| خانه > رادیو ژیار > برنامه ها > حسن زیرک، چریکه کردستان | |||
حسن زیرک، چریکه کردستاناستاد «حسن زیرک» به سال ۱۳۰۰ در شهرستان بوکان استان آذربایجان غربی چشم به جهان گشود. در سن پنج سالگی از مهر پدر محروم شد. بدبختی، تلخی و سختی‌های فراوانی چشید. زندگی را با درد و رنج گذراند و عمری را در شهرهای کردنشین ایران و عراق سپری کرد.
مدت زیادی در بخش کردی رادیو بغداد همکاری کرد. از سال ۱۳۳۷ که بخش رادیو کردی ایران در تهران برای اولین بار افتتاح شد همکاری خود را با این مرکز آغاز کرد. هرچند حسن زیرک به‌خاطر شرایط سخت زندگی از نعمت درس و تحصیل بی‌بهره ماند، ولی استعداد کم‌نظیری در سرودن شعر و آهنگ‌سازی کردی داشت. این استعداد به همراه صدای منحصر به فرد، سبب شد که خالق آثار مانا و ماندگاری در عرصه موسیقی کرد باشد و ترانه‌های‌اش در سرتاسر شهرهای کردنشین محبوبیت یابد، به شکلی که همچنان صدای او در جای جای مناطق کردنشین و در کوچه‌ها و خیابان‌ها و در خانه‌ها و مغازه‌ها طنین‌انداز است. حسن زیرک که در رادیو کردی تهران فعالیت داشت با خانم میدیا زندی، گوینده بخش کردی ازدواج کرد که حاصل آن ازدواج دو دختر به نام‌های مهتاب (آرزو) و مهناز (ساکار) بود که چند ترانه را برای فرزندان‌اش اجرا کرده است. زندگی حسن زیرک همیشه با کوچ و آوارگی همراه بود. یکی از شهرهایی که در آن مدت زیادی اقامت داشت کرمانشاه بوده که همکاری او در این شهر با هنرمندان برجسته کرمانشاهی همچون استاد مجتبی میرزاده، محمد عبدالصمدی، اکبر ایزدی و بهمن پولکی سبب خلق آثار زیبایی شد. سال‌های پایانی زندگی زیرک در تلخی و ناکامی گذشت. او در این سالها دیگر آن بلبل خوشخوانی نبود که از بامداد تا شامگاه نغمه‌خوانی کند. در منطقه بوکان قهوه‌خانه‌ای دایر کرد و در میان مردمی که دوست‌شان داشت و دوستش داشتند آخرین نفس‌های‌اش را در رنج و بیماری کشید. سرانجام در چهارم تیرماه ۱۳۵۱ در بیمارستان شهر بوکان به علت بیماریی لاعلاج، چشم از جهان فروبست و بر فراز کوه ناله‌شکن که از کوه‌های معروف و زیبای آن منطقه است به خاک سپرده شد. استاد شهرام ناظری، هنرمند بلند‌آوازه موسیقی سنتی ایران در خصوص صدای حسن زیرک چنین اظهار داشت: «در مجموع در‌باره مرحوم حسن زیرک، فقط می‌توانم بگویم که یک انسان نابغه به معنای واقعی بود، یعنی در همان لحظه که وارد ارکستر رادیو می‌شد و به اتاق ضبط می‌رفت؛ بداهتاً شعر می‌سرود، آهنگ می‌ساخت و آن را می‌خواند که تا‌کنون چنین موردی در موسیقی سابقه نداشته است».
