شب شاعر فلسطینی در مجله بخارا

مجله بخارا چهارشنبه پنجم بهمن ماه را به شاعر نامدار فلسطین، محمود درویش، اختصاص داد.

با برگزاری این مراسم در تالار بتهوون خانه هنرمندان، می‌توان به انتظار برگزاری شب‌های دیگری در آشنایی بیشتر با ادبیات معاصر عرب توسط این مجله نشست. شب‌هایی كه قرار است به "شعر معاصر عرب"، "داستانویسی معاصر ادب" و شب‌های مستقلی برای "‌عبدالوهاب البیاتی، ْآدونیس، نزار قبانی، نحیب محفوظ و ... اختصاص داده شود.

استاد رضا سیدحسینی، علی بهبهانی، ناهید طباطبائی، رضا یكرنگیان، هاشم بناپور، گلبرگ برزین، فرزانه قوجلو، محمدرضا هدایت، سپیده جدیری، احمد حیدر بیگی، مریم منصوری، مریم آموسا، كامیار خلیلی، محمد گلبن، مهین خدیوی، مهری جعفری؛ مریم رئیس‌دانایی و ... از حاضرین در این مراسم بودند.

علی دهباشی در شب محمود درویش

در آغاز این مراسم بخشی از فیلم مستند "سفر به فلسطین" به نمایش درآمد و سپس علی دهباشی مدیر مجله بخارا در معرفی محمود درویش چنین گفت: "محمود درویش در ۱۳ مارس ۱۹۴۱، در دهكده‌ای از فلسطین به نام "بروه" متولد شد. و این "بروه" همان است كه ناصر خسرو از آنجا گذر كرده و نویسد: "به دهی رسیدم كه آن را برده می‌گفتند. آنجا قبر عیش و شمعون علیهما السلام را زیارت كردم."

اسرائیلی‌ها این دهكده را به آتش كشیدند و محمود درویش شش ساله بود كه مجبور شد به همراه خانواده‌اش به لبنان پناهنده شود. سرانجام پس از مقاومت‌های بسیار این دهكده از دست اسرائیلی‌ها خارج شد و هنگامی كه اهالی وارد دهكده شدند همه چیز از بین رفته بود. محمود درویش در جایی می‌گوید "به یاد دارم كه شش ساله بودم‌. در دهكده‌ای آرام و زیبا زندگی می‌كردیم. خوب به یاد دارم در یكی از شب‌های تابستان كه معمولاٌ عادت اهل ده ایت است كه روی پشت بام بخوابند مادرم ناگهان مرا از خواب بیدار كرد و دیدم كه داریم با صدها تن از مردم دهكده در میان بیشه‌ها فرار می‌كنیم. گلوله‌های سربی از روی سر ما می‌گذشت ..."

بعدها در مبارزات مردم فلسطین شركت كرد و این زمانی بود كه ۱۴ سال بیشتر نداشت. در شهر حیفا به زندان افتاد و از آن پس مرتب گرفتار پلیس بود و مدتها باید مرتب خود را هر هفته به پلیس معرفی می‌كرد. در سال ۱۹۷۰ برای ادامه تحصیل به مسكو سفر كرد و پس از مدتی به قاهره بازگشت.
نخستین مجموعه شعرش را در سال ۱۹۶۰ با عنوان "گنجشك‌های بی بال" را منتشر كرد و با مجموعه دومش "برگ‌های زیتون" جای خود را در شعر فلسطین و جهان عرب باز كرد.

محمود درویش چند سال عضو كمیته اجرایی سازمان آزادی بخش فلسطین بود. درویش همچنین رئیس اتحادیه نویسندگان فلسطینی است و بنیان‌گذار یكی از مهمترین فصل‌نامه‌های ادبی و مدرن جهان عرب به نام "الكرمل" است. درویش همراه با ژاك دریدا، پی‌یر بوردیو و چند تنی دیگر" پارلمان بین‌المللی نویسندگان" را تأسیس كردند. سخنم را با گفته دكتر شفیعی كدكنی درباره محمود درویش به پایان می‌برم. آنجا كه می‌نویسد: "اگر یك تن را برای نمونه بخواهیم انتخاب كنیم كه شعرش با نام فلسطین همواره تداعی می‌شود، محمود درویش است."

پس از آن، استاد موسی اسوار، با تاكید بر آنكه مكتب ادبی شاعران امروز فلسطین به دو نسل ادبی ۱۹۳۶ و ۱۹۴۸ باز می‌گردد، و برای شناخت بهتر نسل شاعران امروز آن باید بر این پیشینه آگاهی یافت، در سخنرانی جامعی از شعر عرب و به ویژه فلسطین به توصیف ویژگی‌های شعر محمود درویش پرداخت. آقای اسوار اشاره كرد كه برجسته‌ترین شاعر امروز فلسطین بی شك محمود درویش است كه به او لقب شاعر نخست مقاومت را داده‌اند. گرچه محمود درویش را به عنوان شاعر مقاومت می شناسند، نبوغ، نوآوری و خلاقیت شاعرانه محمود درویش او را در شمار بزرگان شعر معاصر عرب قرار داده است.

