تاریخ انتشار: ۲۵ مهر ۱۳۸۶ • چاپ کنید    

از کاتالونیا تا سیگار در نمایشگاه کتاب فرانکفورت

ناصر غیاثی

پنجاه و نهمین نمایشگاه کتاب فرانکفورت امسال هم مثل سال‌های گذشته، از رویدادهای مهم فرهنگی در آلمان و چه بسا در جهان بود. اجازه بدهید با اعداد و ارقام شروع کنم:

در این نمایشگاه که بزرگ‌ترین نمایشگاه کتاب جهان است، نزدیک به ۷۵۰۰ ناشر از صد و هشت کشور جهان شرکت داشتند و ۳۹۰ هزار عنوان کتاب عرضه کردند. با وجود اعتصاب راننده‌های لوکوموتیو، نزدیک به ۲۸۳ هزار نفر از نمایشگاه بازدید نمودند.


نمایشگاه کتاب فرانکفورت

سه روز نخست نمایشگاه دست اندرکاران امر کتاب، اعم از نویسنده و ناشر و گرافیست و روزنامه‌نگار و مترجم اختصاص داشت که تعدادشان بالغ بر ۱۵۵ هزار نفر می‌شد. دو روز بعدی نمایشگاه برای بازدید عموم، آزاد بود.

نمایشگاه در شش سالن بزرگ برپا شد که بزرگ‌ترین غرفه در اختیار «نشر مذاهب جهان» قرار داشت. سالن شماره‌ی سه شلوغ‌ترین سالن نمایشگاه بود که در آن به طور عمده ناشرین کتاب‌های درسی و کتاب کودکان و کمیک حضور داشتند.

این نمایشگاه در واقع محلی است برای رد و بدل کردن اطلاعات درباره‌ی کتاب‌های تازه، خرید و فروش حق چاپ و ترجمه، معرفی کتاب و تماس نزدیک با خواننده؛ در یک کلام بازار تجارت کتاب.

۳۰ درصد مساحت نمایشگاه در اختیار نشر الکترونیکی (دیجیتال) قرار گرفته بود که شامل کتاب‌های شنیداری، کتاب‌های الکترونیکی و دیسک‌های فشرده می‌شود.

در نمایشگاه فرانکفورت، این حقوق کتاب است که مورد معامله قرار می‌گیرد و نه خود کتاب. قرار نبود در غرفه‌ها، کتاب خرید و فروش بشود؛ اما در بسیاری غرفه‌ها می‌شد دید که کتاب خریداری می‌شود. بیرون از نمایشگاه اما، دم در ورودی، کتاب‌های دست دوم و آنتیک برای فروش عرضه می‌شد.

کاتالونیا دیگر کجاست؟
میهمان امسال نمایشگاه ایالت کاتالونیا بود که ایالتی خودمختار در شمال شرقی اسپانیا است و یکی از نمادهای این ایالت، ساختن برجی از آدم‌ها است. زبان کاتالونیایی در زمان حکومت ۳۶ ساله‌ی دیکتاتوری فرانکو ممنوع بود. اما پس از آزاد شدن این زبان ۱۲۰۰ نویسنده به این زبان می‌نویسند و در سال گذشته هشت هزار عنوان کتاب به این زبان منتشر شده است. صد نویسنده و ۶۰ هنرمند از کاتالونیا در نمایشگاه حضور داشتند.


تصمیم مقامات کاتالونیا مبنی بر اعزام آن دسته از نویسندگان و شاعرانی که فقط به زبان کاتالونیایی می‌نویسند، منجر به بحث‌های زیادی در اسپانیا و آلمان شد. چون به این ترتیب از نویسندگان اسپانیایی‌زبان دعوت رسمی نشده بودند.

مثلاً در ابتدا هیچ دعوتی از کارلوس رویز زافون (که رمان اخیرش «در سایه‌ی باد» جزو پرفروش‌ترین کتاب‌های جهان بوده) به عمل نیامد و موجب اعتراضات فراوانی شد. پس از آن اما از او و چند نویسنده‌ی دیگری که به زبان اسپانیایی می‌نویسند، دعوت به عمل آمد که همه از پذیرفتن‌اش سر باز زدند.

کارمه ریرا نویسنده‌ی زنی که به زبان کاتالونیایی می‌نویسد، می‌گوید: «این تصمیم (دعوت از نویسندگانی که فقط به زبان کاتالونیایی می‌نویسند) برای نسل من، تصمیمی سیاسی است. چون زبان کاتالونی، زبانی است که همیشه سرکوب شده بود. ناشر من می‌گفت: «نوشتن به این زبان اشتباه بزرگی است.»
چرا؟ چون در مقایسه با ۴۰۰ میلیون خواننده‌ی اسپانیایی که می‌توانستم به آن‌ها دست پیدا کنم، کاتالونی‌ها یک اقلیت هشت میلیونی‌اند.»

میهمانان آتی
میهمان سال آینده‌ی نمایشگاه ترکیه است. کاتالونیا و ترکیه از نظر جغرافیایی در حاشیه‌ی اروپا قرار دارند و از طریق دریای مدیترانه به هم وصل می‌شوند.

الیف شفک، نویسنده‌ی زن ترک می‌گوید: «رسانه‌ها بیشتر درباره‌ی موضوعات سیاسی در ترکیه گزارش می‌دهند. ما می‌خواهیم از ادبیات و فرهنگ بگوییم. نمایشگاه کتاب می‌تواند پلی باشد.» به نظر گونتر گراس ترکیه «‌انتخاب بسیار بجایی است. صحنه‌های ادبی در ترکیه بسیار سرزنده‌اند.»

سال دیگر چین و سپس آرژانتین مهمان نمایشگاه خواهند بود.

