قزاقستان یا براتستان؟

شهزاده سمرقندی

فيلم کمدی برات ساخته لری چارلز، پس از سروصدای زیاد، روز جمعه سوم نوامبردر سینماهای اروپا به نمایش درآمد.

فیلم باخداحافظی برات، بازیگر نقش اول فیلم شروع می‌شود که تمام نزدیکان و اهل محل در خانه فقیرانه او جمع آمده‌اند تا او را به سفر آمریکا گسیل کنند. قرار است، قهرمان فیلم که خبرنگار تلویزیون دولتی است از زندگی مردم آمریکا فیلم مستندی بسازد که دولت قزاقزستان از او درخواست کرده است.
نقش برات را سشه بران کاهین بازی می‌کند که فیلمنامه را همراه با آنتونی هینز نوشته است.

در این سفر او را یکی ازهمکارانش با نام عظمت، که مرد فربه و شکم کلانی است همراهی می‌کند. درگیری لفظی و حتی فیزیکی بین این دو در طول فیلم، باعث خنده بیننده می‌شود.

برات بیننده را با اتاق خود، همسایه‌های خوب و بد و همچنین با همسرش آشنا می‌کند. همسر برات زنی بزرگ‌جثه‌تر از خود اوست و در تصویری که از او می‌بینیم، با عصبانیت تبری در دست دارد و مرتب فحاشی می‌کند.
برات بعدا در آمریکا از شنیدن خبر مرگ اوبسیار خوشحال می‌شود.

برات از قزاقستان راهی آمریکا می‌شود تا فیلمی درباره این کشور بسازد

انبوه مردمی که برای خداحافظی جمع شده‌اند، ظاهرا هیچ شباهتی با مردم قزاق ندارند و زبانی که صحبت می‌کنند زبان ساختگی است؛ به حدی که تماشاگر گمان می‌کند این کشور قزاقستان نیست و همه چیز طنز کامل است.

اما بعد از رقص خنده‌آور برات با جوانان محل، او سوار بر ماشین کهنه‌ای می شود که با اسب کشیده می‌شود و اینجاست که تماشاگر در نقشه جهان، قزاقستان و خط سفر برات را می‌بیند. این صحنه و این که برات همیشه پرچم واقعی این کشور را در دست دارد تماشاگر خارجی را بر این باور می‌سازد که فیلم اساس واقعی دارد و این مردم واقعی کشور قزاقستان هستند.

شخصیت برات معصوم و در عین حال عقب مانده است.
او بدون این که خواستار آزار کسی باشد دست به کارهایی می‌زند که باعث آزار آمریکایی‌ها می‌شود. او بی‌اندازه از یهودیان می‌ترسد و هم چنین احترامی نسبت به حق و حقوق جنس مخالف ندارد. برات در ملاقاتی با چند زن فمینیست آمریکایی می‌گوید که مغز زنان نسبت به مردان کم حجم‌تر است.

شاید مهم‌ترین نکته فیلم این باشد که صحنه‌های ملاقات برات به عنوان خبرنگار قزاق کاملا واقعی است و آمریکایی‌ها او را به عنوان علی جی، موفق‌ترین شخصیت ساخته سشه بران کاهین تا امروز، نمی‌شناسند.

به نظر می‌رسد که بازیگر شباهت‌هایی بین مردم آمریکا و قزاق می‌بیند و در همین حال هر دو این مردم را زیر تازیانه طنز می‌گیرد.

با همه این‌ها ما برات را به عنوان کسی که برای فیلمبرداری به آمریکا رفته است هیچکاه با دوربین نمی‌بینیم و برای تماشاگر روشن نیست که چرا این خبرنگار همیشه مرغی را در جامه‌دان خود دارد. اگر منظور از زنده نگه داشتن آن مرغ نثار یا قربانی بوده است، ناروشن مانده است.

از سوی دیگربرات درابتدای فیلم هنگام معرفی خواهر خود با افتخار می‌گوید که خواهرش برنده جایزه و نفر چهارم در مسابقه فاحشه‌های کشور قزاقستان است. مدتی بعد وقتی خودش هنگام سفر در آمریکا، عاشق پاملا اندرسون ستاره فیلم‌های پورنو می‌شود، بعد از تماشای یکی ازفیلم‌های پاملا، انگار بار اول است که کشف می‌کند فاحشه‌ها چه کرداری دارند و با چشم گریان جمع جوانان آمریکایی را ترک می‌کند.
با این همه فیلم با دلیل به طنز کشیدن مسایل سیاسی و اجتماعی در جامعه عقب مانده (در این فیلم قزاقستان) از نظر تماشاگران بسیار جذاب و بازارگیر است.

به حدی که بی‌بی‌سی جهانی نوشته است مقامات قزاقستان با وجود مخالفت‌های زیاد و تلاش برای پیشگیری از پخش این فیلم در سینما سشه بران کاهین بازیگر این فیلم را به قزاقستان دعوت کرده‌اند تا با مردم این کشور آشنا شده و خود بیبیند که هر نسبتی که در این فیلم از مردم قزاق آورده شده است از واقعیت دور است.
اما به نظر نمی‌رسد که این هنرپیشه بعد از این فیلم آمادگی رو‌به‌رو شدن با مردم کشور قزاقستان را داشته باشد. چرا که این فیلم در روزهای قتل تئو ونگوگ پخش شد که پس از ساختن فیلمی که مسلمانان آن را توهین آمیز خواندند به قتل رسيد.

براتستان

رومن وسیلنکا، سخنگوی وزارت خارجی قزاقستان، در صحبت تلفنی با رادیو زمانه می‌گوید: درست‌تر این بود که این فیلم کمدی، عنوان براتستان می‌گرفت نه قزاقستان. زیرا کشوری که در این فیلم از آن نام آورده شده است هیچ شباهتی با قزاقستان ندارد و کاملا مشخص است که سازندگان این فیلم اطلاعات زیادی از کشورقزاقستان ندارند و حتی یک بارهم در این کشور نبوده‌اند.

با همه این‌ها، فیلم برات نه تنها باعث کنجکاوی خارجیان نسبت به کشور قزاقستان شده بلکه در اینترنت سایت‌های زیاد مخالف و طرفداراین فیلم کمدی و نظرسنجی‌ها به وجود آمده است.
شایعاتی وجود دارد که دولت قزاقستان درحال ساختن فیلمی در جواب به فیلم کمدی برات است.

در همین‌باره:

مقاله نیویورکر درباره فیلم برات
تحلیل دیگری از نیوزویک درباره این فیلم