Mar 2008

بیهقی؛ تاریخ‌نگار خردگرا

بیهقی از نخستین تاریخ‌نگاران ایرانی است که مفهوم عقل تاریخی و تاریخ عقلانی را – در چارچوب منظومه معرفتی دوره‌ی تمدن اسلامی – دریافته است. عیارسنجی روایت‌های تاریخی بر محک عقل و پرهیز از روایت‌هایی که برآمده از افسانه‌ها و شایعه‌ها هستند، به متنِ تاریخِ بیهقی ویژگی کم‌مانندی بخشیده است.

بیهقی؛ تاریخ‌نگاری فلسفی

تاریخِ بیهقی را باید بر بستر سنتِ فلسفی دوران زرین تمدن اسلامی دریافت. بیهقی از آموزه‌های فلسفی عصر خود، چارچوبی برای فهم و نوشتنِ تاریخ می‌سازد و بدین سان، تاریخی «پایه‌ای» می‌نویسد.

بیهقی؛ زن، حماسه و تاریخ

بیهقی و فردوسی هم‌روزگار بودند و در یک منظومه‌ی معرفتی می‌زیستند. از این‌رو مقایسه جهانِ شاهنامه با جهانِ تاریخِ بیهقی می‌تواند به فهم هر دو متن یاری رساند. بیهقی و فردوسی دو روش یک‌سره متفاوت را در ثبت آگاهی قومی به کار گرفتند.