ریسک بزرگ اسرائیل

رضا جمالی

با نگاهی عمیق به سیر تحولات تاریخی میان اعراب و اسرائیل و سپس فلسطینیان و اسرائیل نمی‌توان تنها موشک‌پرانی از سوی نیروهای حماس را به عنوان آغازی بر این در گیری‌ها در نظر گرفت.

بررسی روند تهاجم تازه‏ی اسرائیل به غزه و نیز تاثیر آن بر منطقه‏ی خاورمیانه را با دکتر مهرداد خوانساری، مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه در لندن، درمیان گذاشتم که با هم می‏خوانیم.

آقای دکتر خوانساری، علت اینکه دولت اسرائیل در حال حاضر هرگونه پیشنهاد صلح را نمی‏پذیرد چیست، در حالی که قبل از شروع حمله‏اش به غزه، از تمدید آتش‏بس با حماس استقبال می‏کرد.

به عقیده‏ی من، هدف دولت اسرائیل در شرایط فعلی این است که ماجرای موجود در غزه را به فرم تعیین کننده‏ای بتواند عوض کند.

این که آتش‏بس را در شرایطی که هدف‏های نهایی‏‏اش تامین نشده، بپذیرد، بدیهی است که مانند استخوان لای زخم می‌ماند و مساله باز به همان نحوی که همیشه بوده است، از سر گرفته می‏شود. اسرائیل قصد دارد علی‏رغم اعتراضاتی که در جهان و افکار عمومی بین‏المللی نسبت به عمل‏کردش هست، این سیاست فعلی و برنامه‏ای را که مد نظر دارد، تا انتها بتواند پیش ببرد.

یک روزنامه‏ی هلندی (روزنامه‏ی تراو) اشاره‏ای داشته که اسرائیل با تهاجم جدید‏اش می‏خواهد ‏آنچه را که در جنگ با حزب‏الله به دست نیاورد، امروز در نبرد با حماس به دست آورد. شما چقدر با این نظرموافق هستید؟

البته می‏توان گفت هدف اسرائیل این است که جنگ تبلیغاتی و جنگ افکار عمومی را در ارتباط با ماجرایی که الان شروع شده، نبازد.

خیلی از کارشناسانی که مسائل خاورمیانه و مسایل استراتژیکی را دنبال می‏کنند، می‏دانند که اسرائیل در سال‏ ۲۰۰۶ از نظر ضرباتی که به حزب‏الله وارد کرد، پیروزی‏های شایان استراتژیکی به دست آورد.

ولی عملا در دنیا این‏طور وانمود شد که اسرائیل جنگ را باخته است و برنده‏ی سیاسی ماجرای سال ۲۰۰۶، بی‏شک حزب‏الله بود. در حالی که در عمل صدمه‏ای که حزب‏الله خورده بود را فقط خود حزب‏الله می‏داند چه بوده است.

الان اسرائیل مایل است در افکار بین‏المللی و در افکار داخلی کشورش‏، با توجه به انتخابات پیش رویی که قرار است در ماه فوریه برگزار شود، این گونه دیده نشود که آن اشتباهاتی که سال ۲۰۰۶ رخ داد، دومرتبه در غزه رخ بدهد.

ولی طبق اظهارات سازمان‌های اطلاعاتی در اسرائیل و روزنامه‏های اسرائیلی، حزب‏الله پس از جنگ ۳۳ روزه قوی‏تر هم شده. حال اگر در روند تهاجم تازه‏ی اسرائیل به غزه، همان نتیجه‏ای به دست بیاید که پس از جنگ با حزب‏الله به‏دست آمد، برندگان و بازندگان این جنگ چه کسانی یا کشورهایی خواهند بود؟

حزب‏الله از این لحاظ قوی‏تر شد که افکار عمومی مقاومت و ایستادگی آن‌ها را در قبال تهاجم‏های اسرائیل ستایش کردند و سلاح‏هایی که بعداً در اختیار حزب‏الله قرار گرفت، جانشینی بود برای آن‏چه که در آن روزها از دست دادند و شاید تعدادش هم بیشتر شده است.

ولی آن‏چه که حزب‏الله از دست داد، قسمت اعظم نفرات آموزش دیده و مجربی بود که در بیست سال گذشته تربیت کرده بود.

در غزه، اگر اسرائیل نتواند به هدف نهایی‏اش که دولت حماس عنان کنترل را در غزه نداشته باشد (که هدف فوق‏العاده مشکلی است) برسد، عواقب این جنگ برای اسرائیل فوق‏العاده بد خواهد بود.

این جنگ، جنگی است بین اسرائیل و بی‏شک، ایران‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏؛ چون ایران است که پشت حماس ایستاده. اگر اسرائیل نتواند به طور قاطع و شفاف نشان دهد کمر این استراتژی را در غزه شکانده است، بدیهی است که برنده طرف مقابل خواهد بود.

ایران چه هدفی را از این قضیه دنبال می‏کند؟ باز هم گروهی از تحلیل‌گران معتقدند که ادامه‏ی غنی‏سازی اورانیوم و انحراف توجه جهانی به موضوع هسته‏ای ایران، یکی از اهداف پشتیبانی ایران از حماس است.

ایران از حماس حمایت نمی‏کند که برنامه‏ی هسته‏ای‏اش را پیش ببرد. ولی اگر حماس به عنوان نیرویی که متکی به کمک ایران است و در اصل یک آتویی است که مقامات ایرانی در شطرنج سیاسی منطقه از او استفاده می‏کند شکست بخورد، اثرات آن روی پرونده‏ی هسته‏ای ایران هم مشهود خواهد بود. این ریسک عظیمی که اسرائیل کرده است، برای آینده‏ی منطقه فوق‏العاده مهم است.

