«مجموعه فعالان حقوق بشر، نهادی سیاسی نیست»

پژمان اکبرزاده

احمد باطبی، دانشجویی بود که در تیرماه ۱۳۷۸، به دلیل حضور در درگیری رویداد هیجده تیر دستگیر شد و چند سالی را در زندان گذراند و بارها تا پای چوبه‏ی دار رفت.

او چندی پیش، در یک فرصت کوتاه از کشور خارج شد و اینک در امریکا به‏سر می‏برد. در زمینه‏ی فعالیت «مجموعه‏ فعالان حقوق بشر» با احمد باطبی گفت‏گویی انجام داده‌ام.

«مجموعه فعالان حقوق بشر» چهار سال پیش به صورت یک ایده در ذهن تعدادی از زندانیان سابق سیاسی که جزو فعالان سیاسی و دانشجویی محسوب می‏شدند، شکل گرفت و حاصل تجربه‏ی آن‏ها نسبت به فعالیت سازمانی و گروهی، حداقل شکل دانشجویی‏اش در فضای ایران بود.

یکی از دغدغه‏های این فعالان این بود که به چه شکل این سازمان را ایجاد و اداره کنند تا با توجه به شناختی که از نهادهای امنیتی دارند، مورد برخورد قرار نگیرد و اگر هم با آن برخورد شد، نابود نشود.

این ایده، بعد از بیرون آمدن برخی از دانشجویان از زندان، مثل آقای رفیعی و دوستان دیگر، به صورت هسته‏ی اولیه شکل گرفت. وبلاگی ساخته شد و اخبار و اطلاعات مربوط به فعالیت‏های مجموعه در این وبلاگ منتشر شد. بعداً هم به شکل کنونی که می‏بینید، توسعه پیدا کرد.

نام وبلاگ چه بود؟

وبلاگ مجموعه فعالان حقوق بشر بود که به خاطر فیلتری که می‏شد، در آدرس‏های متفاوت اما با همان نام «مجموعه فعالان حقوق بشر» کار می‏کرد.

فعالیت مجموعه فعالان حقوق بشر به شکل متشکل کنونی آن از چه زمانی شروع شد؟

مجموعه فعالان، حدود سه سال پیش، اساسنامه‏اش را به شکل کنونی که در آن شاخه‏های متعدد و فعالیت‏های دسته‏بند‏ی شده‏ی آن تعریف شده، تدوین شد. اساسنامه توسط هسته‏ی اولیه‏ی اعضا نوشته شد و چند دوره مورد بازبینی قرار گرفت و اعضای مجموعه سعی کردند شکل تکاملی به آن بدهند.

در مجموعه تقسیم کار صورت گرفت و شاخه‏های متعددی، مثل شاخه‏ها‏ی زنان، کارگران، کودکان، اقلیت‏های دینی و… در آن ایجاد شد. برای اعضا با توجه به نوع فعالیت و تمایل‏شان تقسیم کار صورت گرفت و در حوزه‏های مربوط به خودشان فعال شدند.

در حال حاضر، حدود سه یا چهار سال است که مجموعه فعالان به شکل منسجم کنونی دارد کار می‏کند.

احمد باطبی

مجموعه‏ فعالان هیچ کمک مالی‏ای از جایی دریافت می‏کند؟

مجموعه‏ فعالان، طبق اساسنامه، خیلی سخت می‏تواند کمک مالی دریافت کند و عموم درآمد خود را از حق عضویتی که اعضایی که برای‏شان مقدور است، بپردازند، تامین می‏کند.

در اساسنامه‏ی مجموعه، امکان دریافت کمک مالی از خارج از مجموعه هم هست. ولی سلسله مراتب خیلی پیچیده‏ای دارد که باید مورد تایید کادر مرکزی و برخی از اعضا که با هزینه کردن آن کمک مالی در ارتباط هستند، قرار بگیرد.

به این دلیل دریافت کمک خیلی مشکل بوده و تا به حال صورت نگرفته است. اما شاید در آینده، با بازنگری در مجموعه اگر خود مجموعه نیاز بداند و اعضا تشخیص بدهند، این کار هم انجام شود.

