تلاشی برای بازنمایی سینمای عرب

مریم ابریشم کار

سومین جشنواره بین المللی فیلم دبی با حضور تنها یک فیلم ایرانی با نام «زمستان است» به کار خود پایان داد. در جشنواره اخیر علاوه بر اکران فیلمهایی با درون مایه فرهنگی از قاره های آسیا، آفریقا و کشورهای عربی، سمینارها و نشستهای مطبوعاتی درباره سینمای عرب، فیلمسازی در امارات عربی متحده و خشونت در رسانه ها برگزار شد.

پل فرهنگی بر سر چهارراهی به نام دبی
شعار امسال جشنواره بین المللی فیلم دبی «پل فرهنگی، دیدار اذهان» بود. این شعار با توجه به موقعیت جغرافیایی امارت دبی که به چهارراه فرهنگی میان غرب و شرق، عرب و غیر عرب، مسلمان و غیر مسلمان معروف شده، انتخاب شد. برگزارکنندگان جشنواره امیدوار بودند که 115 فیلمی که از 47 در جشنواره امسال اکران شده فرصت گفتگو میان ملتها و نژادهای مختلف در جهان را فراهم آورده باشد. اکران ویژه فیلم «تمام بچه های دیده نشدنی» یکی از شاخص ترین برنامه های جشنواره برای رسیدن به این هدف بود.

«تمام بچه های دیده نشدنی» محصول تلاش هفت کارگردان از ملیتهای مختلف است که هر کدام از هفت داستان فیلم، قصه کوتاهی از زندگی دختران و پسرانی را در سراسر جهان نشان می دهد که با تجربیات روزمره ای چون جنگ، گرسنگی، جرم، ایدز، تجاوزهای جسمی و جنسی رو به رو هستند. تولید فیلم که چهار سال به طول انجامیده است، با نمایش هفت برش از زندگی کودکان دنیای امروز ما مسایل آنها را آسیب شناسی می کند. درآمد این فیلم به صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) و برنامه جهانی غذا می رسد.

از دیگر فیلمهای به نمایش درآمده که شعار پل فرهنگی را نیز در جشنواره به دوش می کشید، «بابل» بود که همزمان در سینماهای دبی نیز اکران شد. همچنین فیلمهایی چون بازگشت، زندگی دیگران و آخرین پادشاه اسکاتلند در این جشنواره اکران شد.

در حاشیه؛ سینمای عرب
جشنواره بین المللی فیلم دبی که بنا به گفته ها نزدیک به 600 خبرنگار و عکاس از سراسر جهان برای پوشش خبری آن آمده بودند، تنها برای حضور چهره های سرشناس سینمای هالیوود، بالیوود و سینمای عرب اهمیت پیدا نمی کند، هر چند که حضور این چهره ها در رویدادهای سینمایی در خاورمیانه کم نظیر است.

آنچه که به نظر می رسد این است که جشنواره فیلم دبی که تنها سه سال از تولد آن می گذرد با برگزاری سمینارها و کنفرانسهای خبری متعدد قصد دارد که بر سینمای عرب تاکید بیشتری داشته باشد و با حمایتهای مادی و معنوی پیشگام حرکت نوینی در این سینما باشد. همچنین سینمای نوپای امارات خود را برای جهش بزرگتری آماده می کند که به گفته فیلمسازان محلی جشنواره اخیر فرصت مناسبی برای معرفی آنها و جذب مخاطبان عرب است.

در سمینار سینمای عرب و همچنین کنفرانس مطبوعاتی فیلمسازان اماراتی موضوع اصلی و مهمی که شاید در سالهای بعد خودش را بیشتر در سطح سینمای جهان نشان دهد، جذب مخاطب عرب بود. از منظر آنها سینما ابزار فرهنگی مناسبی برای ترویج فرهنگ عربی معرفی شد که با حمایت دولتهای عربی، سرمایه گذاری در بخش آموزشهای تخصصی و تاسیس مدرسه فیلم و سینما می تواند به جایگاه خود نزدیک شود.

لازم به یادآوری است که جشنواره اخیر 325 هزار دلار جایزه نقدی برای فیلمسازان اماراتی در نظر گرفت که تنها 12 فیلم کوتاه از آنان در بخش مسابقه شرکت کرده است.

سانسور در سينمای دوبی
مساله سانسور در سینمای نوپای امارات نیز از بحثهای دیگر این جشنواره بود. فیلمسازان اماراتی که بیشتر آنها فیلم کوتاه می سازند، خود را فیلمسازانی مستقل معرفی می کنند که فیلمهایشان هیچگاه توسط دولت سانسور نشده، بلکه آنها چون مردمانی محافظه کار هستند خودشان را سانسور می کنند. البته به نظر می رسد فیلمسازان اماراتی بر این باورند که از دولت برای ساخت آثارشان پولی دریافت نمی کنند که پس از آن مشروط به سانسور شوند.

یکی دیگر از رویدادهای سومین جشنواره فیلم دبی، اعلام حمایت از فیلمسازان لبنانی با هدف حفظ قوت زیرساختهای در حال رشد سینما در لبنان بود. سینمای لبنان در پنج سال گذشته به لحاظ تولید فیلم رشد قابل ملاحظه ای داشته که برای حفظ آن نیاز به حمایت بیشتری دارد. در این بخش فیلمسازان لبنانی فرصت یافتند علاوه بر نمایش فیلمهایشان به بحث و گفتگو بپردازند.

جایزه بخش سینمای عرب «مُهر» نام دارد که در زبان عربی به معنای اسب جوان و در فرهنگ عرب نماد نجابت است. جوایز مُهر به هنرمندانی اعطا می شود که بتوانند هر چه بیشتر توانسته فرهنگ امروز و گذشته عرب را به جهان بنمایاند. در بخش سینمای عرب و مستند جشنواره جعفر پناهی، کارگردان فیلمهایی چون بادکنک سفید و آفساید نیز به عنوان داور حضور داشت.

فرش قرمز
فرش قرمز در هر جشنی طرفداران خود را دارد. جشنواره بین المللی فیلم دبی هم برای اینکه از قافله سایر جشنواره ها عقب نماند امسال مهمانانی چون موس دف، ریچارد گر و لارنس فیش برن را دعوت کرد. البته پیشکسوتان سینمای مصر چون محمود عبداله عزیز و لیلا الوی که در میان طرفداران عرب چهره های شناخته شده ای هستند، نیز بر فرش قرمز جشنواره قدم گذاشتند.

الیور استون، کارگردان فیلمهایی چون جی.اف.کی، قاتلین بالفطره، اسکندر و مرکز تجارت جهانی و بری آزبرن، تهیه کننده مجموعه فیلمهای «ارباب حلقه ها» چهره های دیگر این جشنواره بودند. شاهرخ خان، بازیگر سرشناس هندی نیز به عنوان تنها میهمان سینمای بالیوود در روی فرش قرمز حاضر شد. بالیوود در دبی همچنان مورد استقبال مردم هند است.

گفته می شود در روز افتتاحیه جشنواره که با نمایش فیلم بابی با بازی دمی مور و شارون استرون برگزار شد، به دلیل حضور شاهزاده آلبرت دوم موناکو و چند تن از مقامات محلی، تدابیر شدید امنیتی برقرار بوده و عکاسان و خبرنگاران بر پوشش خبری با محدودیتهایی مواجه شدند.