رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۱۵ شهریور ۱۳۸۶

نقدی بر «ویلن و مدرنیته ما»

حمید متبسم



روشنفکران ما بتازگی گوی سبقت را از متحجرین در هجوم به موسیقی ما ربوده‌اند، و از آنجایی که صاحبان اینگونه سخن هیچ یک صاحب تخصص موسیقی نیستند، حاصل کارشان موجب مخدوش شدن ذهن شنونده غیر متخصص و ملال اهالی این هنر است.

در متن ویلن و مدرنیته ما نوشته آقای رضا فرخفال اشاره‌ای در مورد اخراج ویلن از فرهنگ موسیقی ایران، چگونگی پیدایش ردیف و.... آمده که خالص نیست و امید است ناشی از ناآگاهی نویسنده باشد! از آنجا که این متن به‌عنوان یک نقد اصولی موسیقی قابل بررسی نیست، نکات زیر فقط برای روشن شدن ذهن خواننده گرامی این متن که علاقه‌مند به موسیقی است و با علم و تاریخ آن اشنائی ندارد ارائه می‌شود.

۱- ساز اروپائی یا بهتر بگوییم جهانی، هیچگاه از فرهنگ موسیقی ایران بیرون رانده نشده است، بلکه روش غلط به‌کار بستن آن دیگرجائی برای ادامه حیات در موسیقی ایران ندارد.
توجه کنید که بر خلاف ادعای متن ویلن و مدرنیته ما به‌کارگیری ویلن و دیگر سازهای پیشرفته جهانی به شیوه استادان وزیری و خالقی هنوز نیز در ایران مرسوم است و در آثار آهنگسازانی چون حسین دهلوی، احمد پژمان، محمد رضا درویشی، هوشنگ کامکار، کامبیز روشن‌روان و بسیاری دیگر جلوه دارد.

بعلاوه، جمعیت نوازندگان ویلن در ایران به مراتب بیشتر از گذشته است، لیکن کمتر کسی به شیوه سالهای دهه چهل می‌نوازد و با وجود بی‌توجهی ویژه به موسیقی در ایران، ویلن و خانواده‌اش اساس ارکستر های ملی، ملل و سیمفونیک را تشکیل می‌دهد.

۲- موسیقی ردیف بدون دخالت سلیقه من و شما شامل مجموعه‌ای است عظیم از ملودی‌های مرتبط و سازمان یافته و برای خودش زبانی است رسمی، پس نمی‌تواند در یک دوره کوتاه پدید آمده باشد و آنگونه که در متن ویلن و مدرنیته ما آمده زائیده ذهن میرزا عبدالله، به سفارش شاهان قاجار باشد.

تا قبل از پدید آمدن و همگانی شدن وسایل ارتباط جمعی شاهان و اشراف نه در ایران بلکه در تمام جهان بالاترین بهره را از هنر و فرهنگ ناب سرزمین خویش داشته‌اند، لیکن بیکاری و بیعاری مصرف کننده دخالتی در کیفیت پدیده هنری مورد مصرف او ندارد و بدنامی یک عنصر سیاسی شامل حال هنر او نیست.
به‌قول مولانا:
عاشق بی‌گناه را بهر ثواب می‌کشی
بر سر گور کشتگان بانگ نماز می‌کنی

نگاه کنیم، به زندگی بتهون، موتزارت و......که بدون حمایت اشراف زمان، قادر به پرداخت اجاره محل سکونت خویش نیستند، و به زندگی ونگوگ نقاش بزرگ هلندی که نقاشی‌اش را با یک وعده غذا تعویض می‌کند و ارج بگذاریم هنری را که در چند دهه اخیر تنها و تنها به همت موسیقیدان ایرانی، بدون حمایت غیر، در تمام جهان جای جلوه‌گری دارد.

۳- بی احترامی به هنر و هنرمند و بخصوص هتاکی به موسیقی و موسیقی‌دان گذشته‌ای دور در تاریخ ما دارد و جای تعجب نیست که حتی اگر امروز کسی دستاویز کردن موارد نامربوط به اصل موضوع، موسیقی امروز ایران را صدای مشکوک بنامد.

Share/Save/Bookmark

نظرهای خوانندگان

در تایید حرف شما:
مشکل آقای فرخفال، مثل برخی دیگر از روشنفکران ما، این است که فکر میکنند با صرف گفتن مدرنیته دهانشان شیرین میشود. غافل از اینکه رفتار مدرنیته داشتن، یعنی به خودشناسی رسیدن. برای این کار نیز باید هر آنچه را که داریم از نو مورد بررسی قرار دهیم نه اینکه دور بریزیم و خیلی ساده معادلهای غربی اش را بکار گیریم. مثلا این حکم ایشان را در نظر بگیرد که میگویند موسیقی نداشته ایم و در دوران قاجار پیدا کرده ایم. به عنوان یک ادیب ایشان هیچگاه فکر کرده اند که چرا شعرهای حافظ، یا هر شاعر دیگری، این قدر رابطه نزدیک دارد با گوشه ها و دستگاه های موسیقی ایرانی. این پدیده ی پیچیده طبعا باید جلوی ایشان را برای صادر کردن چنان حکمی بگیرد، اما میبینیم که پدیده های تاریخی اینجا جدا از هم دیده شده اند، که این خود یک کنش ضد مدرن است.
هر آنچه غربی است را بهترین فرض کردن و هر آنچه ایرانی است را بدترین، متاسفانه شده بخشی از رفتار مدرن این گونه روشنفکران. فراموش هم میکنند که بیرون از دانش و حد پژوهش خود حرف زدن یعنی عملی ضد مدرن.

-- سعید ، Apr 1, 2007 در ساعت 07:22 PM

با سپاس از وب سایت رادیو زمانه برای به نمایش گذاشتن این مطلب، در متن مواردی تغییر کرده که در دو مورد اشاره شده زیر، معنی نوشته را کاملا تغییر می دهد، خواهش دارم تصحیح بفرمائید.
مواردی که از قلم افتاده در پرانتز آمده است.
با مهر و احترام
حمید متبسم
1-بد نامی یک عنصر سیاسی شامل حال هنر (مورد مصرف) او نیست.
2- (با) دستاویز کردن موارد نا مربوط به اصل موضوع

-- حمید متبسم ، Apr 2, 2007 در ساعت 07:22 PM

با سلام

چرا اصرار دارید ویولن را سازی جهانی بدانید

با مهر

-- پرهام ، Apr 4, 2007 در ساعت 07:22 PM

سایت خوبی است ولی بیشتر عکس داشته باشه مرسی

-- سمیرا ، Sep 6, 2007 در ساعت 07:22 PM