«بچه‌های گم‌شده»

شهره جندقیان

پوستر فیلم

گفتگو با علی صمدی احدی، فیلمساز ۳۵ ساله مقیم آلمان و کارگردان فیلم مستند «بچه های گم شده»، که در سال ۲۰۰۶ موفق به دریافت جایزه یونیسف و همچنین جایزه بهترین فیلم مستند در جشنواره جهانی برلین شد. این فیلم در ماه آوریل، در جشنواره فیلم های حقوق بشر مونترآل کانادا به نمایش در خواهد آمد:

آقای صمدی احدی چند وقته که در آلمان زندگی می کنید و دلیل مهاجرت شما چی بوده؟

من سال ۱۹۸۵، در سن سیزده سالگی به آلمان آمدم، و دلیل اصلیش هم جنگ ایران و عراق بود و همچنین علاقه من به ادامه تحصیل.

فیلم مستند «بچه های گمشده» نخستین کار بلند شماست. ممکنه درباره موضوع فیلم توضیح بدهید؟

فیلم، درباره بچه هایی است که در جنگ داخلی اوگاندا باالاجبار برای شورشی ها می جنگند. این بچه ها بدون استثنا دزدیده می شوند از خانواده هاشون و از توی دهکده ها، و هنگام دزدیده شدن مجبور می شوند که از دوستاشون، آشناهاشون و اعضای خانواده هاشون جلوی چشم بقیه بکشند یا بهشون تجاوز کنند، تکه تکه شون کنند یا زخمی شون کنند که دیگه راه برگشتی به خانواده هاشون نداشته باشند. ما در حقیقت این فیلم را از زمانی شروع می کنیم که این بچه ها از دست شورشی ها فرار کردن و سعی می کنند دوباره به آغوش جامعه برگردند.

صحنه ای از فیلم

این بچه های سرباز فراری بعد از بازگشت به جامعه و خانواده هایشان، چطور با آن ها رفتار می شود؟

مهم ترین مشکلی که این بچه ها دارند اینه که جامعه هنوز توی جنگه. یعنی این بچه ها از جنگ بر می گردند و دوباره به جنگ وارد می شوند و قدرت جامعه برای جذب این بچه ها واقعا خیلی کمه. از یک طرف این خانواده ها با چشم خودشون دیدند که چطور همین بچه ها خانواده هاشونا می کشن، تکه تکه می کنن و یا غارت می کنن و از طرف دیگه هم خود این خانواده ها در شرایطی هستند که در فقر و قحطی شدید زندگی می کنند و امکان آن چنانی ندارند که بتوانند یک نفر دیگر رو هم قبول کنند، مخصوصا وقتی که این یک نفر به چشم آنها قاتل هم باشه. این مسئله، بازگشت را برای این بچه ها خیلی مشکل می کنه و این بچه ها در درجه اول مشکل اصلی شون قانع کردن خانواده هاشون برای قبولی آنها و شروع یک زندگی دوباره است.

فیلم در کشور اوگاندا هم نمایش داده شده؟

فیلم را در اوگاندا نمایش ندادیم. البته امسال این مددکارهای اجتماعی که خودشون هم در فیلم هستند یک نمایش نه چندان بازی در دانشگاه ماکارره در کامپالا گذاشتند که برای دانشجوهای علوم اجتماعی و دانشجوهای هنر نمایش داده شد ولی در درجه اول این فیلم باید در شمال اوگاندا نشان داده بشه. ولی چون وضعیت شمال اوگاندا زیاد جالب نیست و چون ما می ترسیدیم که نمایش این فیلم، زندگی بچه ها رو که در فیلم خیلی باز از مشکلاتشون حرف می زنند تحت تاثیر بگذاره ترجیح دادیم که این فیلم آنجا نمایش داده نشود.

چرا کشور اوگاندا را انتخاب کردید؟

ما اوگاندا را به دو دلیل انتخاب کردیم، یکی این که می خواستیم درباره بچه های سرباز فیلم بسازیم و برامون مهم نبود که این بچه های سرباز کجا هستند. برامون مهم بود که این فیلم را از زاویه دید بچه ها درست کرده باشیم و داستان را از دید آنها بیان کرده باشیم. اوگاندا به این دلیل جذابیت داشت که اولا تنها کشوری هست که به این فرم سیستماتیک بچه ها ربوده می شوند و بالاجبار مجبور می شوند که بجنگند. از طرف دیگه این جنگ، جنگی است که هیچ کس اطلاعات آنچنانی، حداقل در غرب کسی اطلاعات زیادی در اینباره نداره و ما دلمان می خواست که این جنگ داخلی را که طولانی ترین جنگ داخلی آفریقاست مطرح کنیم. به همین دلیل این فیلم را در اوگاندا ساختیم.

گروه فیلم‌برداری

شما این فیلم را با الیور شتولتز، فیلمساز آلمانی با هم کارگردانی کردید. روند همکاری شما به چه صورت بود؟

این فیلم حدود پنج سال وقت لازم داشت که تولید بشه. طولانی ترین زمانش را ما برای آماده کردن فیلم نیاز داشتیم. یعنی ازلحظه ایده تا زمان فیلمبرداری حدود دو سال طول کشید. ما از همان اول در تمامی بخش هابا هم همکاری داشتیم، حتی موقع فیلمبرداری هم دو تیم بودیم، یکی الیور با فیلمبردار اصلی مون بود و یکی هم من با یک صدابردار که از اتفاقات متفاوت همزمان فیلمبرداری می کردیم.

فیلم در ایران هم به نمایش در آمده؟

فیلم بچه های گمشده، امسال یعنی حدود سه هفته پیش در شبکه چهار ایران پخش شد و خیلی موفق بود، یعنی فیلم را چهار بار تکرارش کردن. یک برنامه خیلی بزرگی در این مورد بود و جذابیت این قضیه عکس العمل تماشاچیان از ایران بود که در حقیقت نشان داد که چقدر به این مسئله واقفند که حالا چه اوگاندا، چه ایران، چه جاهای دیگه، تندروی و درک غلط از مذهب می تواند یک جامعه را به یک وضع وجیعی تحت تاثیر قرار بدهد.

در نهایت نکته خاصی هست که مایل باشید بهش اشاره کنید؟

خیلی وقت ها از من می پرسند که چرا شما درباره آفریقا فیلم می سازی؟ به نظر من ما هر کجای دنیا که زندگی می کنیم، اگر واقعا بخواهیم درک کنیم که خودمون کجا ایستادیم، چه در تاریخ و چه در وضعیت کنونی جهانی، مهمه که بدونیم دیگران کجا ایستادن و این مقایسه به نظر من نباید فقط با کشورهایی باشه که بهتر از ما ایستادن بلکه باید با کشورهایی هم باشه که از ما ضعیف ترند یا وضعیتشان از ما وخیم تره، چون به ما کمک می کنه که خیلی چیزها از آن ها یاد بگیریم و مشکلاتی را که آن ها درش غوطه ور هستند ما تکرار نکنیم. برای همین به نظر من مهمه که آدم با چشم باز دنیا رو بگرده و ببینه که جاهای دیگه چه اتفاقاتی می افتند.

سپاس از لطف شما، براتون آرزوی موفقیت می کنم.

سلامت باشید، ممنون.