«فقط ایران نیست که در آن حقوق بشر نقض می‌شود»

اردوان روزبه

در گام‌های اول برنامه به سراغ فعال‌های مدنی و آنهایی می‌رویم که با رویکردی پرسش‌گر به حقوق بشر و چالش‌های پیش روی آن می‌پردازند. سوال ما این است که حقوق بشر در ایران به لحاظ جایگاه و مرتبط در چه شرایطی است.

در این بخش به سراغ شادی صدر حقوق دان و فعال مدنی رفتیم. او معتقد است که ما در زمینه‌ی حقوق بشر پیشرفت‌هایی داشته‌ایم و براین باور است که نقض حقوق بشر در همه جای دنیا اتفاق می‌افتد. شادی صدر از آن جا که یکی از فعالین زن در زمینه‌ی حقوق زنان است، نقض حقوق بشر در ایران را با مساله‌ی زنان پیوند می‌زند و بر این نکته تاکید می‌کند که زنان ایرانی باید به فعالیت‌ها و مبارزات خود تا رسیدن به سطح مطلوب ادامه دهند. با او در این زمینه گفت‌وگو می‌کنیم:

آیا نقض حقوق بشر به جز در ایران در جای دیگر رخ می‌دهد؟

به نظرم در ایران هم مثل همه جای دنیا نقض حقوق بشر انجام می شود. بنابراین جواب این سوال مثبت است. طبیعتاً باز هم مثل همه جای دنیا که بستگی به هر بستر سیاسی- اجتماعی دارد، گروه هایی که فرودستند، به لحاظ قدرت از قدرت کمتری برخوردارند، چه قدرت سیاسی، چه قدرت اقتصادی و چه قدرت اجتماعی و همه‌ی اینها، اولین گروه هایی هستند که هدف نقض حقوق بشر قرار می‌گیرند.

بنابراین در واقع هر نوع اقلیتی در ایران هدف اولیه نقض حقوق بشر است و اگر بخواهم نام ببرم در کنار زنان که از نظر من با وجود اینکه به لحاظ جمعیتی اقلیت نیستند، ولی از جهت داشتن قدرت و دسترسی به امکانات و فرصت‌های برابر در اقلیت محسوب می‌شوند.

یعنی همه تعاریف مربوط به اقلیت در مورد زنان صدق می‌کند، فقط از نظر کمیت تعدادشان با مردان برابر است؛ از اولین گروه‌هایی هستند که مورد نقض حقوق بشر قرار می‌گیرند.

سایر اقلیت‌ها از جمله اقلیت‌های مذهبی، اقلیت‌های سیاسی (منظورم از اقلیت‌های سیاسی همه کسانی است که مخالف یا منتقد سیاست‌های رسمی هستند یا به گونه‌ای دیگر فکر می‌کنم شاید بهترین اسم برایش دگراندیشان باشد)، اقلیت‌های جنسی، اقلیت‌های قومی و طبیعتاً کسانی که به لحاظ ثروت و به لحاظ طبقه اجتماعی از اقشار فرودست جامعه هستند، اینها در مجموع به نظر من کسانی هستند که بیش از گروه‌های دیگر نقض حقوق بشر در موردشان اتفاق می‌افتد.

شادی صدر؛ وکیل دادگستری، فعال حقوق بشر و فعال حقوق زنان

خانم صدر، فکر می‌کنید مردم در چند سال گذشته توانسته‌اند دانش بیشتری نسبت به حقوق خودشان در اجتماع داشته باشند؟

طبیعتاً بله، یعنی چند عامل به نظر من وجود داشته برای اینکه میزان دانش حقوقی مردم نسبت به حقوق خودشان به عنوان یک انسان بالاتر برود. البته هر چند این اساساً فاصله خیلی زیادی با سطح مطلوب دارد.

برای اینکه اگر سطح مطلوب بود و همه‌ی شهروندان هم نسبت به حقوق‌شان آگاهی داشتند و هم می‌توانستند آن را مطالبه کنند، که خوب ما تا این حد دچار نقض حقوق بشر نبودیم و مشکلات تا حد زیادی حل بود.

ولی به هر صورت در مقایسه، مثلاً فرض کنید اگر ما بخواهیم دهه‌ی هشتاد را با دهه‌ی هفتاد شمسی مقایسه کنیم یا دهه هفتاد شمسی را با دهه‌ی شصت مقایسه کنیم، می‌توانیم بگوییم که در ده سال اخیر یک جهش قابل ملاحظه‌ای اتفاق افتاده است. دلایلش متفاوت است.

یکی از دلایل همان طور که شما اشاره کردید در واقع جریان آزاد اطلاعات بوده که چه از طریق اینترنت، چه از طریق ماهواره‌ها و از روش‌های دیگر اطلاع رسانی مردم را نسبت به حقوق خودشان و نسبت به حق بنیادین خودشان برای مطالبه این حقوق آگاه‌تر کرده است.

ولی من می‌توانم دلایل دیگری هم ذکر کنم از جمله فضای نسبتاً باز سیاسی در دوره اصلاحات به نظر می‌رسد که کمک کرد به اینکه بسیاری از این بحث هایی که قبل از آن یا مطرح نشده بود یا خیلی در پرده و پوشیده مطرح شده بود، خیلی روشن‌تر مطرح شود و مردم بتوانند راجع به آن حرف بزنند.

من فکر می‌کنم این یکی از عوامل بود و همین طور جوان شدن جامعه ایران که خودش از ویژگی‌های نسلی این جمعیت جوان است.

به هر حال این جمعیت آگاه‌تر است، تحصیلات بالاتر در این نسل بیشتر است و طبیعتاً نسبت به خودش و حقوق خودش آگاهی بیشتری دارد.