«بازی گرفتن شعور مردم، خیانت به هنر است»

محمدرضا اسکندری

مرسده هاشمی از مرداد‌ماه ۱۳۶۸ یادگیری ردیف آوازی را نزد خانم بهرامه مقدم آغاز کرد و از بهار ۱۳۷۰ نیز یادگیری سه‌تار را نزد علی بیانی (ردیف میرزا عبدالله)‌ دنبال کرد.

با مرسده هاشمی درباره‌ی فعالیت هنری‌اش گفت و گو کرده‌ام.

خانم هاشمی، چرا هنر آواز‌خوانی را انتخاب کردید؟

خیلی اتفاقی وارد این وادی شدم؛ اما هنوز پشیمان نیستم. از آموزش آواز بسیار لذت می‌برم و آرامش می‌گیرم. می‌دانید که هر معلمی پیش از این‌که چیزی به کسی بیاموزد، ابتدا خودش است که هر لحظه در حال فراگیری است.

اما در مورد اجرا و کار صحنه بهتر است بگویم در عین حال که تجربه‌ی جدایی از درس دادن و درس گرفتن است، و این‌که در این مقوله هم کلی چیز یاد می‌گیری، اما بازار کار به ویژه خارج از ایران بسیار مسموم است، یا باید درون شبکه‌ی مافیایی باشی یا مافیایی‌ها تو را له می‌کنند.

به عقیده ی من، یا باید پول فراوان به پای مافیایی‌ها بریزی تا تو را هم بازی بدهند و یا هر چه زود‌تر دامنت رو جمع کنی تا کمتر تو را آلوده کنند. در خارج از ایران دو چیز حرف اول را می‌زند: پول و شهرت.

مرسده هاشمی، هنرمند آواز سنتی

در حال حاضر بیشتر خوانندگان در خارج و داخل کشور به خواندن ترانه‌ها و آوازهای بزمی و شاد مشغول هستند که هم طرفدار زیاد دارد و هم می‌شود با آن پول‌ در آورد. چرا به موسیقی با معنی یا سنتی روی آورده‌اید؟

معتقدم هنر هر سرزمینی، میراث فرهنگی آن سرزمین است؛ پس اگر کسی حتی کلامی در این زمینه می‌داند باید در حفظ آن و مهمتر این‌که در انتقالش به نسل بعد بکوشد. اگر چیزی را می‌دانی مسئولیت این را داری که از آن حراست کنی و سالم و دست نخورده به دست افراد صالح و درست بسپاری.

من از این راه دنبال پول نیستم و فکر هم نمی‌کنم با حرکت اصولی هنری بتوان از این راه مال‌اندوزی کرد و به عینه شاهدیم که کسانی که از این راه امرار معاش می‌کنند، یا دست‌تنگ هستند و یا کار هنری‌شان کم‌ارزش و بازاری شده که می‌توانند ثروت‌اندوزی کنند.

این یک معادله‌ی ثابت است که نمونه‌های بسیاری را می‌توانید در داخل و خارج از ایران ببینید. ایمان دارم ‌که برای لطمه نزدن به هنر بهتر است به آن به دیده‌ی منبع مال‌اندوزی نگاه نکنیم و به درآمد متعادل بسنده کنیم؛ وگرنه همینی می‌شود که می‌بینیم.

این نظر من است و قصد تحمیل ندارم، چون هنر اصیل را نمی‌توانیم با پول بسنجیم. اما کسانی که به موسیقی بزمی و عامه‌پسند روی می‌آورند به نظر من درصد خیانتشان به هنر کمتر از کسانی است که موسیقی سبک را به جای موسیقی اصیل به خورد مردم می‌دهند و از این راه به منفعت مالی خودشان نزدیک‌تر می‌شوند.

مردم که همگی سواد موسیقی ندارند! مگر همه‌ی ما سواد دانش علوم طبیعی یا ریاضی یا غیره داریم؟ ما هم هرچه که عالمان به آن می‌گویند می‌پذیریم، پس آنانی که اطلاعات اشتباه در اختیار ما می‌گذارند اول خائن به آن علم هستند و بعد هم خائن به ما. در حیطه‌ی هنر و به طور اخص موسیقی هم همین‌طور است. اگر هنرمندان شعور مردم را به بازی بگیرند، به نوعی خیانت کارند.

در یوتیوپ چند آواز از آوازهای شما را تماشا کرده‌ام که همان آوازها و آهنگ‌ها را هم آقای همایون شجریان خوانده است می‌توانید در این رابطه برای ما توضیح دهید؟

در حقیقت چند قطعه بود که آقای متبسم به من آموختند و در چند کنسرت به مدت یک سال و نیم با هم اجرا کردیم و طبق گفته‌ی خودشان بنا بود که این‌ها را با چند آواز تکمیل کنیم و آلبومی به بازار بدهیم.

اما خود من هم غافلگیر شدم وقتی سال گذشته در سالن تروپن «سخن عشق» را با صدای همایون شنیدم و به سرعت هم آلبوم شد و الان در بازار آمده است. آن موقع دلیل دیگری از ایشان شنیدم و بعد از چند ماه باز دلیل دیگری را برای من عنوان کردند.

پیوند به ویدیوی «سخن عشق» با اجرای مرسده هاشمی

به هر حال تصور می‌کنم که ایشان از اول هم نمی‌خواستند که این کار‌ها را با ما آلبوم کنند، چون قطعات دیگری هم در چهارگاه بود که یک‌سری منتشر شده و باقی هم ظاهراً بناست که به زودی به شکل و فرم دیگری منتشر شود.

البته آقای متبسم به من گفته بودند که این کار‌ها را پیش از انتشار روی اینترنت نیاورم؛ اما وقتی دیدم برخی کارها منتشر شده‌اند و باقی هم حتماً به زودی با صدای خواننده‌های دیگر منتشر خواهد شد، مردم هم که همیشه آلبوم‌ها را باور دارند تا اتفاقاتی را که پیش از آن رخ داده‌اند، پس دیگر ضرورتی به پنهان نگه داشتن این‌ها نیست.

به هر حال مردم هم مشهور‌پرست هستند و این‌طور باور می‌کنند که این قطعات مال کسی است که آلبوم به نام و صدای او منتشر شده و دیگر تهدیدی برای ارزش کار حمید متبسم وجود نخواهد داشت. به هر حال دلایلی که ایشان برای من عنوان کردند هیچ‌کدام دلایل محکم و قطعی‌ای به نظر نمی‌آیند.

و اصل موضوع برای من این است که ایشان قول و قرار رسمی‌ای روی کاغذ با ما نداشتند و دلشان خواسته که به هر حال آلبومشان را با خواننده‌ی مشهور به بازار بدهند، این‌طوری فروش آلبوم‌ها هم تضمین شده هستند، در ضمن که خواننده هم آقاست و پخش صدای آن مانند صدای زن ممنوعیت قانونی در بازار ایران ندارد.

من از چند سال همکاری با حمید متبسم و در کنار ایشان روی صحنه رفتن، بسیار چیزهای خوبی آموخته‌ام و از همه مهم‌تر دوست خوبی مانند ایشان را دارم و فعلاً به همین بسنده می‌کنم.