پيرمرد و دريا زندگی سپانلو را عوض کرد

برنامه‌ای از مجتبا پورمحسن

محمدعلی سپانلو را «شاعر تهران» ناميده‌اند. چون چهارگوشه‌ی اين شهر در شعرهای او عينيت يافته. سپانلو شاعر و مترجمي شناخته شده است و بيش از چهل سال است که شعر می‌نويسد. او متولد ۱۳۱۹ است. دخترش شهرزاد را هم که می‌شناسيد. همانی که اين روزها می‌خواند و خوب هم می‌خواند. ترانه‌ی هزار و يکشب شهرزاد را من پيشنهاد می‌کنم گوش کنيد. همان‌طور که حتماً پيشنهاد می‌کنم شعرهای «سپان» را بخوانيد. سپان عنوانی‌ست که مديا کاشيگر، دوست صميمی سپانلو، به او داده است.

از سپانلو تا به حال ده مجموعه‌ی شعر منتشر شده. «آه بيابان»، «‌رگبارها»، «خانه زمان»، «‌ساعت دميد»، «‌ژاليزيانا» چند‌ تا از اين کتاب‌ها هستند. سپانلو موفق شده نشان درجه‌ی يک شواليه‌ی فرانسه را دريافت کند. نشانی که به گفته‌ی خودش، به غير او احتمالاً فقط کيارستمی و رويايی گرفته‌اند. محمدعلی سپانلو به ما می‌گويد که چه کتاب‌هايی در زندگی‌اش تأثيرگذار بوده‌اند. گفت‌وگو با او را از اینجا بشنوید یا در زیر بخوانید:

پيرمرد و دريا زندگی سپانلو را عوض کرد

من در شانزده سالگي «‌مردِ پير و دريا»، ترجمه‌ی ميم يحيوی را خواندم (چون آن موقع با اين نام منتشر شده بود) و اصلاً مسير زندگی‌ام عوض شد. تا آن موقع فکر می‌کردم ادبيات روشنفکری ادبيات يأس و خودکشی و بدبختی‌ست؛ اين کتاب باعث شد که اساساً زندگی‌ام عوض شود. می‌توانم بگويم يکی از مهم‌ترين کتاب‌هايی بود که زندگی مرا کلاً عوض کرد و موجب پيشرفت شد.

کتاب ديگری که روی من اثر گذاشت، و باز هم در سنين پانزده شانزده سالگی بود، کتاب «سرخ و سياه» اثر استاندال بود. برای اين‌که يک نوع جنگ طبقاتی در آن مستقر بود که می‌شد با مبارزه‌ی فردی آن پوسته‌ی جنگ را شکافت. يعني در حقيقت، باعث می‌شد که فکر کنی اگر امکانات اجتماعی نداری می‌توانی با نبوغ شخصی خودت اين اجتماع را بشکافی و بروی به سمت جلو.

کار ديگری که روی من اثر گذاشت آثار آلبرکامو بود؛ برای اين‌که آلبرکامو يک جور اخلاق و شرافت شخصی را به نويسندگان توصيه می‌کند. اين‌که اگر تو فقيری، اگر تو متعلق به يک کشور عقب‌مانده‌ای، اگر در شرايط اجتماعی و سياسی ويژه‌ای هستی که در زندگی هيچ‌جور ترقی و تعالی را نداری، اين را بدان و داشته باش که اصولی برای خودت داشته باشی که غرور شخصی به تو بدهد. اگر فقيری، اين غرور شخصی را می‌توانی از ادبيات بگيری؛ از داشتن يک‌جور اخلاق انسانی. اينها آن چيزهايی بود که می‌توانم به شما بگويم که در زندگی من خيلی تأثير گذاشت.

مرتبط:
ـ سیمین بهبهانی آناکارنینا را دوست دارد