شگفتی های جهان علم " ریچارد داوکینز"

سخنرانی زیست‌شناس مشهور بریتانیایی، ریچارد داوکینز دربارۀ شگفتی‌های کیهان و موجودات زنده

هر موجود زنده مدلی از جهان را با استفاده از گیرنده‌های حسی‌اش دریافت می‌کند. این مدل‌ها لزوماً بازتاب دقیقی از واقعیات جهان نیستند، بلکه تنها مدل‌های ناکامل و موضعی‌اند که به بقای آن جانور در محیطش کمک می‌کنند. به طور مثال، چشم انسان تنها نوار باریکی از طیف الکترومغناطیس به نام طیف مرئی را تشخیص می‌دهد و نسبت به طول موج‌های دیگر نابینا است. آدمی از وجود آنها تنها از طریق علم آگاهی یافته است نه توسط حواس مستقیم خود.

به دلیل زندگی در شرایط گوناگون، مدل‌های مورد استفاده توسط هر موجودی شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با هم دارند. مثلاً مدل مورد استفاده توسط یک خفاش با یک ماهی تفاوت‌ها و شباهت‌هایی دارد که در حین فرگشت (تکامل) آنها منطبق بر نحوۀ زندگی‌شان به وجود آمده است. یا برای موجودی که روی سطح آب زندگی می‌کند، مثل یک آبسوار، نیروی کشش سطحی از اهمیت بالایی برخوردار است و گاهی می‌تواند بر نیروی جاذبه بچربد. ولی مدل یک انسان یا بسیاری جانوران دیگر که جثۀ بزرگتری دارند توسط نیروی جاذبه احاطه گردیده است. داوکینز به فرگشت در این محیطها که توسط سرعت‌های متوسط و اندازه‌های نه خیلی ریز و نه خیلی پرجرم احاطه شده نام «جهان میانه» می‌دهد. برای ما یک سنگ، سخت و نفوذناپذیر است دقیقاً به این دلیل که اجسامی چون دست و سنگ در هم نفوذ نمی‌کنند. بنابراین برای مغز ما کاربردی بوده تا مفاهیمی مثل جمود و نفوذناپذیری را بسازد. ولی اگر یک نوترینو مغزی می‌داشت که در اجداد سایز نوترینو فرگشت یافته بود، سنگ را واقعاً فضای پر از خالی می‌دید.

مغز گونه انسان (هومو ساپینس) با توجه به نحوۀ پیدایش آن در فرآیند فرگشت، دارای محدودیت‌های ناگزیری است. به طور مثال، درک نسبیت اینشتین یا فیزیک کوانتوم برای مغز بشر به سادگی صورت نمی پذیرد، زیرا اجداد ما هیچگاه در وسط کیهان با سرعت‌های نزدیک به نور حرکت نمی‌کرده‌اند، یا در مقیاس اتمی و زیراتمی دنیای ریز و عجیب و غریب مکانیک کوانتومی به سر نمی‌برده‌اند. از این رو، در این سخنرانی مطرح می‌گردد که نه تنها در جهان چیزهایی است که تصورش برایمان عجیب است، بلکه شاید چیزهایی است عجیب‌تر از آنکه حتی توانایی تصور کردنش را داشته باشیم.