رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۴ بهمن ۱۳۸۵
نوشتار چهارم از مجموعه‌مقالات فرهنگ و جامعه هلند

آیا هلندی‌ها لاقیدند؟

مانی پارسا

زمانی که به همراه دو نفر از دوستان برای اولین بار به هلند رسیدیم، برای رفع خستگی به یک کافه در مرکز شهر آمستردام وارد شدیم و وقتی که گارسون، مِنو را به‌دستمان داد از ترس اینکه توسط پلیس دستگیر شویم پا به‌فرار گذاشتیم!


یکی از کافی شاپهای آمستردام

بر روی منو لیستی بود از انواع و اقسام مواد مخدر به اصطلاح سبُک. در خیابانی که به آن گریختیم چیزهای دیگری دیدیم که تقریباً داشتیم قانع می‌شدیم که این کشور اصلاً پلیس و کلانتری ندارد. مشاهده زنان تن‌فروش نشسته در پشت پنجره‌ها و معتادانی که در ملأ عام هروئین می‌کشیدند نزدیک بود دو شاخ کوچک بر روی سر ما سبز کند.

پیش خود گفتیم با این‌همه آزادی مطلق، حتماً همه مردم این کشور یا معتادند یا بدکاره. چند وقت بعد که وارد جامعه و زندگی هلندیان شدیم برعکس این مسئله به ما ثابت شد. نه تنها اعتیاد و تن‌فروشی از روی نیاز در هلند غوغا نمی‌کند، بلکه به مراتب خفیف‌تر و بی‌آزارتر از بسیاری از کشورهای جهان است. بعد فهمیدیم که "غوغا کردن" این مسائل تقریباً به همان مرکز شهر آمستردام و چند مرکز شهر دیگر محدود می‌شود و بقیه یا دارند کار شرافتمندانه می‌کنند یا درس می‌خوانند یا به تفریحات سالم مشغولند.

بعداً تازه معلوم شد که "شرافتمندانه" هم تعریفش در اینجا مثل همه‌چیز دیگر با تعاریف ما فرق می‌کند و اکثر تن‌فروشان پشت پنجره و موادفروشان، خودشان این کار را انتخاب کرده‌اند و کارشان رسمی است و مالیات می‌دهند و اتحادیه و صنف دارند و کسی هم به ایشان چپ‌چپ نگاه نمی‌کند.

دو ماه از اقامتم در هلند گذشته بود که برای اولین بار دوچرخه‌ام را دزدیدند. به اولین پلیسی که رسیدم موضوع را با جزئیات تعریف کردم و خواستار پیگیری جریان شدم و گفتم که بدون دوچرخه مشکل پیدا می‌کنم. پاسخی که از او شنیدم این بود که :"خب تو هم برو یکی بدزد"!

بعد فهمیدیم که نه تنها دوچرخه‌دزدی چندان جرم سنگینی به‌حساب نمی‌آید بلکه کلاً آفتابه‌دزدها را زندانی نمی‌کنند. بعد معلوم شد خود زندان‌ها هم در هلند فرق چندانی با هتل ندارد. بعد هم گفتند که مطابق قانون اگر دزدی که به خانه شما وارد شده را کتک بزنید شما را به جرم "ضرب و شتم" دستگیر خواهند کرد، و بعد معلوم شد ... و ....

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است
با دوستان مروت با دشمنان مدارا

زبان هلندی که یاد گرفتیم فهمیدیم که این اخلاق دولت و پلیس هلند یک اسم هم دارد: «سیاست مدارا».(۱) دولت هلند به این نتیجه رسیده که "آنچه را نمی‌توانی کنترل کنی، قانونی کن، به این صورت حداقل از چند و چون آن باخبر می‌مانی".

همچنین خواندیم که از راه آمارگیری و پژوهش علمی، هلندیان به این نتیجه رسیده‌اند که تنبیه شدید بدنی، زندانی کردن درازمدت و بدرفتاری با زندانیان، تأثیری در کم شدن کمی و کیفی جرایم ندارد و نتیجه معکوس هم می‌دهد.

از سوی دیگر دولت هلند از این اخلاق رواداری و مدارای خود در مواردی سود اقتصادی هم به‌دست می‌آورد. مواد مخدر سبک یا به‌قولی غیراعتیادی (حشیش و ماری‌جوانا) و دیگر مسائل، سالانه هزاران هزار گردشگر را از سراسر جهان به هلند سرازیر می‌کند و باعث پر شدن هتل‌ها و غذاخوری‌ها و اشتغالزایی می‌شود و همین شاغل بودن موجب گرایش نداشتن عموم مردم هلند به مواد مخدر و تن‌فروشی است.