سرکار خانم میدیا زندی، همسر حسن زیرک در کتاب «چریکه کردستان» در مورد این هنرمند می‌نویسد: «حسن زیرک، بزرگمردی است که در هر کجا کردی وجود داشته باشد و در هر کشور کردنشین همانند ستاره‌یی درخشان می‌فروزد و آوای ملکوتی‌اش دل هر دلداری را به جنب و جوش در می‌‌آورد. می‌توان گفت هر کجا کرد باشد حسن زیرک نیز هست، چرا که در خانه هر کردی، آوا و آوازهای او وجود دارد و همه روزه آوای لذت‌بخش این نابغه بزرگ به گوش می‌رسد و هیچ‌گاه باور نخواهیم کرد که حسن زیرک مرده باشد. اکنون که حدود ۳۰ سال از درگذشت او می‌گذرد هنوز در خانه هر کردی حضور دارد». رفتار دولت وقت با حسن زیرک او را دچار مشکل فراوانی کرد، به‌ویژه وقتی که دکتر شیخ عابد سراج‌الدینی، رییس وقت برنامه‌های کردی رادیو تهران بود به او اجازه کار نداد و این کار چنان تاثیر منفی بر دل لطیف حسن گذاشت که دیگر هیچ‌وقت به رادیو برنگشت و با دلی شکسته بار و بند خود را به سوی بغداد پیچید. هنگامی که به بغداد رسید در آنجا نیز او را دچار مشکل کردند، او را گرفته و روانه زندان کردند. پس از رهایی از بغداد مجدداً به تهران برگشت، در تهران نیز ساواک او را گرفت و شکنجه داد که جریان شکنجه‌اش در ساواک را خودش در نوار گفته که صدای او هنوز به یادگار مانده است. این رویدادها نشان می‌دهد که حسن زیرک نه در ایران و نه در عراق روی خوشی و راحتی و آزادی را ندید. همسر مرحوم حسن زیرک که خودش گوینده بخش کردی رادیو تهران قدیم است در ادامه می‌نویسد: «حسن زیرک نزدیک به هزار ترانه در تهران و کرمانشاه اجرا کرده بود و به‌خاطر همین ترانههای او بود که روزانه نزدیک به دو هزار نامه نوشته می‌شد و حتی درون نامه پول قرار می‌دادند تا ترانه مورد درخواست آنان پخش شود و در کل، برنامه‌های کردی رادیو تهران و کرمانشاه به‌خاطر صدای دلنشین حسن زیرک مورد توجه همه قرار گرفته بود.» او ادامه می‌دهد: «آن موقع هر روز دو بار برنامه «ما و شنوندگان» پخش می‌شد و حسن زیرک با صدای رسا و لذت‌بخش خود باعث معروفیت و کیفیت و شکوفایی برنامه‌های کردی در تهران و کرمانشاه شده بود و سیل نامه‌های طرفداران ترانههای او هر روز به رادیو جاری بود. اما پس از این همه خدمت، حسن زیرک را دیگر به رادیو راه ندادند و او را از یاد بردند. درحالی که در ۲۸ مرداد ۱۳۴۱ که برد ایستگاه رادیوی کرمانشاه به ۱۰۰ کیلو وات رسیده بود صدای حسن زیرک به همه شهرها و روستاهای کردنشین می‌رسید». فاروق صفی‌زاده بوره‌که‌یی، از محققان ارزشمند در خصوص حسن زیرک می‌نویسد: «حسن زیرک بیش از ۱۵۰۰ ترانه ساخته که همه آهنگ‌ها و بیشتر ترانههای آن را خود می‌ساخته و می‌سروده است. از آهنگ‌های این هنرمند بزرگ، بیشتر ترانه‌سرایان امروز فارس و کرد و بیگانه و ترک نیز سود جسته‌اند و امروز هر آهنگی که پدید می‌آید نشانی از آهنگ‌های این هنرمند را در خود نهفته دارد. هنگامی که به آهنگ‌های او گوش فرا می‌دهی، زندگی را با همه آزارها و مویه‌ها و رنج‌های‌اش درمی‌یابی. بر همین پایه آهنگ‌های حسن زیرک نشانه زندگی هر کرد آریایی رنج‌کشیده را در خود نهفته دارد». استاد مجتبی میرزاده، نوازنده ویولون و موسیقی‌دان برجسته که در تمامی آثار مرحوم حسن زیرک در دهه ۱۳۴۰ در ارکستر رادیو کرمانشاه نوازندگی و تنظیم آهنگ‌های او را به عهده داشته