زیاد شدن پدیده گرد و خاک و فرار نخبگان از خوزستان

محمدرضا اسکندری

خانم لیلا سلامی، معاون دبیرکل و مسئول کمیسیون محیط زیست کانون آینده نگری ایران، نویسنده و محقق در خصوص مسائل اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی است. با او در خصوص محیط زیست و پدیده گرد و غبار خوزستان گفت‌وگویی کرده‌ام.

اطلاعیه کمیسیون محیط زیست کانون آینده‌نگری درباره پدیده گرد و غبار خوزستان در تاریخ ۶/۱/۸۸ چه هدفی را دنبال می‌کند؟

از آن‌جا که مشارکت مردمی دخالت همه جانبه مردم اعم از هم‌فکری، همکاری و تصمیم گیری و اجرا در امور اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و زیست محیطی است که به مردم امکان می‌دهد تا در فرآیند مدیریت جامعه شرکت موثر و کارآمد داشته باشند و از آن‌جا که اساس و هدف کانون آینده‌نگری کمک به کم کردن رنج‌ها و دغدغه‌های بشری است، وظیفه خود دانستیم که در این زمینه قدمی برداریم شاید این بیانیه آغازی باشد برای توجه مسئولان و عامه مردم به این پدیده خطر آفرین، و مطلع کردن افکار عمومی.

لیلا سلامی، معاون دبیرکل و مسئول کمیسیون محیط زیست کانون آینده‌نگری

به نظر شما چه عاملی باعث زیاد شدن پدیده گرد و خاک در سال‌های اخیر در استان‌های خوزستان و ایلام است؟

متأسفانه این معضل از این جهت حادتر می‌شود که کمتر علت جویی شده است و شاید بتوان برای آن دلایل مختلفی را بیان کرد، از جمله پدیده خشکسالی و بارش کم باران در این سال‌ها، تخریب و فرسایش خاک و کمبود کمربند سبز اطراف استان و خصوصاً شهر اهواز، تثبیت نکردن صخره‌های شنی در کشورهای همسایه و ایران، اما گاهی ده دقیقه بعد از بارندگی که الزاماً باید هوای پاک و تمیز داشته باشیم این پدیده گرد و خاک در شهر مشاهده شده است که دقیقاً مشخص نشده که علت آن چیست.

شما پدیده مهاجرت و فرار مغزهای استان به استان‌های دیگر را با پدیده آلودگی هوا به هم ربط داده‌اید. این تحلیل شما تا چه درست است؟ آیا می‌توانید این رابطه را ثابت کنید؟

متأسفانه وقتی برای خود اصل پدیده آلودگی هوا کار آماری و بررسی اصولی نشده باشند چگونه می‌توان انتظار داشت در مورد پیامدها و آسیب‌های آن کاری شده باشد.

اما ما که در بطن جامعه هستیم هر روز می‌بینیم و می‌شنویم افرادی که توانایی مهاجرت دارند برای نجات خود و فرزندان‌شان تصمیم به مهاجرت گرفته، و پیامد وسیع‌تر و فراتر از فرار مغزها و بهتر است بگوییم فرار هر آنکه می‌تواند و ضرورتی برای ماندن ندارد. بشر امروز نمی‌تواند برای یافتن زیست‌گاهی بهتر هر روز با کوله باری از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر کوچ کند، اما اگر مجبور شود این کار را هم می‌کند همچنان که شهروندانی که این توانایی را داشته‌اند، تصمیم به مهاجرت گرفته‌اند.

در اطلاعیه شما از کم کاری دولت و چند وزارت‌خانه، به خصوص وزارت‌خانه‌های راه و ترابری، جهاد کشاورزی و امور خارجه و نداشتن طرح همکاری وزارت خارجه ایران با کشورهای عربستان، عراق و سوریه به منظور تعامل در مقابله با پدیده گرد و غبار انتقاد کرده‌اید. می‌توانید در این رابطه بیشتر توضیح بدهید؟

هوای سالم حق مسلم هر شهروند است و مسئولین در حیطه مسئولیت و وظایف خود می‌بایست شرایط لازم را برای بهره‌مندی مردم از این حق فرآهم آورند.

ما معتقدیم نگرش مسئولین به این پدیده به عنوان یک خطری جدی زیست محیطی می‌تواند در رفع آن موثر باشد اما متاسفانه کمتر اقدامی در این مورد انجام گرفته است. تنها اقدامی که شاید صورت گرفته تعطیلی مدارس در روزهای آلوده، آن هم ۲۴ ساعت پس از آلودگی هوا می‌باشد. در صورتی که در مورد شهرهای دیگر در زمستان که برف شدید می‌بارد از شب قبل اعلام می‌شود.

اغلب مردم از خطرات این پدیده ناآگاه هستند و برخورد عادی با آن دارند، متاسفانه هیچ‌گونه آموزشی و راه‌کار اولیه هم از طرف رسانه‌ها و مطبوعات داده نمی‌شود.

آن‌قدر در زمینه‌ی بسترسازی فرهنگی این معضل کم کار شده است که کسانی که در روزهای آلوده ماسک استفاده می‌کنند انگشت شمار می‌شوند. در حالی که وظیفه‌ی مسئولان می‌باشد که در صدا و سیما، مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات جلسات آموزشی و اطلاع رسانی گذاشته شود.


کمیسیون محیط زیست کانون آینده‌نگری چه پیشنهادی برای مقابله با این پدیده دارد؟

اولین و ضروری ترین پیشنهاد کانون آینده‌نگری به مسئولین و عامه مردم این است که خطرات جبران‌ناپذیر این پدیده را جدی بگیرند. صدا و سیما و مطبوعات باید وظیفه انسانی خود در امر اطلاع رسانی و آموزش مردم برای برخورد با این پدیده را بدانند.

برای مقابله با این پدیده نیاز به یک عزم و همکاری همه جانبه و همگانی می‌باشد و هر ارگان و نهاد و وزارت‌خانه‌ای به اندازه توان خود باید در این زمینه مشارکت داشته باشد.

زمان آن نیست که دنبال مقصر بگردیم، بلکه با هم‌اندیشی همه شهروندان باید به فکر راه‌کارهای کوتاه مدت و دراز مدت باشیم.

افزایش فضای سبز، و کمربند سبز شهری شاید الزامی‌ترین اقدامی باشد که بتوان انجام داد .

کمیسیون محیط زیست کانون آینده‌نگری دست یاری از همه شهروندان و مسئولین برای رفع این پدیده را می‌طلبد.

به امید آسمانی آبی، صاف، پر از ستاره و هوای پاک در استان‌ها .