هلند قانوناً بایستی هزاران کارگر غیر قانونی که در کشتزارها و بندرهای این کشور کارهای سنگینی انجام می‌دهند را دستگیر کند ولی دست‌اندرکاران می‌دانند که دستگیری و اخراج این نیروی کار ارزان همان، و بالا رفتن شدید قیمت گل هلند و دیگر اقلام صادراتی همان. قانونی عمل کردن در این موارد یعنی شکستن کمر اقتصاد هلند و ایجاد فقر و فساد گسترده.

پلیس نامرئی
پرونده و مشخصات شخصی شما را بسیاری از نهادهای دولتی و غیر دولتی هلند در رایانه‌های خود دارند. اگر شخصی دزدی کند به احتمال زیاد او را به زندان نمی‌برند ولی بلایی که بر سرش می‌آید به‌مراتب بدتر از زندان است. سابقه او خراب می‌شود. معنی آن اینست که دیگر هیچ نهادی تا مدت ده سال به او وام نمی‌دهد. یعنی نمی‌تواند خودروی قسطی بخرد، مبل قسطی بخرد، خانه بخرد.

حتی اگر در پرداخت بدهی به نهادها هم دیرکردهای مفرط داشته باشید این مسئله وارد پرونده‌تان می‌شود و همان بلا به‌سرتان می‌آید. به طور کل، زمانی که پرونده خراب شد شخص در استفاده از بسیاری از مزایای اجتماعی با مشکل روبرو می‌شود.

برای کنترل تخلفات رانندگی هم نیروهای انتظامی هلند نیاز چندانی به پلیس‌های حاضر در صحنه ندارند. اگر حد اکثر سرعت را رد کردید به‌قول مردم هلند بهتر است لبخند بزنید چون سریعاً از شما و خودروی شما عکسبرداری می‌شود. قبض جریمه هم به‌طور خودکار به نشانی شما پست می‌شود و پس از سه‌بار هشدار (که جریان آن را هم رایانه دنبال می‌کند)، اگر قبض پرداخت نشد شخصی به‌نام مصادره‌چی زنگ خانهٔ شما را می زند و وسایلی به قیمت همان جریمه با خود می‌برد.

مزرهای رواداری
جریانات و اتفاقاتی در دههٔ اخیر باعث شده تا جامعه هلند مرزهای فرهنگ باز مدارا و رواداری خود را لمس کند. گروه‌هایی از نوجوانان که بیشترشان مراکشی‌تبار هستند سر کوچه‌ها جمع شده و گاه به آزار ساکنان محل می‌پردازند. برای این پدیده، اصطلاح «جوانان پاتوقی»(۲) به‌کار می‌رود و یافتن راه حل برای این مشکل در چهارچوب سیاست مدارا یعنی بدون ایجاد موج دستگیری و حبس، سال‌ها بحث روز رسانه‌های هلند بوده‌است.

پس از اینکه در سال ۲۰۰۰ انفجار یک انبار وسایل آتش‌بازی در شهر اِنسخِده هلند به کشته‌شدن ۲۳ نفر و یک سال پس از آن آتش‌سوزی در یک کافه در شهر فولِندام به مرگ ۱۴ جوان انجامید دولت به فکر افتاد تا سیاست مدارا و نظارت کم بر روی کار کاسبان را تا اندازه‌ای عوض کند.

به هر صورت دست‌اندرکاران سیاسی در هلند همواره کوشش دارند تا فشار نظارت و کنترل را تا اندازه‌ای زیاد نکنند که دنیای تخلفات و جرایم به زیر زمین هجرت کند و کلاً از دید دولت خارج شود و از سوی دیگر تلاش می‌شود که کنترل، آن اندازه هم کم نشود که سررشتهٔ اوضاع از دست دولت به‌درآید.

------------------------------

(۱) Gedoogbeleid
(۲) Hangjongeren

------------------------------

مرتبط:
آیا در هلند پول مفت می‌دهند؟
چرا هلندی پُز نمی‌دهد
یکی از کلیدهای موفقیت هلند

Share/Save/Bookmark