نمایش نخستین فیلم مستند «دبی» پس از ۳۳ سال

مریم ابریشم‌کار

گفت‌وگو با کامران شیردل را از اینجا بشنوید.

وقتی شنیدم که کامران شیردل یکی از باسابقه‌ترین مستندسازان ایرانی به دبی آمده برای وقت مصاحبه روز شماری کردم. کامران شیردل سفر چند روزه‌ای به دبی داشت تا مقدمات فعالیتهای فرهنگی و سینمایی‌اش را در دبی فراهم کند.

اما چرا دبی؟ سؤال خوبی است. برای اینکه ۳۳ سال پیش، زمانی که حکومت جوان دبی از دولت ایران می‌خواهد تا مستندسازی را به آنها معرفی کند تا از شهر و شیوخ دبی تصویربرداری کند، کامران شیردل راهی این شهر می‌شود. او در همان زمان تحقیقاتش را روی شهرها و کشورهای حاشیه خلیج فارس مثل عمان، بحرین، قطر و کویت آغاز می‌کند. او از علاقه‌اش به جنوب ایران و کشورهای همسایه می‌گوید که بعدها نیز همین علاقه سبب شد جشنواره بین‌المللی فیلم مستند کیش را نیز پایه‌گذاری کند.

کامران شیردل

کامران شیردل که به قول خودش توقیفی‌ترین مستندساز پیش از انقلاب هم بوده، فیلم‌هایی چون «اون شب که بارون اومد» و «تهران پایخت ایران است» را در کارنامه فیلمسازی خود دارد.
او می‌گوید که آشنایی‌اش با دبی به سال ۱۳۵۳ بر می‌گردد. آن زمان شهر بسیار ساده‌تر از امروز بوده و هنوز بزرگراهها و برج‌ها، نمای شهر را مدرن نکرده بودند. زمانی که دبی هنوز به قول خودش «شهر هفتاد و دو ملت» نشده بود، با گروهش به دبی می‌آید تا از مردم، شهر و شیخ راشد آل مکتوم، حاکم آن زمان دبی یک مستند بسازد.

کار فیلمبرداری برای این مستند سه ماه طول می‌کشد. سال ۱۳۵۳ رو به پایان بوده که کار تدوین را شروع می‌کند و پس از آن نسخه‌ای از اولین فیلم ۳۵ میلی‌متری را به رسم یادگار به حکومت دبی تقدیم می‌کند. در همین زمان هم میان او و پسران شیخ راشد ارتباط نزدیکی برقرار می‌شود. او می‌گوید آنها برای تهیه فیلم بسیارکمکش کرده‌اند.

صحنه‌هایی از حضور شیخ راشد در میان مردم آن روزگار و آمدن هر روزه‌اش به میدان شهر، تصاویر هوایی از شهر، پرواز بر فراز مرز دبی و شارجه و نشان دادن بدوهای مرز نشین که در آن زمان حافظ منافع دو امارات بوده‌اند، تنها صحنه‌های نابی است که این فیلم را به سند ماندگاری از گذشته دبی تبدیل کرده است.

با اشتیاق درباره اکران فیلم می‌پرسم اما او می‌گوید: «این فیلم هچ‌گاه اکران نشده». چرا؟ به گفته خود او در فیلم صحنه‌هایی از مردم‌نوازی شیوخ دبی نشان داده شده که گویا فیلم را به سمت توقیف شدن کشانده. بعدها هم به مرور فیلم به فراموشی سپرده شده است.

فیلمی بدون زیرنویس

فیلم مستند دبی از اولین فیلم‌های رنگی زمان خودش است که به خاطرخلاقیت سازنده آن، برخی صحنه‌هایش به صورت سیاه و سفید فیلمبرداری شده است. هر چند اهالی بریتانیا نیز در آن روزگار به دبی می‌آمدند و تصاویری از مردم، صید مروارید و بیابانهای اطراف شهر بر می‌داشتند، اما مستند کامران شیردل اولین مستند منسجم درباره دبی و شیوخ آن است.

سی و سه سال می‌گذرد. سومین جشنواره بین المللی فیلم دبی آماده برگزاری است و تصمیم بر این می‌شود که اولین مستند درباره دبی پس از سالها به نمایش عمومی درآید، اما باز مشغله‌های کاری نمی‌گذارد که کامران شیردل این فیلم را که به زبان فارسی تولید شده، با زیر نویس و ترجمه راهی جشنواره کند و نمایش عمومی فیلم می‌ماند برای جشنواره ۲۰۰۷.

ارزش مستند دبی که امروز یک سند تاریخی نیز به شمار می‌آید، برای حکومت دبی پوشیده نیست و این همکاری قدیمی سبب شده تا از شیردل خواسته شود تا باز به دبی بیاید و در توسعه فعالیتهای سینمایی و به خصوص مستندسازی در امارات عربی متحده، آنها را یاری دهد.

شیردل در این گفت‌وگو از مقدمات دوره‌های نمایش فیلم و مستند می‌گوید که تصمیم دارد در دبی برگزار کند. در ادامه هم خبر برگزاری نمایشگاهی از آثار فرهنگی و هنری عشایر ایران در دبی را می‌دهد. او سالها با همراهی همسرش مجموعه‌ای از آثار هنری عشایر ایران را گرد آورده‌اند که امروز نمایش آنها در کشورهای همسایه می‌تواند معرف فرهنگ عشایر ایران باشد. باید منتظر برپایی این نمایشگاه در دبی بود.

سفر کوتاه او به دبی پس ازسالها او را مصمم‌تر کرده که برای معرفی سینمای مستند ایران و جهان و سایر فعالیتهای فرهنگی و هنری از فرصتهای هفتاد و دو ملتی دبی بهره برده و همچنان به دبی بیندیشد.