در مورد این هنرمند فقید در گفت و گو با زمانه چنین اظهار داشت: «با این‌که حسن زیرک مطلقاً سواد نداشت اما اشعار اغلب آثارش را به صورت بداهه و در آن لحظه که می‌خواند می‌سرود و از حافظه‌یی بسیار قوی در حفظ شعر و آهنگ و مقام‌های کردی برخوردار بود. باید گفت که حسن زیرک هیچ‌گاه در موسیقی کرد تکرار نخواهد شد. چرا که ماندگارترین و زیباترین نغمات کردی را خلق کرد و اینک نه‌تنها در ایران حتی در میان کردهای عراق، سوئد و سایر نقاط جهان آثار و نام و یاد او از مقام و منزلت والایی برخوردار است». خانم مهناز زیرک (ساکار)، دختر مرحوم حسن زیرک، در یادداشتی درخصوص رفتن او به مزار پدرش با احساسی پرشور می‌نویسد: «پس از درگذشت پدرم، به دلیل کارمند بودن مادرم، وی مرتب مجبور بود سرکار باشد و لذا ما نتوانسته بودیم از تهران به زادگاه‌مان کردستان برویم و مادرم نیز چون احساس مسوولیت میکرد حاضر نبود ما را به تنهایی به کردستان بفرستد. از همان دم نخست که قرار شد برای دلجویی عزیزی از دست‌رفته برویم تصمیم گرفتم حتماً به زیارت آرامگاه پدرم نیز بروم و هر آنچه سال‌هاست در سینه پنهان کرده‌ام باز گویم و عقده دل را بگشایم.» او می‌گوید: «بعد از رسیدن به شهر کوچک و زیبای مهاباد و دلجویی و تسلیت به خانواده‌یی، صبح روز بعد به سوی بوکان رهسپار شدیم و یکی از همشهریان کرد قرار شد ما را به مقصد برساند و هنگامی که راننده مقصد ما را دانست و فهمید که فرزندی پس از سالها دوری به دیدار پدر می‌رود، پدری که امروز یکی از افتخارات فرهنگ و هنر کرد است بی‌نهایت در حق ما لطف کرد، به گونه‌ای که حتی حاضر نشد پول حق‌الزحمه خود را بگیرد.» سپس ادامه می‌دهد: «آری به دیدار گوری سرد می‌رفتم که سالها بود کسی در آنجا خفته بود، کسی که در سراسر زندگی‌اش مالامال از درد و آزار بود. از هنگامی که وارد شهر شدم کوه ناله‌شکن که آرامگاه پدر در آنجا قرار دارد خود را زیباتر از همیشه نمایانده بود و از دور با کوه ناله‌شکن نجواهای‌ام را آغاز کردم، تو گویی پدر بود که در برابرم ایستاده بود و به سخنان‌ام گوش میکرد و می‌شنید که می‌گفتم: کجایی پدر!؟ ما و مادر تنهاییم، تنها به تو، به تو احتیاج داریم... چشم‌های‌ام را بستم و یک لحظه در عالم خیال خودم را در آغوش پدر دیدم اگرچه خیالی بیش نبود. اما لذتی وصف‌ناپذر داشت، لذتی که هنوز مستی آن از سرم بیرون نرفته است».
استاد اکبر ایزدی، از نوازندگان پیشکسوت که در اکثر ارکسترها به خوانندگی حسن زیرک، نوازندگی سنتور را به عهده داشته است در مورد او می‌گوید: «حسن زیرک اعجوبه بداهه‌خوانی کردی و هم در شاعری و آهنگ‌سازی بسیار توانا بود و حتی اشعار برنامه را خودش می‌سرود. هیچ‌گاه در صدایش ضعفی مشاهده نکردم و اصولاً در خواندن و ساخت ترانههای کردی از نوادر دوران و از برجستگان موسیقی کردی بود». دکتر محمد صدیق مفتی‌زاده که مقدمه‌ای بر کتاب «چریکه کردستان» مرحوم حسن زیرک نوشته، شعری در وصف این هنرمند با گویش کردی سروده که اینک بر سنگ مزار او حک شده است که برگردان فارسی آن چنین است: «زیرک! در راه هنر زحمت بسیار کشیدی، زندگی‌ات را در راستای هنر فدا کردی، در زندگی حتی لحظه‌یی آرام نداشتی، رنج فراوان کشیدی و بسیار مورد ستم قرار گرفتی، روزگارت حتی یک دم بدون غم نگذشت که چه در مقام هنر، بر