نمایش نخستین فیلم بلند سینمای یمن در "پالم سپرینگز"

گردآوری و ترجمه: شهره جندقیان

یمن کشوری است بدون سینما و هنوز با شکل گرفتن صنعت سینما در این کشور فاصله زیادی وجود دارد. یک دلیل آن هم این است که یمنی‌ها فیلم‌های سینمایی را با فیلم‌های پورنوگرافی به هم مرتبط می‌دانند. منشا این طرز تفکر به سی و دو سال پیش برمی‌گردد، زمانی که کارگردان مشهور ایتالیایی "پیر پائولو پازولینی" برای فیلم ماقبل آخرش "قصه‌های هزار و یک شب" در سال ۱۹۷۴ بعضی از صحنه‌های سکسی فیلم را در یمن فیلمبرداری کرد.

نمایی از فیلم روزی جدید در صنعای کهن

برداشت یمنی‌ها از افزودن این صحنه‌ها به فیلمی که در کشورشان ساخته شده بود این بود که کارگردان از اعتماد مردم یمن به نفع فیلم خودش سوء استفاده کرده بود. از طرف دیگر نمایش فیلم‌های پورنوگرافی در ماهواره نیز امروزه باعث تشدید این نوع ادراک از سینما برای یمنی‌ها شده است که فیلم و سینما را ساخته و پرداخته دست شیاطین می‌دانند.

در این شرایط فرهنگی– اجتماعی حاکم بر جامعه، نمایشنامه‌نویس و فیلمساز بریتانیایی یمنی الاصل "بدر بن هرسی" نخستین فیلم بلند در تاریخ سینمای این کشور را در سال ۲۰۰۵ می‌سازد.

خانواده "بن هرسی"، در سال‌های ۶۰ میلادی پس از انقلاب یمن به خاطر بستگی فامیلی با شاه سابق یمن مجبور به مهاجرت به بریتانیا شدند. بدر، در بریتانیا به دنیا آمد و به همراه شش برادر و هفت خواهر دیگرش در آنجا بزرگ شد و تحصیل کرد. او ابتدا در رشته بازرگانی در دانشگاه باکینگهام و سپس در رشته تهیه و تولید نمایش در کالج گلدسمیت مشغول به تحصیل شد.

در سال ۲۰۰۰ اولین فیلم مستند خود را به نام "شیخ انگلیسی و نجیب‌زاده یمنی" کارگردانی کرد که تهیه این فیلم با کمک یک انگلیسی مقیم یمن به نام "تیم مکنتاش سمیت"، که حدود ۱۶ سال در شهر کهن صنعا زندگی کرده بود انجام شد. این فیلم، تصویر کم نظیر و منحصر به فردی از تنوع آدم‌ها در پوشش لباسی رنگارنگشان در یمن نشان می‌دهد. در سال ۲۰۰۵ بدر بن هرسی، نخستین فیلم داستانی بلند در تاریخ سینمای یمن به نام "روزی جدید در صنعای کهن"، درامی عاشقانه که در شهر صنعا پایتخت یمن اتفاق می‌افتد را نوشته و کارگردانی کرد.

داستان این فیلم درباره مرد جوان خوش سیمایی به نام طارق است که قرار است از طریق یک ازدواج از پیش ترتیب داده شده، با بلقیس دختر یک قاضی برجسته و ثروتمند از طبقه اشراف عروسی کند. ولی یک شب در هنگام پیاده‌روی در صنعا، طارق دختر زیبای فقیری را می‌بیند که در خیابان مشغول رقصیدن است و دیوانه‌وار عاشق این دختر می ‌ود. حال، طارق باید بین عشق واقعی‌ش به دختر زیبای خیابانی و حفظ آبروی خانواده یکی را انتخاب کند.

فیلمبرداری این فیلم تماما در شهر تاریخی صنعا و در طی شش هفته انجام شد. اگرچه برای تهیه فیلم، مبلغ چهل هزار دلارحمایت مالی از طرف دولت جمهوری یمن به فیلمساز داده شد، ولی بدر بن هرسی با اعتراضات بسیاری از جانب جناح‌ های مخالف و محافظه کار متعلق به وزیر فرهنگ مواجه شد، که مخالف صحنه‌هایی از فیلم بودند که به نوعی به موضوعات مذهبی و سیاسی اشاره داشتند. آن ها خواستار تغییرات در فیلمنامه شدند و چندین بار تا حد متوقف کردن فیلمبرداری نیز پیش رفتند. بعضی از صحنه‌ها بریده شدند و بعضی از نماها را در خفا فیلمبرداری کردند. زمانی که بالاخره فیلم تمام شد، وزیر فرهنگ تهدید کرد که مانع نمایش فیلم در یمن خواهد شد. و در نهایت زمانی فیلم در صنعا به نمایش درآمد که قبلا به عنوان فیلم انگلیسی در یک جشنواره اروپایی نمایش داده شده بود.

مشکل دیگری که فیلمساز با آن مواجه شد، امتناع زنان یمنی از بازی در برابر دوربین بود چون به اعتقاد آن‌ها بازیگری در سینما می‌توانست به ازدواج آنان در آینده لطمه بزند، در نتیجه نقش اصلی زن را یک بازیگر لبنانی به عهده گرفت.

ولی مشکلات به اینجا ختم نشد و وضعیت سیاسی آشفته در آن منطقه مانع دیگری برای ساخت فیلم شده بود. در اولین روز فیلمبرداری، تندرویان اسلامی به محل فیلمبرداری حمله کردند و فیلمبرداری را متوقف کردند، چون فکر کرده بودند که گروه فیلمسازی فرستاده‌های سازمان سیا و یا موساد هستند. برای همین دولت یمن مجبور شد برای حفاظت از گروه فیلمسازی در برابر این گونه مزاحمت‌ها، به سر صحنه فیلمبرداری سرباز اعزام کند.

بدر بن هرسی تمام این موانع و مشکلات را با صبوری قابل تحسینی تحمل کرد و در آخر نتیجه خوبی هم گرفت. موفقیت فیلم در جشنواره‌های مختلف باعث شد تا اعتماد افرادی که به فیلم مشکوک بودند از جمله وزیر فرهنگ یمن، به کارگردان و فیلم جلب شود.

این فیلم جایزه بهترین فیلم بلند را در جشنواره جهانی قاهره دریافت کرد و وزیر فرهنگ مصر مبلغ صد هزار پوند مصری به بدر بن هرسی برای نقش فیلمساز در شناساندن سینمای عرب به جهانیان، اهدا کرد. فیلم "روزی جدید در صنعای کهن" قرار است در سال ۲۰۰۷ در بخش اصلی جشنواره فیلم "پالم سپرینگز" نیز به نمایش درآید.

بدر بن هرسی، در حال حاضر مشغول آماده‌سازی فیلم بعدی خود به نام "طنین سکوت" است، پروژه‌ای خاص که مطلقا ربطی به اسلام، فرهنگ عرب و یا خاورمیانه ندارد.