زمانی را که اسرائیل برای حمله انتخاب کرده، مقارن شده با آخرین روزهای حضور جرج بوش در کاخ سفید و روزهای آخر زمام‏داری محمود عباس به عنوان رییس تشکیلات خودگردان فلسطین و نیز انتخابات اسرائیل در ماه فوریه آینده. آیا این حمله می‏تواند با مواردی که اشاره کردم، ارتباطی داشته باشد؟

به نظر من، آخرین روزهای بوش شاید اهمیت کم‏تری از آخرین روزهای زمام‏داری محمود عباس وانتخابات پیش رو در اسرائیل، داشته باشد. چون در اصل اگر در غزه کمر حماس شکسته شود، زمینه برای انتخاب دوباره محمود عباس می‏تواند آماده شود. منوط به این که محمود عباس به عنوان وسیله‏ای در دست اسرائیل، امریکا و یا دیگران دیده نشود.

لذا محمود عباس در تئوری می‏تواند از این مساله استفاده کند، همان‏طور که رهبران اسرائیل هرکدام به دلایل خودشان‏، با برنامه‏هایی که دارند، سعی می‏کنند از این ماجرا به عنوان یک فوتبال سیاسی، به نفع خودشان استفاده کنند.

اگر این دو مورد را کنار بگذاریم، به نظر من، برای دولت بوش در اصل تفاوت فاحشی نمی‏کند. ضمن این که شاید یک مقدار دست دولت بعدی اوباما را بازتر می‏گذارد که بتواند در شرایطی که وضع به فرم تعیین کننده‏ی مشخصی رسیده، وارد عمل بشود.

ریشه درگیری‏ها میان اسرائیل و فلسطین عمیق‏تر از آن است که بخواهیم چند موشک‏اندازی حماس را عامل آن بدانیم. اسرائیل هم تا کنون نتوانسته از نظر سیاسی، موضع واحدی را در مقابل طرح‏های صلح بین المللی ارائه شده ایفا کند.

طی ۶۰ سال گذشته، مساله‏ی فلسطین، مساله‏ای بود بین اسرائیل و فلسطینی‏ها و یا اسرائیل و عرب‏ها. اما الان مساله ابعاد دیگری پیدا کرده است.

امروز کشوری مثل ایران که یک بینش جهانی خاص از خود دارد و هدف‏اش تغییر دادن توازن منطقه به نفع ایدئولوژی‏ای که دنبال می‏کند، است، وارد این ماجرا شده است. ضمن این که رهبران اسرائیل امروز به طور علنی‏‏ و برای اولین بار در هفته‏های اخیر، به نوعی تائید خودشان را از طرح پیشنهادی عربستان سعودی و این که تمایلی برای اجرای آن داشته باشند را مطرح کرده‏اند.

لذا می‏توان گفت صحنه تا حدودی در ارتباط با آن مسایل عوض شده. ولی مشکلات جدید امروز طوری وارد قضیه شده که نکات گذشته را تحت‏الشعاع قرار داده و مساله را خیلی پیچیده‏تر و سخت‏تر کرده است.

آقای دکتر خوانساری دولت حماس هر ایدئولوژی که دارد ولی در یک روند انتخاباتی دمکراتیک روی کار آمد. چرا اسرائیل و امریکا این دولت منتخب مردم فلسطین را به عنوان طرف گفت‌وگو به رسمیت نشناختند و در نهایت باعث بروز اینگونه بحران‏ها شدند.

اعتقاد دارم، این که امریکا و اسرائیل به نتیجه‏ی آرای مردم فلسطین احترام نگذاشتند، نمی‏تواند امر قابل قبولی باشد. ولی به هرحال امریکا، اروپا و متحدین این‏ها، نباید این روشی را که در ارتباط با حماس پیش گرفتند، پیش می‏گرفتند.

مساله‏ی اساسی این است که حماس به هر حال طرفدارانی دارد. نیرویی است که وجود دارد. این طرز تفکر وجود دارد. این طرز تفکر را نمی‏توانید بکشید یا نابود کنید. لذا باید ارتباط‏تان را با او حفظ کنید. اگر این نیرو را در انزوا قرار دهید‏، بدیهی است که تماما در اختیار نیروهایی مثل ایران قرار می‏گیرد.

اگر امروز اسرائیل در این ماجرا تا انتها برود و موفق هم بشود، این مساله‏ای که اشاره کردید، بازهم می‏ماند. چون تمام طرف‏داران حماس که از بین نمی‏روند و باید زمینه‏ای باشد که این‏ها فکر کنند و بدانند در ‏آینده‏ی منطقه و در آیند‏ه‏ی مملکت خودشان دارای نقشی هستند که مورد احترام و تائید جامعه‏ی بین‏المللی هم می‏تواند قرار بگیرد.

این که نتوانستند با این نیرو وارد مذاکره شوند، به این خاطر بوده که حماس به دنبال نابودی اسرائیل بوده است. وقتی که می‏گوید، موجودیت تو را قبول ندارم، وجودت را نمی‏توانم بپذیرم، شرایط را برای این که او را وارد مذاکره کنند آسان نمی‏کند.

ولی کشورهایی مثل امریکا، اروپا، می‏توانستند رابطه‏ی خودشان را با حماس حفظ کنند و با حفظ این رابطه، سعی کنند در تصمیم‏گیری آن‏ها اعمال نفوذ کنند، آن‏ها را از راهی که می‏روند منصرف کنند و به یک سمت دیگری هدایت کنند.