بالاترین چکاد قرار داشتی». مرحوم حسن زیرک در رادیو تهران آثاری به ثبت و ضبط رسانید که اغلب با ساز اساتیدی همچون پرویز یاحقی، حسن کسایی، جلیل شهناز، جهانگیر ملک، احمد عبادی و به سرپرستی زنده‌یاد مشیر همایون شهردار همراه بود. در خصوص شخصیت هنری حسن زیرک، نظر استاد بیژن کامکار، خواننده و نوازنده برتر کشورمان را نیز جویا شدیم که ایشان هم با اعلام این مطلب که علاقه زیادی به صدای مرحوم حسن زیرک دارد گفت: «حسن زیرک یکی از برجستگان موسیقی کرد به شمار می آید و خیلی از آهنگ‌های کردی یا فارسی که الان به اجرا در می‌آید الهام گرفته از آثار آن هنرمند است. شهرت و محبوبیت حسن زیرک فقط محدود به مرزهای ایران نیست بلکه در کشورهای اروپایی و تمام نقاط کردنشین جهان امتداد دارد». چندی پیش رییس شورای اسلامی شهر بوکان در گفت و گو با نشریه سیروان (یکی از نشریات محلی استان کردستان) اعلام کرد که عملیات اجرایی احداث مجتمع توریستی حسن زیرک و همچنین ایجاد خیابان ۱۲ متری به نام او تا محل آرامگاه‌اش آغاز می‌شود که اگر این‌چنین باشد باید به مسوولان مربوطه و ذی‌صلاح منطقه بوکان دست‌مریزاد گفت. چند سال قبل فیلمی از زندگانی حسن زیرک در شهر سلیمانیه عراق ساخته و تا چند ماه بر پرده سینماهای شهرهای کردستان عراق اکران شد. 
نظرات بیان شده در این نوشته الزاماً نظرات سایت زمانه نیست.
|
لینکدونی
آخرین مطالب
|
||
.jpg)
 |
نظرهای خوانندگان
besyar AAli bud va kheili ham mofid. mamnoon az ein karetoon
-- sadeq ، Sep 14, 2008از گرداندگان رادیو ژیار تقاضا دارم که در رابطه با ترانه سراها و هنرمندان کرد که نقش بزرگی در ترانه سرائی و موسیقی شرق داشته اند بیشتر برنامه درست کنند
-- بدون نام ، Sep 14, 2008موفق باشید
سیروان کرمانشاه
احتمالا چریکه در نوشتار کردی معنای آن را در نوشتار فارسی که چریک زن است. را نمیدهد. (ها تانیث
رادیو ژیار: دوست گرامی چریکه در زبان کردی سورانی به معنی نغمه و در کردی جنوبی (گورانی) به معنی ناله ای که از اعماق قلب می آید
-- بدون نام ، Sep 14, 2008من فکر میکردم کردها تجزیه طلب اند و یا واقعا دشمن ایران هستند و مردمی وحشی و بی تمدن . اما رادیو ژیار را دنیال کردم دیدم که انها هم ادمی دارای فرهنگ و تاریخ و هنر اند ، سربلند باشید
-- رودابه ، Sep 14, 2008افتخار می کنم که اهل کشوری هستم که کردها آن را بنیان گذاشته اند.
-- مهرسده ، Sep 14, 2008روی دوستان ژیار را می بوسم.
مهرسده از تهران
لطفا در باره دکتر شوان و آهنگ هايش هم بنويسيد. با سپاس
رادیو ژیار: در آینده در رابطه با دکتر شوان و شوانپرور هم برنامه خواهیم ساخت
-- شوان ، Sep 21, 2008ahanghaye ostad ra bogzarid az shoma tashakor mikonam baraye saetetan
-- amir ahamadi hastam ، Oct 24, 2008از شما متشکرم امیدوارم اواز های این خواننده بزرگ را برای دانلود بگذارید
-- بدون نام ، Jan 14, 2009از شما مچکرم امیدوارم اواز های این خواننده بزرگ را برای دانلود بگذارید
-- بدون نام ، Jan 14, 2009ای ولا .خیلی سایت باهالی
-- امین.شنو ، Mar 4, 2009من به كردها كه انسانهاي اصيل و با صداقتي هستند افتخار ميكنم
-- فعلي ، Mar 31, 2009واقعا" صدای حسن زیرک زیبا و دلنشین است من از شنیدن آن نهایت لذت را میبرم
-- M ، Jul 4, 2010