شما خط قرمزی هم برای خودتان گذاشته‏اید که کمک‏ها از چه جاهایی دریافت بشود یا نشود؟

در مورد خط قرمز تاکنون به طور مشخص صحبت نشده است. به این دلیل که مجموعه به خاطر محدودیت‏هایی که در ایران دارد و تمرکزی که نهاد حاکمیت روی او دارد و ممکن است عواقب داشته باشد، همان ابتدای امر، تمام محدودیت‏های دریافت کمک مالی را برای خود قائل شده است و تا به امروز هم فقط از اعضا توانسته کمک دریافت کند.

اگر قرار باشد روزی به موردی برخورد کند که شاید جزو خط و خطوط قرمز به لحاظ اعتقادی جامعه‏ی ایرانی و یا خود اعضا باشد، حتما در مورد آن تصمصیم‏گیری می‏کند. ولی مشخصاً، به خاطر این که تاکنون پیش نیامده، خط قرمز خاصی تعریف نشده است. اما از آن دید هم بخواهیم نگاه کنیم، حتماً خط قرمز در آن هست.

اعضای مجموعه فعالان حقوق بشر ایران آیا علنی هستند و اسامی‏شان مشخص است یا این که به ویژه در ایران، به صورت پنهانی فعالیت می‏کنند؟

این مجموعه، به خاطر این که یک گروه صرفا حقوق بشری و غیرسیاسی است، معتقد است در چهارچوب قوانینی که خود جمهوری اسلامی به آن معتقد است و معاهدات بین‏المللی که امضا کرده و به ‏آن متعهد است، ایجاد شده و فعالیت می‏کند.

لذا، طبق تعاریف حقوقی، فعالیت آن قانونی محسوب می‏شود و قابل دفاع است. هر وکیل و هر فردی که در این چهارچوب کار کند، می‏‏تواند از آن دفاع کند.

اما، جمهوری اسلامی عموماً فعالیت‏های حقوق بشری صرف را هم بنا بر تعاریف خود، در چهارچوب کارهای سیاسی قرار می‏دهد و همان برخوردی را که با فعالین سیاسی می‏کند، با فعالین حقوق بشری هم انجام می‏دهد. مجموعه فعالان سعی کرده تاحدی از این آسیب غیرقانونی که به او وارد می‏شود، پرهیز کند.

این مجموعه اعضای خود را در صورتی که بخواهند مسوولیت داشته باشند و جزو مسوولین مجموعه بشوند، طبق اساسنامه و با نظر خود اعضا، معرفی عمومی می‏کند و اسم آن‏‏ها را منتشر می‏کند.

کما این‌که الان اگر به وب‏سایت مجموعه مراجعه کنید، اسامی چهل نفر از مسئولین مجموعه، با وجود این که در ایران هم هستند، با اسم و مشخصات واقعی‏شان معرفی شده‏اند. چون طبق اساسنامه باید معرفی می‏شدند و خواست خودشان هم بود که اسم‏شان منتشر شود.

اما، اعضای عادی و رده‏های پایین‏تر، نیازی نیست معرفی شوند و اگر روزی معرفی شوند، باید با اسم واقعی‏شان باشد.

در ماه‏های اخیر، مسائلی که به ویژه مربوط به زندانیان سیاسی در ایران بوده، خیلی سریع از طریق تارنمای مجموعه فعالان حقوق بشر، منتشر شده است. این اطلاعات از چه راه‏هایی به دست شما می‏رسد؟

اعضای مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، از قشرهای مختلف اجتماعی هستند و در مجموعه عضویت دارند.

طبق اساسنامه، سه رده‏ی عضویت در مجموعه وجود دارد که هرکدام تعریف خاص خود را دارد.

یکی از رده‏هایی که کارش تهیه‏ی گزارش است، بخشی از اعضا هستند که نیازی نیست اسامی‏شان به صورت عمومی منتشر شود. آن‏ها این اطلاعات و اخبار را جمع‏آوری می‏کنند و از فیلترهای اطمینان می‏گذرانند. مثلا با خانواده، وکلا و یا کسانی که مستقیماً با آن گزارش و خبر در ارتباط هستند، چک می‏کنند.

دومین مساله‏ای که مجموعه فعالان روی آن خیلی تاکید دارد و طبق اساسنامه باید به آن عمل کند، این است که باید موارد خبری را مستند کنند و فایل عکس، فایل متن، صوتی و یا فیلم از آن اتفاق یا واقعه تهیه شود که بتوان به صحت و سقم آن اطمینان داشت و بعد آن را منتشر کرد.