ناصر زراعتی از محمود درویش می گوید

سپس ناصر زراعتی مدیر خانه هنر و ادبیات گوتنبرگ درباره مجموعه شعر "در محاصره" محمود درویش و نیز فیلم مستند و خاطره دیدار با محمود درویش سخن گفت. زراعتی سخنانش را با این شعر از درویش آغاز كرد:

"اگر باران نیستی، عزیز دلم!
درخت باش،

سرشار از باروری ... درخت باش!

و اگر درخت نیستی، عزیز دلم!

سنگ باش،

سرشار از رطوبت ... سنگ باش!

و اگر سنگ نیستی، عزیز دلم!

ماه باش،

در رؤیای عروست .. ماه باش"

{چنین گفت زنی

در تشیع جنازه‌ی فرزندش}

آقای زراعتی درباره برگزاری این شب توضیح داد: وقتی نسخه‌ای از ترجمه فارسی كتاب "در محاصره " مجموعه شعر محمود درویش و یك كپی از فیلم مستند "نویسندگان مرزها، سفر به فلسطین" با زیرنویس فارسی را به عنوان سوغات به دوستم علی دهباشی دادم ، پیشنهاد كرد شبی به یاد و به نام این شاعر فلسطینی برگزار شود . و این همزمان بود با تدارك شب اورهان پاموك كه دوستانی كه آن شب حضور داشتند، حتماٌ با من موافق‌اند كه شبی بود زیبا و به یاد ماندنی ....

زراعتی در ادامه سخنانش به نوشته خود و ابراهیم مشعری در سرآغاز ترجمه‌ی فارسی رمان "رقص چنگیز كهن" نوشته رومن گاری اشاره كرد: "ترجمه این كتاب به ملت ستمدیده و مبارز فلسطین كه سال‌هاست در برابر صهیونیست‌های اشغالگر و اربابانشان پایمردانه ایستاده‌اند و برای به دست آوردن آزادی دلیرانه می‌جنگند، با احترام و فروتنی پیشكش می‌شود."

نویسنده (رومن گاری) در پایان این رمان خواندنی، خطاب به قهرمان داستان خود كه روح یك بازگر كمدی یهودی است كه به دست نازی‌ها كشته شده می‌گوید "تو دیگر باید از صحنه خارج شوی. حالا نوبت سیاهان آمریكا و فلسطینی‌ها وعرب‌هاست.
ما در مقدمه كتاب نوشتیم كه رومن گاری در رمان دیگری به وضعیت اسفبار سیاهان آمریكا پرداخت اما افسوس كه فرصت نیافت درباره فلسطینی‌های آواره نیز داستانی بنویسد .

زراعتی در ادامه می‌افزاید: "وقتی محمود درویش را در نمایشگاه كتاب دیدم و نسخه‌ای ترجمه فارسی "در محاصره" را به او دادم، روی جلد كتاب را نگاه كرد و با تعجب گفت "این عكس من است!" گفتم این هم كتاب شماست، به فارسی. "كتاب را ورق زد و با تعجب بیشتری پرسید "مگر شعرهای من به فارسی هم درآمده؟" برایش توضیح دادم كه ما ایرانیان سال‌هاست او و بعضی از شاعران و نویسندگان فلسطینی را می‌شناسیم. گفتم كه شعرهایش ترجمه شده و در نشریه‌ها، كتابها و این اواخر سایت‌های اینترنتی انتشار یافته ... شاید این پرسش باری او هم مطرح شده باشد كه چرا نویسندگان و شاعران ایرانی و فلسطینی این همه از یكدیگر دورند و با هم ناآشنا؟

سپس ناصر زراعتی از فیلم مستند "سفر به فلسطین" ساخته سمیرعبدالله و خوزه راینس سخن گفت: در سال ۲۰۰۲ محمود درویش قرار بود در گردهمایی نویسندگان جهان شركت كند. شهر محل اقامت او "رام الله" در محاصره اسرائیلی‌ها قرار گرفت. در این فیلم می‌بینیم كه چند تن از برندگان جایزه نوبل ادبیات از كشورهای مختلف تصمیم می‌گیرند به دیدار محمود درویش به فلسطین بروند و می‌روند. در این فیلم نویسندگان بزرگ جهان همراه محمود درویش از شهرها و محله‌های فلسطین دیدار می‌كنند و آثار بمباران و حمله نیروهای اسرائیلی را می‌بینند. و محمود درویش شعرهایی از كتاب "در محاصره" را می‌خواند. در این فیلم نظریات نویسندگان بزرگ جهان همچون ساراماگو، ماركز، سوینگا، تونی موریسون و ... را در مورد فلسطین خواهیم شنید. هنگام مشاهده‌ی فیم جای خالی نویسنده یا شاعری ایرانی در میان این جمع نویسنده به خوبی احساس می‌شود. كاش روایتی هم به زبان فارسی در این مستند می‌بود! كاش ما اهالی فرهنگ و ادب و هنر بتوانیم با همگنان خود در سراسر جهان ارتباط داشته باشیم كه برای شاعر و نویسنده و هنرمند، مرز و محدوده جغرافیایی و زبانی وجود ندارد. شاعران و نویسندگان و به طور كلی هنرمندان پیام آوران صلح‌، دوستی و عشق به انسان، آزادی و عدالت‌اند."

و پس از آن پگاه احمدی چند شعر را برای آشنایی بیشتر با محمود درویش قرائت كرد و در انتها بخشی دیگر از فیلم "‌سفر به فلسطین" به نمایش درآمد.

در همین‌باره:

شب اورهان پارموک