشنواره‌ی سینمای ایران در تبعید - پاریس، «هولوکاست» مستندی از رضا، یک پناهنده‌ی ساکن هلند است که برای نخستین فیلم خود همراه‌ یک گروه کلیسایی هلند به آشویتس سفر کرده تا از واقعیت کشتار‌ یهودیان آگاه شود. نتیجه، مستندی‌ست تکان‌دهنده.

در پایان باید کار جواد دادستان، برگزار کننده‌ جشنواره را که با مشکلات مالی و نبود امکانات کافی به این کار بزرگ ادامه می‌دهد، ستایش کنیم و به او «دست مریزاد» بگوییم.