سایه‌ی دوریس لسینگ
درکنار بحث در مورد درست یا غلط بودن دعوت از کاتالونی‌ها، خبر دادن جایزه‌ی نوبل به دوریس لسینگ بر سر نمایشگاه سایه انداخته بود.

مارسل رایش رانیسکی مهم‌ترین و معروف‌ترین منتقد آلمانی گفت «دو سه کتاب بیشتر از لسینگ نخوانده‌ام که آن‌ها هم در خاطرم نمانده است. من از تصمیمات این چنینی کمیته‌ی نوبل سر در نمی‌آورم.»

از گراس تا شواردنادزه
از میان هزار نویسنده‌ای که در نمایشگاه حضور یافتند، می‌توان از شخصیت‌های ادبی و سیاسی شناخته شد‌ه‌ی فراوانی نام برد از جمله از گونتر گراس (که این روزها وارد هشتاد و یکمین سال زندگی‌اش می‌شود) اومبرتو اِکو (که کتاب‌ تازه‌اش «تاریخ زشتی» را معرفی کرده و در آن بدترین مثال‌ها از زشتی را جمع‌آوری کرده) مارتین والرز، ریچارد فورد و از سیاست‌مدارن قدیم و جدید باید از هانس دیتریش گنشر وزیر امور خارجه‌ی چندین دولت آلمان، ادوارد شواردنادزه سیاست‌مدار گرجستانی و یوشکا فیشر نام برد. این وزیر امورخارجه‌ی پیشین آلمان جلد اول اتوبیوگرافی‌اش را در نمایشگاه عرضه کرد.


اومبرتو اکو

جایزه، جایزه
جوایز متعددی در طول نمایشگاه در حوزه‌های ترجمه، ادبیات بزرگسالان، جوانان، کودکان و کتاب‌های نقاشی برای کودکانی که هنوز قادر به خواندن نیستند، تقسیم شد.

جایزه‌ی صلح، مهم‌ترین جایزه‌ی نمایشگاه که از طرف اتحادیه‌ی ناشران آلمان اهدا می‌شود، امسال به شاوئل فریدلندر تاریخ‌دان اسراییلی به خاطر تحقیقات‌اش در مورد هولوکاست تعلق گرفت. اورهان پاموک نیز از برندگان این جایزه بوده.

ایران
ناشرین ایرانی به دلایل گوناگون در این نمایشگاه حضوری بسیار نامحسوس داشتند. از طرفی به علت عدم عضویت ایران در کپی‌رایت، ناشر ایرانی نه می‌تواند هیچ قراردادی برای ترجمه‌ و فروش امتیاز کتاب ببندد و نه اثری را برای ترجمه در معرض فروش بگذارد.

از طرف دیگر هزینه‌ی بالای سفر با امکانات محدود مالی ناشرین مستقل ایرانی هم‌خوانی ندارد. با این وجود از ناشرین غیردولتی ایران نشر چیستا، نشر ماه‌ریز، انتشارات روشنگران و انتشارات «شلفین» از شهر ساری در غرفه‌های کوچکی کتاب‌ عرضه می‌کردند و «انتشارات کاروان» برای نخستین بار به شکل آنلاین در نمایشگاه حضور داشت.

انتشارات «حوض نقره» نیز به عنوان بازدیدکننده به نمایشگاه دعوت شده بود. البته این ناشرین به هزینه‌ی «اتحادیه‌ی ناشران و کتاب‌فروشان آلمان» در نمایشگاه حضور یافته بودند. چند ناشر دولتی و نیمه دولتی در غرفه‌ی نسبتاً بزرگی که توسط «اتحادیه‌ی تعاونی ناشران ایران» برپا شده بود، حضور داشتند.

شهلا لاهیجی، مدیر انتشارات روشنگران به دعوت «اتحادیه‌ی بین‌المللی ناشران» در روز افتتاحیه نمایشگاه فرانکفورت درباره‌ی محدودیت‌های چاپ و نشر، از جمله سهمیه‌ی کاغذ و فشار سانسور سخنرانی کرد. خانم لاهیجی در سال ۲۰۰۶ از سوی «اتحادیه‌ی بین‌المللی ناشران» جایزه‌ی ناشر برتر جهان را از آن خود کرده بود.

در این نمایشگاه تابلوهای علی‌رضا درویش هنرمند ایرانی ساکن کلن با موضوع کتاب، در سالن شماره‌ی یک نمایشگاه به نمایش در آمد.

حواشی‌ نمایشگاه
وقتی رییس‌جمهور آلمان هورست کوهلر همراه همسرش در حال خروج از مراسم اهدای جایزه‌ی صلح به شاوول فریدلندر بود، مورد حمله‌ی یک مرد ۴۴ ساله‌ی آلمانی رومانی‌الاصل قرار گرفت. سخنگوی پلیس شهر فرانکفورت انگیزه‌ی مهاجم را «اختلالات روانی و مشکلات شخصی» خواند.

و سرانجام این که یکی از مهم‌ترین موضوع گفتگوهای حاشیه‌ای نمایشگاه ممنوعیت کشیدن سیگار در داخل سالن‌ها بود. تو گویی ادبیات و سیگار جدایی‌ناپذیرند.

***

مرتبط:
نگاهی به نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت
«قصد دولت، از بین بردن نشر خصوصی‌ست»
ايران، همچنان در سایه
دوریس لسینگ نمایشگاه فرانکفورت را به هم ریخته است
«اگر تحملت را بالا ببری، دردت نمی‌آید»
«قطعاْ تأسف می‌خورم»
عباس در برابر عباس

نظر بدهید

(نظر شما پس از تایید دبیر وب‌سایت منتشر می‌شود.)


(نشانی ایمیل‌تان نزد ما مانده، منتشر نمی‌شود)