سیستم تهیه‏ی خبر مجموعه فعالان به این شکل است و تا به امروز هم تلاش بر این بوده که شیوه‏ی اطلاع‏رسانی صحیح و هم چنین ضمیمه کردن مدارک کافی برای اثبات خبر، رعایت و از این قانون اساسنامه عدول نشود.

مجموعه فعالان به جز فعالیت در زمینه‏ی اطلاع‏رسانی در زمینه‏ی مسائل حقوق بشر در ایران، فعالیت دیگری هم دارد؟

در آخرین بازنویسی که مجموعه فعالان در اساسنامه و مرامنامه‏اش داشته، سه هدف کلی را برای خود در نظر گرفته است؛ اولین نکته‏ی مهم این است که تمام اخبار و اطلاعات در سریع‏ترین زمان ممکنه‏، همراه اسناد و مدارک (فایل صوتی، تصویری، فیلم، عکس) به لحاظ خبری منتشر شود.

دوم این که اطلاع‏رسانی آزاد و بدون تبعیض نسبت به مسائل حقوق بشری انجام بگیرد.

سومین هدف، آموزش است. آموزش قشرهای مختلف اجتماعی نسبت به مسایل حقوق بشری، انتشار جزوات آخرین اخبار تغییر و تحولات و جزوه‏های آموزشی حقوق بشری در سرتاسر دنیا و ارتباط فعالین و قربانیان نقض حقوق بشر در داخل ایران با نهادهای بین‏المللی و نهادهایی که پی‏گیری وضعیت حقوق بشر را در نقاط مختلف دنیا بر عهده دارند.

این‏ها اهداف عمده‏ی مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران است که به شکل کلی پی‏گیری می‏شود.

آیا برنامه‏ای هم برای گسترش این فعالیت‏ها دارید؟

مجموعه فعالان روزانه‏، در جلسات داخلی خود، وضعیت حقوق بشر و فرآیند حقوق بشر در ایران را رصد می‏کند و تصمیمات جدید برای ارتقا و رشد سطح حقوق بشر در ایران و رشد آگاهی مردم انجام می‏دهد. این به صورت روزانه است و توقفی هم ندارد. ولی بنا به شرایط اجتماعی و شرایطی که در ایران به لحاظ امنیتی برای مردم وجود دارد، امکان اطلاع‏رسانی ممکن است کم باشد.

ارتباط شما با انجمن‏های دفاع از حقوق بشر و آزادی بیان در سطح بین‏المللی به چه شکل است؟

با نهادهای حقوق بشری و مسئولین آن، مثل عفو بین‏الملل، سازمان دیده‏بان حقوق بشر و دیگر نهادهای حقوق بشری، دائم در ارتباط هستیم و دیدارهایی با نمایندگان این نهادها، مثلاً از طریق من، به عنوان سخن‏گوی برون‏مرزی مجموعه، صورت می‏گیرد و در مورد نقض حقوق بشر با آن‏ها صحبت می‏کنیم.

هم‏چنین از ناحیه‏ی نهادهای مختلف حقوق بشری برای کنفرانس‏ها یا اطلاع‏رسانی، از اعضای مجموعه دعوت می‏شود.

برای مثال، چندی پیش، پارلمان کانادا از من به عنوان سخن‏گوی برون مرزی مجموعه فعالان حقوق بشر دعوت کرد تا در ساختمان پارلمان کانادا، به عنوان مطلع از وضعیت حقوق بشر در ایران، سخنرانی کنم و وضعیت حقوق بشر در سال گذشته را برای آن‏ها تشریح کنم. این اتفاق هم افتاد و در آن‏جا در مورد اخبار ارائه شده توسط مجموعه فعالان حقوق بشر و جزییات آن صحبت شد و راه‏کارهایی که به نظر ما می‏آمد، ارائه دادیم.

همین‏طور ماه آینده در سوییس به مناسبت شصتمن سالگرد تدوین منشور حقوق بشر، از طرف سازمان ملل مراسمی برگزار می‏شود که در حاشیه‏ی آن سخنرانی‏های توسط فعالین حقوق بشری انجام می‏شود و من هم به عنوان سخن‏گوی مجموعه فعالان به آن‏جا دعوت شده‏ام تا در وضعیت حقوق بشر در ایران توضیحاتی را ارائه بدهم.