Jan 2008

بیهقی؛ راوی نمایش سیاست در ایران

بیهقی برای ما ایرانیان در دوران اخیر بیشتر یا تاریخ‌نگار عهد غزنویان بوده است یا نثرنویسی زبردست. بیهقی دبیر تا کنون کمتر به چشم اندیشه‌گری سیاسی نگریسته شده است. او می‌کوشید تاریخ عصر خویش را با بهره‌گیری از شماری مقوله‌های اندیشه‌ی سیاسی دریابد و بنویسد.

بیهقی؛ انسان‌گرای منتقد

مهدی خلجی در نظر دارد در چند گفتار ما را با بیهقی در مقام سیاستمدار، ادیب و انسان گرایی منتقد آشنا کند. وی در اولین گفتارش درباره بیهقی می گوید: اگر بخواهیم نمونه‌ای شبیه به تیپ روشن‌فکر در تاریخ گذشته ایران جست‌وجو کنیم، بیهقی نمونه‌ای کامل است.
بیهقی نه فقیه است نه ریاضی‌دان، نه عالم نه فیسلوف. بیهقی ادیب است؛ ادیب در عصر زرین تمدن اسلامی کسی است که تا اندازه‌ای برخی از کارکردهای روشن‌فکر اروپایی دوران مدرن را داشت.

آخرالزمان، آیت الله خامنه‌ای و ذهنیت دینی

آیت الله خامنه‌ای برآمده از حوزه‌ی علمیه‌ی مشهد است؛ جایی که جریان غالب بر آن به تفسیر عقلانی از دین روی خوش نشان نمی‌دهد. خامنه‌ای بر خلاف آیت الله خمینی، به اسلام آیینی و عوامانه و نیز به علوم غریبه گرایش دارد. ظاهراً بر اساس دیدگاهِ فقهی آیت الله خامنه‌ای، هیچ مانعی شرعی برای جهاد ابتدایی یا ساخت و کاربردِ تسلیحات هسته‌ای در میان نیست.

بینش آخرالزمانی و سیاست در ایران

یکی از دل‌مایه‌های مستمر آدمی، «آخرالزمان» بوده است. از کهن‌ترین اسطوره‌های موجود تا کنون، بشر دوست داشته بداند که سرانجام جهان چیست و تاریخ و زندگی او چگونه به پایان می‌رسد. در سده‌ی بیستم، دو رویداد مهم به جریان‌های «آخرالزمانی» قوت بی‌همتایی بخشید: یکی گسترش سلاح‌های هسته‌ای و دیگری تأسیس دولت اسراییل در سال 1948. در ایران امروزی هم دو رخداد هم‌زمان، گفتار «آخرالزمانی» را برجسته کرد. یکی بالاگرفتن مناقشه بر سر برنامه‌ی هسته‌ای جمهوری اسلامی و دیگری برآمدن محمود احمدی‌نژاد.

نظارت بین‌المللی بر انتخابات؛ توهین یا اعتبار

نظارت سازمان‌های بین‌المللی بر انتخابات دیگر کشورهای جهان گواه آن است که این نظارت به هیچ روی به معنای توهین به ملت و جامعه‌ی کشوری نمی‌تواند قلمداد شود و حتی به معنای ضعف یا عدم مشروعیت حکومت دعوت‌کننده نیز نیست. از سوی دیگر، و بر خلاف گفته‌ی آقای موسوی لاری، در ایران ساختار و ساز و کار قانونی موجود، به هیچ روی سلامت انتخابات را در معیارهای بین‌المللی تضمین نمی‌کند.

حوزه‌ی علمیه، شوخی و آزادی

آیت‌الله علی خامنه‌ای در آذرماه گذشته، پرسیده است «چرا کرسی‌های آزاداندیشی در قم تشکیل نمی‌شود؟» اما مهم‌ترین مانع آزاداندیشی در حوزه‌ی علمیه، اقتدار بی‌اندازه‌ی رهبر جمهوری اسلامی و اعمال قدرت اوست. اگر وی در خواست خود برای آزاداندیشی در حوزه‌ی علمیه صادق بود، باید نخست سه نهاد را الغا می‌کرد: دادگاه ویژه‌ی روحانیت، تیپ مستقل ۸۳ امام صادق و اداره‌ی آمار مرکز مدیریت حوزه‌ی علمیه‌. سپس کار حوزه را به خود حوزیان وا می‌گذاشت.